Kossowski Władysław (ur. 1836), artylerzysta, uczestnik powstania styczniowego. Syn Gedeona, zarządcy dóbr W. Branickiego w pow. wasilkowskim na Ukrainie. Chodził do szkól w Winnicy i Białej Cerkwi; w r. 1851 oddany został do Szkoły Artyleryjskiej w Petersburgu. W l. 1856–8 ukończył tamże Akademię Artylerii i pozostał w niej jako asystent w laboratorium chemicznym, w randze porucznika gwardyjskiej artylerii konnej. Wstąpił wówczas do tajnego kółka oficerskiego, którym kierował Z. Sierakowski. W r. 1861 wziął urlop na wyjazd za granicę pod pozorem kuracji; po drodze z Wilna wziął od Sierakowskiego i L. Zwierzdowskiego listy polecające do A. Guttry’ego, a zapewne i do polityków emigracyjnych. Odwiedził Wiedeń, Heidelberg, Brukselę i Paryż, gdzie wstąpił do Tow. Młodzieży Polskiej i przeciwstawiał się wpływom L. Mierosławskiego (w następstwie charakteryzował tego ostatniego jako szarlatana).
Za wskazówką Sierakowskiego udał się wraz z Z. Padlewskim do Genui, gdzie Polska Szkoła Wojskowa, utworzona przez Mierosławskiego, przeszła była właśnie pod kierunek J. Wysockiego. W Genui i Cuneo K. prowadził zajęcia w klasie artylerii, ucząc topografii i fortyfikacji polowej (wg innych danych, również geometrii i pirotechniki). Używał tu pseud. «de Lille». W dalszej walce z mierosławczykami występował m. in. jako sekundant Padlewskiego w jego pojedynku z J. Kurzyną. Po zamknięciu szkoły w połowie 1862 r. znalazł się w Paryżu bez możności powrotu do Rosji i bez środków do życia. Wówczas Sierakowski wystarał się dlań w ambasadzie carskiej o powierzenie mu funkcji kuriera. K. wrócił do Petersburga w październiku 1862 r. Stanął wówczas na czele komitetu powstańczego, który w stolicy Rosji zbierać miał potajemnie informacje i składki oraz kierować przerzutem ochotników na pole walki. Pełnił też funkcje łącznika z Komitetem «Ziemli i Woli» i z tego tytułu brał udział w grudniowych pertraktacjach Padlewskiego w Petersburgu.
W początku powstania K. trwał zrazu na swym stanowisku, w ścisłym kontakcie z Wydziałem Prowincjonalnym w Wilnie. Jednakże w kwietniu 1863 r. K. oświadczył, że wycofuje się z pracy konspiracyjnej i na rozkaz Sierakowskiego przekazał swoje funkcje J. Ohryzce. Postarał się wówczas o przeniesienie służbowe do Kijowa, gdzie przydzielono go do Arsenału. Został aresztowany we wrześniu 1864 r. w wyniku zeznań W. Miładowskiego i przewieziony do Wilna, gdzie M. Murawiew montował wielki proces przeciw Ohryzce. K. dał się oplatać przez prowadzących śledztwo J. Gogiela i A. Łosiewa, którzy obiecywali mu życie i czynili różne ułatwienia, m. in. pozwolili mu ożenić się w więzieniu. K. pogrążył też w konfrontacji zarówno Ohryzkę, jak i L. Pantelejewa, cofnął później zeznania i ponownie odwołał cofnięcie. Samego siebie starał się wybronić jako zamieszanego przypadkiem, postronnego widza wydarzeń. Zdaniem towarzyszy więziennych zachował się w sposób «najnikczemniejszy». W r. 1865 został wywieziony na osiedlenie do gub. irkuckiej, otoczony powszechną niechęcią współzesłańców. Po 4 latach uzyskał przeniesienie do Wiatki, a w r. 1873 prawo zamieszkania w gub. kijowskiej. Żył jeszcze w r. 1879.
Bikulič V., Materiały o Z. Serakovskom v CGIA Litovskoj SSR, w: K stoletiju geroičeskoj bor’by za našu i vašu svobodu, Moskva 1964; Chodynicki K., Szkoła w Cuneo w oświetleniu zeznań składanych przed Wileńską Komisją Śledczą, „Ateneum Wil.” T. 5: 1928 s. 185–206; D’jakov V., Gercen, Ogarev i Komitet russkich oficerov v Polše, w: Revoljucionnaja situacija v Rossii, Moskva 1963 s. 53; tenże, Revoljucionnoe dviženie v russkoj armii i vosstanie 1863 g., Moskva 1964; Falkovič S., Idejno-političeskaja bor’ba v pol’skom osvoboditel’nom dviženii 50–60-ch godov XIX v., Moskva 1966; Karbowski W., Polska szkoła wojskowa we Włoszech (1861–1862), Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1962 VIII/2 s. 55; Lejkina-Svirskaja V., Pol’skaja voennaja revoljucionnaja organizacija v Peterburge, w: Russko-polskie revoljucionnye svjazi 60-ch godov i vosstanie 1863 g., Moskva 1962; – Avejde, Pokazanija; Dybowski B., Pamięci J. Ohryzki, „Bibl. Warsz.” 1907 t. 2 s. 242–54; Gieysztor J., Pamiętniki, Wil. 1921 II; Jabłonowski W., Pamiętniki z lat 1851–1893, Wr. 1967; Mierosławski L., Pamiętnik, W. 1924; Panteleev L., Iz vospominanij prošlogo, Pet. 1905 s. 300–4; Revoljucionnyj pod’jom v Litve i Belorussii, Moskva 1964; Russko-polskie revoljucionnye svjazi, Moskva 1963 (fot.).
Stefan Kieniewicz