Ledóchowska (Halka-Ledóchowska) Julia Maria, imię zakonne Urszula (1865–1939), założycielka i przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Ur. 17 IV w Loosdorf (Dolna Austria), była córką Antoniego i Józefy v. Salis-Zizers, wnuczką Ignacego (zob.), siostrą Włodzimierza (zob.), Marii Teresy (zob.) i Ignacego (zob.). Ukończyła zakład naukowy Instytutu Beatae Mariae Virginis (Dames Anglaises) w St. Pölten. W r. 1883 wraz z całą rodziną przeniosła się do Polski do Lipnicy Murowanej koło Bochni. Dn. 18 VIII 1886 r. wstąpiła do klasztoru urszulanek w Krakowie; śluby uroczyste złożyła 28 IV 1889 r. W tym czasie uzyskała w Krakowie dyplom nauczycielski oraz w Orleanie (Francja) dyplom uprawniający do nauczania języka francuskiego. Pracowała jako wychowawczyni internatu i nauczycielka w gimnazjum urszulanek w Krakowie. Pełniła obowiązki przełożonej klasztoru (1904–7). Rozszerzyła zasięg pracy wychowawczej urszulanek, obejmując nią żeńską młodzież akademicką (internat dla studentek, Sodalicja Mariańska, kursy pogłębiania wiedzy religijnej).
W r. 1907 L. została wysłana z kilkoma siostrami do Petersburga, by objąć kierownictwo internatu dla dziewcząt przy polskim Gimnazjum Św. Katarzyny. W ten sposób powstała filia krakowskiego klasztoru urszulanek, erygowana wkrótce jako dom autonomiczny z nowicjatem (25 I 1908). W r. 1910 zorganizowała gimnazjum z internatem dla dziewcząt w posiadłości Merentähti w Sortawala (Finlandia). W r. 1914 wysiedlona z Rosji jako poddana austriacka, udała się do Szwecji; założyła tu Sodalicję Mariańską, pierwsze czasopismo katolickie w Szwecji „Solglimtar” (istnieje do chwili obecnej pod zmienioną nazwą „Katolsk Kirkotidning”), zorganizowała szkołę języków obcych dla dziewcząt w Djürsholmie koło Sztokholmu. W l. 1915–8 współpracowała z Generalnym Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Vevey (Szwajcaria). Wygłosiła około 80 odczytów z zakresu historii i kultury Polski, jej roli w dziejach Europy, przypominając o prawie Polski do wolności. Wydała w trzech językach skandynawskich książkę pod tytułem „Polonica” (Sztokholm 1917), będącą zbiorem artykułów znanych autorów skandynawskich z swoim własnym artykułem pt. Kult Madonny w Polsce. W r. 1917 zorganizowała w Aalborgu (Dania) dom dla sierot polskich emigrantów oraz szkołę języków i szkołę gospodarczą dla młodzieży skandynawskiej.
W r. 1920 L. powróciła do Polski z grupą zakonnic i dzieci. Osiedliła się w Pniewach koło Poznania, posiadłości zakupionej z fundacji konsula norweskiego Stolt-Nielsena. Erekcja domu autonomicznego w Petersburgu została przeniesiona na dom w Pniewach. T. r. otrzymała pozwolenie papieskie na przekształcenie domu autonomicznego w kongregację zakonną, przeznaczoną do pracy wychowawczej i społecznej, zwłaszcza wśród młodzieży robotniczej i wiejskiej. W czasie od 1920 do 1939 r. L. otworzyła 35 placówek zgromadzenia w Polsce, we Włoszech i we Francji, w których zorganizowała szkoły, przedszkola, zakłady wychowawcze, internaty dla młodzieży szkół średnich i wyższych, świetlice, kursy zawodowe, biblioteki, drukarnie, stołówki itp. W ideologii i praktyce życia zakonnego w sposób nowatorski stawiała problem pracy fizycznej zakonnic, zwłaszcza na roli. Zainicjowała też we Francji pracę zakonnic w fabryce (1930), aby zapewnić opiekę nieletnim emigrantkom polskim.
L. zorganizowała w r. 1925 na terenie Polski Krucjatę Eucharystyczną, zrzeszającą w r. 1939 ok. 200 000 dzieci. Brała czynny udział w życiu tej organizacji, wygłaszała odczyty na zjazdach i kongresach, kierowała wydawanym i drukowanym przez zgromadzenie pismem dla dzieci „Orędowniczek Eucharystyczny” (organ Krucjaty), pisała i wydawała w drukarniach zgromadzenia artykuły i książki dla dzieci i młodzieży, jak W cieniu palm (P. 1929), Dzienniczek małego krzyżowca (P. ok. 1930), Wśród bandytów dzikich gór (P. 1932), Wspomnienia dzikusa (W. 1937), Wśród puszcz i bagien (Ł. 1937). Posiadała odznaczenia: Krzyż Oficerski Polonia Restituta (1927), Krzyż Niepodległości (1930), Złoty Krzyż Zasługi (1937) oraz Pro Ecclesia in Russia meritum (1931). W chwili śmierci L-iej założone przez nią zgromadzenie liczyło przeszło 900 członków i 35 placówek. L. zmarła 29 V 1939 r. w Rzymie. W r. 1949 został otwarty proces informacyjny w sprawie jej beatyfikacji (Rzym, Kraków, Viviers).
Jasiński W., Matka U. L., Zakonnica-apostoł, „Przegl. Powsz.” T. 66: 1949 s. 3–15; Kujawska M., Matka U. L., Kielce 1947; taż, Nel clima del dialogo, „L’Osservatore Romano” 1965 nr z 13 V; taż, Una testimonianza ecumenica. Madre Orsola L. in Scandinavia, tamże 1968 nr z 14 VI; Ledóchowska J., Zdybicka Z. J., Ledóchowscy, w: W nurcie zagadnień posoborowych, W. 1968 II 415–80; Mysłek W., Kościół katolicki w Polsce, W. 1966; Sulla via del Concilio, Roma 1965; – Arch. Postulatora do spraw beatyfikacji L-iej w Rzymie: Akta procesu informacyjnego w języku polskim, francuskim i włoskim, dokumenty, listy, spuścizna literacka (mszp.); Arch. Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach: Historia Zgromadzenia, Korespondencja, artykuły (mszp.).
Zofia Józefa Zdybicka