Celem Władysława Grabskiego była walka z inflacją i ustabilizowanie sytuacji gospodarczej w kraju. Reforma stanowiła podstawę rozwoju Polski aż do wybuchu wojny. Nowa polska waluta – złoty – była do 1939 r. nie tylko wymienialną ale i jedną z najbardziej stabilnych walut europejskich.
Zaostrzający się kryzys ekonomiczny i przyśpieszająca inflacja doprowadziły w końcu 1923 roku do upadku rządu Wincentego Witosa. Wobec widma katastrofy gospodarczej powołano pozaparlamentarny rząd Władysława Grabskiego, który objął w swym gabinecie także tekę ministra skarbu. 11 stycznia Sejm przyjął ustawę o naprawie skarbu państwa i reformie waluty. Rząd i prezydent otrzymali nadzwyczajne pełnomocnictwa.
Warunkiem niezbędnym do ustabilizowania waluty była likwidacja deficytu budżetowego. Grabski wiedział, że bez naprawy skarbu reforma monetarna nie ma sensu, rozpoczął więc równoważenie budżetu poprzez wprowadzenie jednorazowego podatku majątkowego, waloryzację podatków, reorganizację monopoli skarbowych oraz ostre cięcia kosztów administracji państwowej. Cięcia dotyczyły m.in. dotacji dla PKP i innych przedsiębiorstw państwowych oraz nakładów na wojsko i administrację. Zwiększył też egzekucję podatków, gdyż płatnicy zostali zdyscyplinowani wyższymi karami. Kosztami reformy obciążono głównie zamożniejsze warstwy społeczeństwa, bo biedni i tak nic nie mieli.
Drakońskie działania rządu przyniosły szybko efekty. Już w lutym 1924 r. ogłoszono uzyskanie bieżącej równowagi budżetowej i ustabilizowanie kursu dolara wobec marki polskiej. Rząd wydał więc rozporządzenie o nowej walucie i powołał Bank Polski, jako wyłącznego emitenta tej waluty. 14 kwietnia prezydent Stanisław Wojciechowski wydał rozporządzenie o zmianie ustroju pieniężnego i zastąpieniu marki złotym. 28 kwietnia rozpoczął działanie Bank Polski. Przeprowadzono pełną wymianę walut w stosunku 1 800 000 marek polskich za 1 złoty.
Te działania były fundamentalną zmianą sytuacji finansowej odrodzonego państwa. Po odzyskaniu niepodległości na terytorium Rzeczypospolitej było w obiegu wiele obcych walut. Dekretem Naczelnika Państwa z końca 1918 roku prawnym środkiem płatniczym w całym kraju stała się waluta Królestwa Polskiego czyli marka polska, ale inne nie zniknęły z obiegu. Wobec niemożności zwiększenia wpływów podatkowych i niemożności ograniczenia wydatków mennica produkowała pusty pieniądz i inflacja marki polskiej rosła, a towary gwałtownie drożały. Po raz pierwszy Grabski został ministrem skarbu w grudniu 1919 r. i zaczął wprowadzać wyższe stawki niektórych podatków, podatek przemysłowy i monopol loteryjny. Jednak wojna spowodowała wzrost deficytu, który znów musiano pokryć drukiem pustego pieniądza. Latem 1920 r. upadł rząd Leopolda Skulskiego, a Grabski przejął na niespełna miesiąc funkcje szefa gabinetu. W Rządzie Obrony Narodowej pozostał ministrem skarbu, ale czerwone hordy szły wtedy na Warszawę i nie był to czas na trudne reformy. Po odparciu nawały bolszewickiej jesienią 1920 roku przedstawił projekt reformy walutowej, zakładający jako podstawę zrównoważenie finansów państwa, jednak nie udało mu się wprowadzić go w życie, gdyż rząd upadł. Zakończenie wojny nie uzdrowiło sytuacji gospodarczej, a inflacja i kurs dolara wciąż rosły. Po zabójstwie prezydenta Narutowicza Grabski został ponownie ministrem skarbu w rządzie Władysława Sikorskiego i utrzymał to stanowisko w kolejnym rządzie Witosa. Próbując zaradzić inflacji przedstawił trzyletni plan uporządkowania finansów i redukcji deficytu głównie poprzez nowy podatek majątkowy i pożyczkę zagraniczną. Nie mając dostatecznego wsparcia ze strony premiera Witosa, podał się w połowie 1923 roku do dymisji. W drugim półroczu inflacja jeszcze przyśpieszała a kurs dolara wzrósł ze 100 tys. do 6 mln marek. Kryzys gospodarczy, spadek dochodów ludności, braki w zaopatrzeniu wywołały rozruchy i doprowadziły w grudniu do upadku gabinetu Witosa, który zastąpił pozaparlamentarny rząd Grabskiego.
Całość reform Grabskiego została przeprowadzona z wykorzystaniem wyłącznie zasobów krajowych, by zachować niezależność Polski w sprawach finansowych. W Banku Polskim Skarb Państwa zachował pakiet większościowy i akcje uprzywilejowane. By uniknąć w przyszłości nacisków kolejnych rządów na bank centralny utworzono go w formie spółki akcyjnej. Dodatkowo ustawowo ograniczono możliwość zadłużenia państwa w banku. Prezesem banku został Stanisław Karpiński.
Emisja nowej polskiej waluty w 30% miała pokrycie w złocie, dewizach i stabilnych walutach zagranicznych. Jeden złoty był równy frankowi szwajcarskiemu, a nowa waluta została oparta na parytecie złota. Wartość 1 złotego ustalono na 0,29 grama złota, zaś parytet waluty polskiej do amerykańskiej na 5,18 złotego za 1 dolara. I co niezwykłe, mniej więcej taki kurs miał złoty do dolara w przededniu wybuchu II wojny światowej.
(Na zdjęciu: Sortowanie monet w Mennicy Państwowej w Warszawie w okresie międzywojennym. Fotografia ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego).