Szeptycka Zofia Ludwika Cecylia z Fredrów (1837–1904), ziemianka, malarka, pamiętnikarka.
Ur. 21 V we Lwowie, była córką Aleksandra Fredry (zob.) i Zofii z Jabłonowskich 1.v. Skarbkowej (1798–1882), siostrą Jana Aleksandra Fredry (zob.).
W dzieciństwie mieszkała z rodzicami w Beńkowej Wiszni (pow. rudecki), a od r. 1838 we Lwowie. Odebrała staranne wykształcenie domowe; pod kierunkiem bony, Szwajcarki Adeli Defforel, uczyła się dobrych manier, katechizmu, historii i języka francuskiego. Do nauki rachunków oraz języków: polskiego, niemieckiego i angielskiego miała osobnych nauczycieli. Okresowo uczęszczała na gimnastykę oraz lekcje pływania. Uczyła się także gry na fortepianie, tańca i jazdy konnej. Od dzieciństwa interesowała się malarstwem. Pierwsze rysunki i akwarele wykonała pod kierunkiem Jana Swobody, pochodzącego z Czech domowego nauczyciela; korzystała też z rad zaprzyjaźnionego z Fredrami Henryka Rodakowskiego, który w r. 1845 namalował jej akwarelowy portret. Podróżowała z rodzicami, m.in. w r. 1842 zwiedziła Triest i Salzburg, a także Tyrol. W l. 1849–55 przebywała często z rodzicami w Paryżu u mieszkającego tam brata, Jana Aleksandra; poznała wówczas Adama Mickiewicza oraz emigrantów z kręgu Hotelu Lambert. Od r. 1850 studiowała w Paryżu malarstwo u N. F. Chifflarta. Rysowała węglem wg gipsowych modeli oraz kopiowała obrazy z pracowni L. Cognieta, m.in. „Powstańca” i „Głowę dziewczyny” (zaginiona w r. 1914), a także dzieła z Luwru, m.in. „Żebraka” B. E. Murilla (zaginiony w r. 1914) i w r. 1851 „Św. Jana Ewangelistę” J. Ribery (ofiarowała go kościołowi paraf. św. Dominika w Łabuniach, pow. zamojski). Wiosną 1851 zwiedziła z rodzicami Wielką Wystawę Światową w Londynie. W l. 1851–2, podczas pobytu w Brukseli, wzięła kilka lekcji malarstwa u Ch. F. Daubigny (prawdopodobnie uczyła się także u Cognieta, A. Scheffera i F. X. Winterhaltera). W r. 1851 namalowała dwa studia dziewczynki w czerwonej chusteczce oraz olejny portret matki wg wskazówek Rodakowskiego, a zimą 1851/2 portret ojca. Pochodzący z r. 1853 olejny portret brata, Jana Aleksandra, wystawiła w maju 1855 za namową Rodakowskiego i Leona Kaplińskiego w paryskim Grand Salon. W r. 1854 namalowała portret babki, a w r.n. ciotki Praskowii z Gołowinów Fredrowej. W r. 1856 wystawiła we Lwowie Głowę Żyda oraz Mężczyznę w pancerzu. Od r. 1858 mieszkała z rodzicami we Lwowie w dworku na Chorążczyźnie. Przyjaźniła się z Seweryną z Pietruskich Badeniową oraz Marią z Grocholskich Czartoryską. Namalowała portret bratowej, Marii z Mierów Fredrowej (1858) oraz dwa autoportrety (1857, 1859). W r. 1860 ponownie wystawiła obrazy we Lwowie, m.in. Esmeraldę (zniszczony w r. 1914), Dziewczynkę przy chorym oraz dwa studia portretowe dziewcząt. Malowała także sceny rodzajowe (Koń w stajni, Pies z kością). Obraz przedstawiający św. Jana z Dukli przed Madonną ofiarowała w r. 1861 do kościoła Bernardynów we Lwowie, św. Ignacego Loyolę do kościoła Jezuitów w Krakowie, św. Franciszka do kościoła Felicjanek tamże, św. Józefa z Dzieciątkiem do ołtarza Matki Boskiej w kościele p. wezw. św. Wawrzyńca Męczennika w Żółkwi, a kopię „Świętej Nocy” A. Corregia do kaplicy Niepokalanek w Jazłowcu. Dn. 1 X 1861 w kościele Bernardynów we Lwowie poślubiła Jana Kantego Szeptyckiego. W wyniku zawartej 28 IX t.r. umowy przedślubnej otrzymała od rodziców dobra dziedziczne matki, obejmujące Korczynę z przyległościami: Węglówką i Spornem (pow. krośnieński) oraz 70 tys. złr.
Po ślubie zamieszkała S. w majątku męża w Przyłbicach (pow. jaworowski). Po śmierci pierworodnego syna, Stefana, w r. 1864, pogłębiła się jej religijność. Przyjaźniła się z biskupem Janem Puzyną, Pawłem i Emilią Popielami oraz Franciszkiem i Zofią Wodzickimi. W tym okresie wykonała akwarelę Zofia z Fredrów Szeptycka z synem Romanem na przejażdżce konnej oraz rysunek Dzień chłopców w Przyłbicach, przedstawiający codzienne zajęcia synów. Po śmierci syna, Jerzego Piotra (1880) zbliżyła się do jezuitów; jej spowiednikiem i przewodnikiem duchowym był odtąd o. Henryk Jackowski, a kontakty utrzymywała m.in. z o. Marianem Morawskim. Korespondowała z prowincjałem galicyjskim jezuitów Janem Badenim oraz redaktorem jezuickiego miesięcznika „Misje katolickie” Marcinem Czermińskim. Wraz z mężem przyczyniła się do prac renowacyjnych w kościele p. wezw. Świętej Trójcy w Bruchnalu (pow. jaworowski) i ofiarowała tam pięć swych dzieł, m.in. kopię „Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny” Murilla oraz obrazy Najświętsze Serce Jezusowe z r. 1887 i Chrystus w grobie. W ołtarzu Zakładu św. Teresy we Lwowie znajduje się obraz S-iej Matka Boska Niepokalana. W r. 1888 wyjechała do Rzymu do syna, Romana i została przyjęta na audiencji przez papieża Leona XIII.
Pod koniec życia mieszkała S. z mężem w kupionym w r. 1902 od rodziny Tarnowskich pałacu w Łabuniach (pow. zamojski). Zmarła 17 IV 1904 w Przyłbicach, została tam pochowana w rodzinnej kaplicy grobowej. Była odznaczona Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice.
W małżeństwie z Janem Kantym Szeptyckim miała S. siedmiu synów: Stefana (1862–1864), Jerzego Piotra (1863–1880), Romana, w zakonie Andrzeja (zob.), Aleksandra (zob.), Stanisława (zob.), Kazimierza, w zakonie Klemensa (zob.) oraz Leona Józefa (1877–1939), ziemianina, żonatego z Jadwigą z Szembeków (zob. Szeptycka Jadwiga). Bratankiem S-iej był Andrzej Maksymilian Maria Fredro (zob.), a bratanicą Maria (zob. Szembekowa Maria z Fredrów), zamężna za Piotrem Szembekiem (zob.).
Obrazy S-iej Słowak, handlarz owoców (1856, olej, drewno) oraz Uczony matematyk (1856, olej, tektura) pokazano w r. 1908 na wystawie obrazów dawnych malarzy w TPSP w Krakowie; Kuglarkę (1858, olej) wystawiano w r. 1913 na wystawie malarzy amatorów w Wiedniu. Wspomnienia S-iej z l. 1868–1901 opublikował Stanisław Tarnowski na łamach „Przeglądu Polskiego” (R. 40: 1905 t. 156 nr 466, t. 157 nr 469) i osobno w szerszym wyborze pt. Pisma Zofii z Fredrów hr. Szeptyckiej (Kr. 1906–7 I–II, wraz ze Wspomnieniem o Wandzie z Skrzyńskich Ostrowskiej). Wspomnienia z l. 1837–55 wydał Bogdan Zakrzewski pt. Wspomnienia z lat ubiegłych (Wr. 1967) na podstawie sporządzonego w r. 1927 przez syna S-iej Leona maszynopisu; ich fragmenty ukazały się w zbiorze „Kufer Kasyldy czyli wspomnienie z lat dziewczęcych” (W. 1974). W r. 1993 Zakrzewski opublikował też wspomnienia z l. 1865–92, które S. poświęciła synowi Romanowi i opatrzyła wstępem datowanym na r. 1894 (Młodość i powołanie ojca Romana Andrzeja Szeptyckiego zakonu św. Bazylego Wielkiego opowiedziane przez Matkę jego 1865–1892, ).
Grajewski, Bibliogr. ilustracji; – Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Skrzypek J., Bibliografia pamiętników polskich do 1964 r., Wr. 1976; Słown. Artystów Pol., II (jako Fredro Zofia); Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; Żychliński , XXVII; – Katalog wystawy obrazów dawnych malarzy TPSP, Kr. 1908 poz. 32–3; – Betlej A., Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy w Bruchnalu, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej, Kr. 1995 III; Fredro i Fredrusie, Oprac. B. Zakrzewski, Wr. 1974; Golichowski N., Kościół Bernardynów we Lwowie, Lw. 1911 s. 22; Kieszkowski J., Wczasy naszych ojców. „Wystawa amatorów” w Wiedniu w lutym i marcu 1913 roku, Kr. 1913; Kozicki W., Henryk Rodakowski, Lw. 1937 s. 101–3; Lasocka B., Aleksander Fredro. Drogi życia, W. 2001; taż, Z dziejów Beńkowej Wiszni. Próba monografii miejsca, [b.m.w.] 2003 s. 29, 42; Łoś P. S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, W. 2005 (fot.); Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, Red. A. A. Zięba, Kr. 1994 (fot.); Morality and Reality. The Life and Times of Andrei Sheptyts’kyi, Ed. P. R. Magocsi, Edmonton 1989 s. 437–9 (fot.); Okońska A., Malarki polskie, W. 1976 s. 11–34; Petrus J. T., Kościoły i klasztory Żółkwi, Kr. 1994; Szembekowa z Fredrów M., Dworek na Chorążczyźnie, „Przegl. Pol.” R. 40: 1905 t. 156 nr 466 s. 4, 8–9; Szykuła A., Malarka Zofia z Fredrów Szeptycka, „Spotkania z Zabytkami” 2007 nr 8 s. 37–8; Tarnowski S., Domowa Kronika Dzikowska, Oprac. G. Nieć, Kr.–Rudnik 2010; Wyczawski H. E., Lwów, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Red. tenże, Kalwaria Zebrzydowska 1985 s. 196; Z wystawy obrazów we Lwowie, „Kółko Rodzinne” R. 1: 1860 nr 21 s. 322; – „Czas” R. 8: 1855 nr 197; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1904: „Czas” nr 88, „Dilo” nr 76, 77, „Gaz. Narod.” nr 89–93, 95–97, 100, 164, 172, 176, 178 (W. Kozłowski), „Przegl. Polit., Społ. i Liter.” nr 90, „Słowo Pol.” nr 183, 186, 189; – AP w Kr.: sygn. 194 k. 206; Arch. Prow. Polski Południowej TJ w Kr.: sygn. 271 II nr 212, sygn. 272 II nr 93, sygn. 1309 nr 214; B. Jag.: rkp. 4953/5; B. Narod.: rkp. IV 8418 (fot.); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 1995 k. 271–6, sygn. 8106 k. 201; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw.: F. 358 op. 1 nr 5.
Magdalena Nowak