Malarski Tadeusz (1883–1952), fizyk, radiotechnik, profesor politechnik we Lwowie i Gliwicach. Ur. 23 IX w Dalowicach (pow. miechowski), syn Stanisława, rządcy majątku ziemskiego, i Emili z Klimków, brat Henryka Kazimierza (zob.). Po ukończeniu wyższej szkoły realnej w Krakowie (1902) odbył studia na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie, które ukończył w r. 1907, po czym otrzymał asystenturę przy katedrze fizyki tejże uczelni. W l. 1907–10 odbył dodatkowe studia matematyczno-fizyczne na Uniw. Lwow., interesując się m. in. podstawami rozwijającej się w tym czasie radiotechniki. Równolegle z pracą na politechnice wykładał w l. 1913–27 fizykę, mechanikę i elektrotechnikę w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie. Na podstawie rozprawy O wpływie filtrowania na hydrozole („Rozpr. AU Wydz. Mat.-Przyr.” S. III, Kr. 1918 LVIII Dz. A, odb. Kr. 1919, oraz „Kolloid-Zeitschrift”, Leipzig 1918) uzyskał w r. 1920 na politechnice stopień doktora nauk technicznych. Wstąpiwszy do wojska, był w l. 1918–20 dowódcą radiostacji lwowskiej, a później przemyskiej. W r. 1923 rozpoczął na Politechnice Lwowskiej wykłady z dziedziny radiotechniki oraz zorganizował na Wydziale Mechanicznym Laboratorium Radiotelegrafii i Radiotelefonii, którym kierował także wtedy, gdy w r. 1927 został profesorem nadzwycz. (a w r. 1936 zwycz.) fizyki na Wydziale Rolniczo-Lasowym. Dzięki niemu powstała w r. 1937 na Oddziale Elektrotechnicznym Wydziału Mechanicznego odrębna Grupa Tele- i Radiotechniczna. Zajęcia na uczelni przerwał M. wskutek zamknięcia jej w r. 1941 przez hitlerowców; wykładał wtedy w rzemieślniczej szkole zawodowej i na technicznych kursach fachowych, uruchomiomych w miejsce politechniki. W r. 1945 M. wyjechał ze Lwowa do Gliwic, gdzie zorganizował katedrę fizyki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Śląskiej i objął jej kierownictwo; w tejże uczelni organizował także Studium Telekomunikacyjne, Wydzielony Zakład Optyki i Mechaniki Precyzyjnej oraz katedrę fizyki technicznej. Wykładał także fizykę na Wydziale Komunikacji Wydziałów Politechnicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, gdzie zorganizował katedrę fizyki. Do bliskich współpracowników i wychowanków M-ego należeli m. in. A. Jellonek, M. Konopacki, J. Szpilecki.

Prace dydaktyczne, badawcze, popularyzacyjne i organizacyjne M-ego koncentrowały się na zagadnieniach fizyko-chemii koloidów oraz radiotechniki. Jego prace nad koloidami, m. in. wspomniana rozprawa doktorska Ze studiów nad filtrowaniem hydrozoli („Spraw. i Prace Pol. Tow. Fiz.” 1925 nr 4) oraz wspólnie z Kazimierzem Gostkowskim Über den Einfluss der Elektrolite auf die Elektrisierung des durch ein Kapillarrohr gepressten Wasser („Acta Physica Polonica” 1932 nr 4), były cytowane i komentowane w literaturze zagranicznej, m. in. Birkeman uważał pracę M-ego za klasyczną w dziedzinie tzw. balloelektryczności, tj. powierzchniowego elektryzowania się cieczy podczas rozpylania lub przepływu przez kapilary. Z dziedziny radiotechniki ogłosił m. in. pionierskie prace O radiotelegrafii (1923), Prądy termoelektronowe. Lampy katodowe (1924), oraz wiele artykułów, głównie w „Przeglądzie Radiotechnicznym”. Na otwarciu roku akademickiego w Politechnice Lwowskiej w r. 1937 miał wykład pt. Teoria a praktyka w rozwoju radiotechniki („Czas. Techn.” 1937 nr 21 i osobna odb.). Napisał też wspomnienia o J. C. Maxwellu, M. Smoluchowskim, Z. Wróblewskim i K. Olszewskim, opublikowane w „Czasopiśmie Technicznym”, „Mathesis Polska” i „Kosmosie”. Od r. 1921 był członkiem Polskiego Tow. Politechnicznego we Lwowie. W wykładach i w wielu pracach M. łączył zagadnienia czysto teoretyczne z doświadczeniami i z praktyką inżynierską.

M. był prezesem koła lwowskiego Stowarzyszenia Radiotechników Polskich oraz Lwowskiego Klubu Krótkofalowców; w Stowarzyszeniu Elektryków Polskich i na I Ogólnokrajowej Wystawie Radiowej w Warszawie w r. 1926 wygłosił wiele odczytów i referatów z dziedziny fizyki i radiotechniki. W r. 1923 zorganizował i następnie prowadził Ogólny Kurs Radiotelegrafii i Radiotelefonii przy Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie. W r. 1929 został członkiem kuratorium powstałego w r. 1928 Instytutu Radiotechnicznego w Warszawie. Od r. 1948 był M. członkiem czynnym Śląsko-Dąbrowskiego Tow. Przyjaciół Nauk w Katowicach, Polskiego Tow. Fizycznego (PTF) i przewodniczącym jego oddziału gliwickiego od r. 1948. M. był odznaczony m. in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł nagle 8 III 1952 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim. W Politechnice Śląskiej w Gliwicach została odsłonięta tablica pamiątkowa ku czci M-ego, a jedna z sal nazwana jego imieniem. Z małżeństwa (1909) z Felicją Zajączkowską pozostawił córki: Barbarę, zamężną Krupińską, lekarkę, i Marię, zamężną Świerzawską.

Płaskorzeźba głowy M-ego w sali jego imienia w Politechnice Śląskiej w Gliwicach; Fot. w Muzeum Techniki w W. (na planszy pionierów radiotechniki w Polsce); – Bibliografia polskich wydawnictw technicznych za pierwsze dziesięciolecie niepodległości 1918–1928, W. 1929 s. 127; Album inżynierów i techników w Polsce, Lw. 1932 s. 18, 23; Lista członków Polskiego Tow. Fizycznego wg stanu z dnia 1 XII 1936 r.; Katalog polskiej literatury matematyczno-przyrodniczej. T. 16: 1919–1922, Kr. 1930; Pierwsza Ogólnokrajowa Wystawa Radiowa. Przewodnik, W. 1926 s. 4, 20, 24, 25; – Birkeman J. J., Surface Chemistry for Industrial Research, New York 1948 s. 374 rys. 131; The Centenary of the Technical University of Lwów 1844–1944, London (b. r. w.) s. 80–1, 85, 88, 91, 93, 96–9, 101; Freundlich H., Kapillarchemie, Leipzig 1923 s. 536; Historia elektryki polskiej, W. 1973 III; Historia krótkofalarstwa polskiego, W. 1970 s. 55, 58, 74, 86; Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959 s. 249; Kwiatkowski M. J., Narodziny polskiego radia, W. 1973; Miszczak S., Historia radiofonii i tefewizji w Polsce, W. 1972; Ostwald W., Kleines Praktikum der Kolloidchemie, Dresden–Leipzig 1925 s. 78; Piech T., Zarys historii fizyki w Polsce, Kr. 1948 s. 33; Politechnika Lwowska. Jej stan obecny i potrzeby, Lw. 1932 s. 22, 129, 199, 211, 214, 215; Politechnika Śląska 1945–1955, Gliwice 1957 s. 40, 41, 42, 43, 51; Polskie Tow. Politechniczne we Lwowie 1877–1937. Księga pamiątkowa sześćdziesięciolecia, Lw. 1937 s. 14, 44; Z dziejów AGH w Krakowie w latach 1919–1967, W. 1970 s. 528; – Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich… Pod red. Z. Zagórowskiego, Lw.–W. 1924–6; Szematyzmy Król. Galicji, 1910 s. 525, 530; – „Postępy Fizyki” 1952 nr 4 s. 401–5 (fot., wspomn., bibliografia); „Przegl. Elektrotechn.” 1929 nr 12 s. 349, 1939 nr 12 s. 671, 1946 nr 3 s. 103, 1969 nr 5 s. 200; „Przegl. Radiotechn.” 1926 nr 9–10 s. 55, nr 23–4 s. 135, 1929 nr 7–8 s. 31; „Przegl. Techn.” 1923 nr 3 s. 28; „Przegl. Telekomunikacyjny” 1972 nr 3 s. 112 (wspomn., fot.); „Radioamator” 1925 nr 23 s. 459, nr 24 s. 480–1; „Spraw. AU” T. 23: 1918 nr 5 s. 16; „Spraw. i Prace Pol. Tow. Fizycznego”, T. 4: 1929 s. 127; Zesz. Nauk. Politechniki Śląskiej, Nr 74 Mat.-Fiz. 1963 nr 2 s. 3–7 (wspomnienie, fot.); – AAN: Akta osobowe Min. Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. sygn. 4216; Arch. Politechniki Śląskiej w Gliwicach: Akta profesorskie; – Materiały udostępnione przez córkę Marię Świerzawską; – Informacje Zbigniewa Bartza, Andrzeja Jellonka, Mariana Konopackiego i Józefa Szpileckiego.

Jerzy Kubiatowski