Pierwsza Brygada Legionów Polskich to jedna z najsławniejszych jednostek w tysiącletniej historii Polski. Chociaż była to tylko mała formacja w armii austro-węgierskiej, to stała się ona zwiastunem wolności i symbolem odrodzenia państwa. To z niej wywodziły się kadry kierownicze wolnej Polski i Wojska Polskiego. Pierwsza Brygada w wymiarze militarnym odegrała drugoplanową rolę w działaniach I wojny światowej, ale kapitalną rolę w procesie zmartwychwstania Polski. To dzięki tej osamotnionej gromadzie strzeleckiej, która rzuciła na stos swój życia los, możemy dziś z dumą obchodzić stulecie Niepodległości.
Na początku wojny w sierpniu 1914 roku w oddziałach podległych Piłsudskiemu służyło około 2,5 tysięcy żołnierzy. W szczytowym okresie w 1915 [...]
Pierwsza Brygada Legionów Polskich to jedna z najsławniejszych jednostek w tysiącletniej historii Polski. Chociaż była to tylko mała formacja w armii austro-węgierskiej, to stała się ona zwiastunem wolności i symbolem odrodzenia państwa. To z niej wywodziły się kadry kierownicze wolnej Polski i Wojska Polskiego. Pierwsza Brygada w wymiarze militarnym odegrała drugoplanową rolę w działaniach I wojny światowej, ale kapitalną rolę w procesie zmartwychwstania Polski. To dzięki tej osamotnionej gromadzie strzeleckiej, która rzuciła na stos swój życia los, możemy dziś z dumą obchodzić stulecie Niepodległości.
Na początku wojny w sierpniu 1914 roku w oddziałach podległych Piłsudskiemu służyło około 2,5 tysięcy żołnierzy. W szczytowym okresie w 1915 roku w I Brygadzie walczyło 6 tys., a we wszystkich trzech brygadach łącznie 20 tys. W czasie wojny około 3 tys. legionistów poległo lub zmarło. Dla porównania w trzech armiach państw zaborczych służyło w okresie I wojny światowej około 3,4 mln Polaków, a straty w zabitych to ponad 380 tysięcy Polaków! W armiach zaborczych służyło i zginęło ponad 100 razy więcej Polaków niż w Legionach, ale to z krwi tej garstki legionistów zrodziła się wolna Polska. Żadne z państw zaborczych nie stawia dziś pomników Polakom, którzy zginęli walcząc pod ich sztandarami, bo żadne z tych imperiów już nie istnieje. A my pamiętamy głównie o tych, którzy przelewali krew w legionach. To I Brygada wykuła i zahartowała w boju grupę dowódców, którzy kształtowali etos niepodległej Polski. Historia tej jednostki zaczęła się wraz z wybuchem wojny światowej, choć sama Brygada formalnie powstała dopiero 5 miesięcy później. Zorganizowana pod dowództwem Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa przekroczyła granice zaboru rosyjskiego pod dowództwem Tadeusza Kasprzyckiego „Zbigniewa”, ale w Miechowie dowodzenie przejął już wcześniej przewidziany na tę funkcję Kazimierz Jan Piątek „Herwin”. Za I Kadrową przekroczył granicę zaborów batalion dowodzony przez Mieczysława Neugebauera „Norwida” i Wacława Wieczorkiewicza „Scaevolę”, z którymi wyruszył do Królestwa dowodzący całą eskapadą Józef Piłsudski. W Miechowie dowództwo 2. kompanii kadrowej objął Stanisław Tessaro „Zosik”, a 3. „Scaevola”. W tydzień po wyruszeniu z Krakowa dowództwo batalionu objął Edward Rydz „Śmigły”. 12 sierpnia 1914 roku Kadrówka przeszła swój chrzest bojowy, tocząc bój pod Kielcami. Tymczasem w Krakowie formowano kolejne oddziały. Dowódcą drugiego batalionu utworzonego z czterech kompanii został Jerzy Łuczyński „Narbutt”, a potem Marian Januszajtis „Żegota”. W okresie sierpnia i września 1914 roku siły Piłsudskiego składały się z sześciu batalionów, którymi dowodzili; Albin Fleszar „Satyr”, „Norwid”, „Śmigły”, Tadeusz Furgalski „Wyrwa”, Michał Karaszewicz „Tokarzewski” i Franciszek Pększyc „Grudziński”. W grudniu 1914 roku po bitwie pod Krzywopłotami pułk podległy Piłsudskiemu został przekształcony w samodzielną brygadę, złożoną z dwóch pułków, dowodzonych przez „Śmigłego” i „Norwida”.
W ciężkich walkach pod Łowczówkiem, Brygada zdołała utrzymać swoje pozycje, a w czasie ofensywy państw centralnych walczyła m.in. w bitwie pod Konarami. Później, niemal przez rok, stacjonowała na froncie na Wołyniu. W 1915 roku Piłsudski dokonał korekty struktury brygady, która składała się odtąd z 3 pułków, dowodzonych przez Śmigłego, Norwida (którego zastąpił Leon Berbecki) i Mieczysława Trojanowskiego „Rysia” (a następnie Michała Żymierskiego).
Na czele I Brygady szła zawsze kawaleria Władysława Prażmowskiego „Beliny”. W okresie ofensywy Brusiłowa Brygada toczyła ciężkie walki pod Kostiuchnówką. Latem 1916 roku wycofano ją z frontu i weszła w skład Polskiego Korpusu Posiłkowego, stając się bazą do budowy Wojska Polskiego. Piłsudski dowodził Pierwszą Brygadą do września 1916 roku, po nim na krótko dowództwo objął szef sztabu Legionów Kazimierz Sosnkowski, którego zastąpił Januszajtis. Latem 1917 roku żołnierze I brygady odmówili przysięgi na wierność cesarzom i brygadę rozwiązano. Piłsudski i Sosnkowski trafili do twierdzy w Magdeburgu, a żołnierzy i podoficerów internowano. Po odzyskaniu niepodległości żołnierze i oficerowie I Brygady stworzyli 1 Dywizję Piechoty Legionów i stali się kadrą wojska odrodzonej Rzeczypospolitej.
Czytaj dalej
Zwiń tekst