Odrodzona 100 lat temu Polska była wolna, ale targały nią wichry gwałtownych konfliktów. Społeczeństwo nie mogło zapomnieć wojennej traumy, panowała straszliwa bieda i śmiertelne choroby, brakowało chleba, opału i wszystkich innych rzeczy niezbędnych do życia. Nie było jednolitego prawa, komunikacji, gospodarki, pieniądza, instytucji, itd. Brakowało szkół, ośrodków zdrowia, bezpieczeństwa. W kraju trwały ostre spory polityczne i społeczne, które w każdej chwili mogły przerodzić się w mord polityczny,
masakrę uliczną lub zamach stanu. Z prawie wszystkimi sąsiadami mieliśmy konflikty, zarówno z małymi takimi jak Czechosłowacja czy Litwa, jaki i z dużymi, takimi jak Niemcy czy Sowiety. W takiej ponurej sytuacji Polacy, aby przetrwać i oderwać się [...]
Odrodzona 100 lat temu Polska była wolna, ale targały nią wichry gwałtownych konfliktów. Społeczeństwo nie mogło zapomnieć wojennej traumy, panowała straszliwa bieda i śmiertelne choroby, brakowało chleba, opału i wszystkich innych rzeczy niezbędnych do życia. Nie było jednolitego prawa, komunikacji, gospodarki, pieniądza, instytucji, itd. Brakowało szkół, ośrodków zdrowia, bezpieczeństwa. W kraju trwały ostre spory polityczne i społeczne, które w każdej chwili mogły przerodzić się w mord polityczny,
masakrę uliczną lub zamach stanu. Z prawie wszystkimi sąsiadami mieliśmy konflikty, zarówno z małymi takimi jak Czechosłowacja czy Litwa, jaki i z dużymi, takimi jak Niemcy czy Sowiety. W takiej ponurej sytuacji Polacy, aby przetrwać i oderwać się od szarej rzeczywistości, potrzebowali piękna, rozrywki i duchowego pokrzepienia. Chcieli słuchać śpiewu, śmiać się z żartów czy zobaczyć filmowy romans. Na firmamencie lekkiej muzy świeciło wtedy mnóstwo jasnych gwiazd pierwszej wielkości. Kilka z naszych gwiazd sceny i ekranu zapewniło sobie miejsce szczególne w historii i jeszcze za życia przeszło do legendy.
W okresie przed odzyskaniem Niepodległości tytuł polskiej królowej sceny należy się niewątpliwie wielkiej patriotce Helenie Modrzejewskiej. Wszyscy zachwycali się jej postacią, głosem, inteligencją, talentem. Piękna Helena, choć przepojona polskością i zakochana w poezji Słowackiego, nigdy nie zobaczyła wolnej Polski. Urodziła się pod zaborami i zmarła nie doczekawszy odbudowy Polski. Debiutowała na prowincjonalnych scenach. Zatrzymała się na dłużej w Krakowie i w Warszawie, gdzie podbiła serca publiczności i wymagających krytyków. Już jako sławna w Europie artystka wyjechała do Ameryki, gdzie odniosła spektakularny sukces. W repertuarze miała 260 ról i odbyła po samych Stanach 27 tournée. Wielokrotnie przyjeżdżała też na gościnne występy do ojczyzny. Zmarła w Stanach Zjednoczonych, ale zgodnie z jej ostatnią wolą, jej szczątki przewieziono do Krakowa. Polskie uroczystości pogrzebowe przerodziły się w wielką patriotyczną manifestację.
Polską aktorką, która najmocniej zapisała się w annałach światowego kina niemego, była Pola Negri. Jej rodzina popadła w nędzę, gdy Rosjanie aresztowali i wywieźli na Syberię jej ojca. Mimo to dostała się do szkoły teatralnej, a w wieku 17 lat była już znaną aktorką. W 1914 roku zagrała w filmie „Niewolnica zmysłów”, a trzy lata później wyjechała do Berlina, gdzie pracowała dla największej niemieckiej wytwórni filmowej. Tam zdobyła międzynarodowe uznanie, co otworzyło przed nią wrota Hollywood. Błyskawicznie stała się gwiazdą światową i jedną z najbogatszych kobiet Ameryki. Miała w Los Angeles pałacyk wybudowany na wzór Białego Domu, a jej wielbicielami byli m.in. Chaplin i Valentino.
Tytuł królowej polskich ekranów okresu międzywojennego należy się Jadwidze Smosarskiej, która zadebiutowała w pierwszym roku niepodległości, najpierw w teatrze, a potem w filmie „Dla szczęścia”. Ogółem zagrała w 26 filmach i 40 spektaklach. Kino przyniosło jej tak wielką sławę, że stała się najbardziej znaną kobietą w kraju i wygrywała bez trudu plebiscyty popularności. Interesowało się nią Hollywood, ale ona odrzuciła propozycję, nie chcąc opuszczać ojczyzny. Uwielbiana przez publiczność „Jadzia” grywała role słodkich dziewcząt, ale i wielkich tragicznych postaci, jak w „Barbarze Radziwiłłównie”. Potrafiła wcielić się w „Trędowatą”, ale świetnie też radziła sobie w lekkich rolach takich, jak „Dwie Joasie”.
Gwiazdą pierwszej wielkości w teatrze i filmie była Mieczysław Ćwiklińska, która pochodziła z wielkiego teatralnego roku i oddziedziczyła pasję po ojcu i matce. Poza talentem aktorskim miała też zachwycający głos. Dzięki pięknemu sopranowi stała się primadonną i ulubienicą całej Warszawy. Była też wspaniałą aktorką komediową, choć zadebiutowała na srebrnym ekranie dopiero w wieku 54 lat. Do drugiej wojny zdążyła jednak zagrać w ponad 30 filmach. W czasie okupacji działała w konspiracyjnej organizacji Muszkieterzy. Jej kariera aktorska kwitła nawet w ciężkim okresie komunizmu.
Najpiękniejszym chyba głosem dwudziestolecia międzywojennego był Jan Kiepura. Ten sławny tenor odnosił sukcesy nie tylko na polskich scenach, ale i na arenie międzynarodowej. Za zarobione na występach pieniądze wybudował wspaniały hotel w Krynicy, który służył za scenografie do niejednego filmu z tego okresu. W czasie walki o Niepodległą był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej i uczestnikiem I powstania śląskiego. Potem występował na najważniejszych scenach Europy. Ten chłopiec z Sosnowca wystąpił w 12 filmach muzycznych, m.in. w „Neapol, śpiewające miasto”, „Pieśń nocy” czy „Zdobyć cię muszę”.
Za pierwszego amanta polskiego kina II Rzeczypospolitej wielu uważa Aleksandra Żabczyńskiego. Grywał on w komediach muzycznych często z piękną Tolą Mankiewiczową, która na srebrny ekran trafiła z opery, więc nic dziwnego, że wyśpiewali oboje niejeden szlagier. Razem zagrali m.in. w „Manewrach miłosnych” oraz w „Pani minister tańczy”. Inną legendą w życiu pierwszego amanta była świetna tancerka Loda Halama, która swój nieprzeciętny talent pokazała tak na scenie jak i w filmie. Pojawiła się w takich produkcjach, jak np. „Kocha, lubi, szanuje”, „Manewry miłosne” i „Kłamstwo Krystyny”. Słynęła nie tylko z tanecznych i aktorskich umiejętności, ale i ze swych burzliwych romansów. Aż pięć razy wychodziła za mąż, ale jej najsłynniejszym podbojem miłosnym był właśnie piękny Aleksander, z którym rozstanie okazało się dla niej bardzo bolesne.
Największymi rywalami Żabczyńskiego, jeśli chodzi o uwielbienie kobiet, byli Adolf Dymsza i Eugeniusz Bodo. Dymsza znany powszechnie jako Dodek już u zarania Niepodległej święcił sukcesy na scenach Warszawy, Grodna czy Mińska. Jeszcze większą popularność przyniosły mu występy w kabarecie „Qui Pro Quo”, a naprawdę wielka sławę zdobył dzięki filmowi, w którym pokazał swój kunszt komiczny. Zagrał w okresie międzywojennym w ponad 20 filmach, takich jak: „Sto metrów miłości”, „Antek policmajster”, „Dodek na froncie”, „ABC miłości”, „Paweł i Gaweł” .
Wielkim rywalem scenicznym i ekranowym Dodka był Eugeniusz Bodo, syn Polki i Szwajcara. Nie tylko aktor, piosenkarz i tancerz, ale i reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Zadebiutował jako dziecko na scenie kino-teatru swojego ojca Urania w roli kowboja Bodo, „cudownego dziecka XX wieku”. Występował najpierw w kabaretach, ale apogeum popularności przyniosło mu kino. Debiutował w filmie „Rywale”, a potem zagrał w ponad 30 filmach, w tym wielu muzycznych. Najlepiej radził sobie w rolach komediowych i amantów. Wiele śpiewanych przez niego piosenek stało się szlagierami. Grał m.in.w filmach: „Głos pustyni”, „Pieśniarz Warszawy”, „Czarna perła” czy „Bohaterowie Sybiru”. Sam wyreżyserował filmy; „Królowa przedmieścia”, „Za winy niepopełnione” i „Uwaga szpieg”. Zmarł w czasie wojny z wycieńczenia i głodu w sowieckim łagrze.
Niezwykłą postacią kina Niepodległej był Michał Waszyński. Był on najpłodniejszym twórcą okresu międzywojennego - wyreżyserował około 40 filmów fabularnych. Pochodził z rodziny żydowskiej i naprawdę nazywał się Mosze Waks, dopiero w wolnej Polsce zmienił nazwisko. Jeśli chodzi o film to był to człowiek-orkiestra: aktor, asystent, reżyser, producent, scenarzysta. W latach 1930-ych był reżyserem, co czwartego polskiego filmu. Na wyprodukowanie całego filmu wystarczał mu niespełna miesiąc. Był reżyserem m.in. takich produkcji jak „Prokurator Alicja Horn”, „Czarna perła”, „Antek policmajster”, „Znachor” czy „Profesor Wilczur”. Najsłynniejszym jego dziełem był nakręcony w języku jidysz „Dybuk”, który jest najbardziej chyba znanym na świecie polskim filmem z okresu II Rzeczypospolitej. W czasie wojny zesłany został przez sowietów na Syberię. Wyszedł z lodowego piekła wraz z armią Andersa i jako żołnierz II Korpusu Polskiego utrwalał na taśmie filmowej drogę polskich żołnierzy na Bliski Wschód i kampanię włoską, w tym bitwę o Monte Cassino. Potem robił już karierę na Zachodzie.
Aż trudno uwierzyć, że w krótkim okresie walki o niepodległość i budowy wolnego kraju w teatrze, kinie i kabarecie pojawiło się tak wiele niezwykłych i wspaniałych talentów, które na trwałe weszły do polskiej kultury i otoczone zostały nieprzemijającą legendą.
Czytaj dalej
Zwiń tekst