Stanisław Mysakowski (1896–1942), błogosławiony, ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny. Ur. 12 IX w Wojsławicach na Chełmszczyźnie, był synem Mikołaja, organisty w miejscowej parafii rzymskokatolickiej, i Władysławy z Czekalskich.
Po ukończeniu pięciu klas gimnazjum w Zamościu wstąpił S. w r. 1914 do seminarium duchownego w Lublinie. W r. 1920 otrzymał święcenia kapłańskie i podjął tymczasowe obowiązki duszpasterskie w Krasnobrodzie na Zamojszczyźnie, a potem w samym Zamościu. Mimo, że pragnął poświęcić się pracy parafialnej, jesienią t.r. – z polecenia bp. lubelskiego Mariana Leona Fulmana, rozpoczął studia na Wydz. Teologicznym KUL. Jednocześnie był kapelanem SS. Miłosierdzia w Kazimierzówce pod Lublinem, a od października 1922 – stałym spowiednikiem Zgromadzenia SS. Pasterek od Opatrzności Bożej na Wiktorynie, również pod Lublinem. Był współzałożycielem Związku Kapłanów Dobrego Pasterza (1923), którego zadaniem była praca społeczna. W r. 1924 uzyskał absolutorium.
Dn. 1 V 1925 został S. wikariuszem w parafii p. wezw. Nawrócenia św. Pawła w Lublinie. W l.n. zaangażował się tam głęboko w pracę w środowiskach dotkniętych konsekwencjami kryzysu ekonomicznego. Utworzył organizację Rycerze Serca Jezusowego przeznaczoną dla młodzieży robotniczej, Tow. Miłosierdzia Chrześcijańskiego prowadzące m.in. dom opieki dla starych kobiet na Kalinowszczyźnie oraz kuchnię dla ubogich przy Krakowskim Przedmieściu, inicjował różne formy pomocy dla bezrobotnych (kursy szoferskie, a dla dziewcząt pracownię krawiecką, pralnię, schronisko i biuro pośrednictwa pracy). Wybudował dom wypoczynkowo-rekolekcyjny dla księży w Zemborzycach pod Lublinem, w którym prowadził kolonie letnie dla dzieci z biednych rodzin. Sprawował patronat nad lubelskim oddz. Polskiego Związku Zawodowego Chrześcijańskiej Służby Domowej, udzielał się w świetlicy dla «dzieci ulicy», prowadzonym przy ul. Zamojskiej przez Patronat nad Młodzieżą Anormalną. Działał także wśród ubogiej ludności żydowskiej. Wiele uwagi poświęcał zapobieganiu negatywnym pod względem moralnym konsekwencjom nędzy. Mimo że, jak wspomina Edmund Ilcewicz, miał S. «osobowość bardzo delikatną i subtelną» nie wahał się prowadzić działalności duszpasterskiej wśród osób z marginesu społecznego i środowisk kryminalnych. Uruchomił kino przykościelne, redagował czasopismo „Echo Parafialne”, urządzał pielgrzymki i rekolekcje. Zorganizował również akcję protestacyjną przeciw spektaklom teatralnym, które uważał za negujące wartości chrześcijańsko-narodowe a inspirowane przez Żydów; w związku z tym oskarżeniem miał sprawę sądową o «zakłócanie spokoju społecznego». Niektóre z inicjatyw organizacyjnych S-a dotykały trudności finansowe; ich długi pokrywał z własnych środków, w razie braku funduszy miał zwyczaj stawać z biretem w ręku u drzwi kościoła i prosić przechodzących o jałmużnę. Działalność swą kontynuował w parafii katedralnej p. wezw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła, gdzie był wikariuszem od 1 V 1932. Gdy w r.n. bp Fulman wyznaczył go na proboszcza w Łabuniach, S. poprosił o cofnięcie tej nominacji i pozostał w Lublinie (wg Ilcewicza początkowo prosił o probostwo, by spłacić zobowiązania finansowe swych stowarzyszeń charytatywnych). W r. 1935 uruchomił czytelnię «Wiedza».
We wrześniu 1939, po wybuchu drugiej wojny światowej, organizował S. pomoc dla uchodźców i zainicjował podjęcie prac naprawczych w zbombardowanej katedrze. Gdy w poł. listopada t.r. Gestapo uwięziło bp. Fulmana i jego sufragana Władysława Gorala wraz z grupą księży, S. także był poszukiwany, lecz uniknął aresztowania. Obawiając się represji władz okupacyjnych wobec swego ojca, sam zgłosił się 19 XI do więzienia na zamku lubelskim. Dn. 3 XII przetransportowano go do obozu koncentracyjnego w Sachsenchausen, a stamtąd 14 XII 1940 do Dachau (nr obozowy: 22591). Wg świadectw współwięźniów był szczególnie dręczony, szykanowany i torturowany, wreszcie – jako niezdolny do pracy – wywieziony 14 X z obozu w transporcie tzw. inwalidów i prawdopodobnie tego dnia zagazowany w drodze do Linzu. Oficjalne powiadomienie władz obozowych stwierdzało, że S. zmarł z powodu niewydolności serca i układu krążenia 30 X 1942, a zwłoki zostały spopielone 3 XI t.r. Rodzina S-a umieściła upamiętniającą go inskrypcję na grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.
Proces beatyfikacyjny S-a był prowadzony w ramach rozpoczętego w r. 1992 we Włocławku ogólnopolskiego procesu męczenników drugiej wojny światowej. Dn. 13 VI 1999 papież Jan Paweł II, w czasie mszy odprawionej w Warszawie, ogłosił S-a błogosławionym, wraz ze 107 ofiarami hitleryzmu. Obraz przedstawiający S-a, pędzla Reginy Kwiatkowskiej, został umieszczony w kościele p. wezw. Przemienienia św. Pawła w Lublinie.
Siostrą S-a była Helena Mysakowska (1905–1996), absolwentka UJK (1929), ftyzjatra, kierownik Kliniki Gruźlicy i Chorób Płuc Inst. Chorób Wewnętrznych i profesor Akad. Med. w Lublinie, członek honorowy Polskiego Tow. Ftyzjopneumonologicznego, w której posiadaniu znajdowały się listy obozowe S-a.
Kaczmarek T., Bibliografia 108 błogosławionych męczenników, „Ateneum Kapł.” T. 135: 2000 z. 2/3 (549/550) s. 258–9, 261–2; – Kaczmarek T., Światła w ciemności. Męczennicy 1939–1945, Włocławek 2000 s. 82 (podob.); Męczennicy za wiarę 1939–1945, W. 1996 (W. Zyśko, fot., bibliogr.); Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1993 I (W. Zyśko, bibliogr.); – Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa, IV; – blin.pl/parafie/lublin-sw_pawla/mys (strona internetowa poświęcona S-owi, fot., reprod. zaświadczenia o zgonie); – Dokumentacja dotycząca beatyfikacji 108 męczenników, „Ateneum Kapł.” T. 135: z. 2/3 (549/550) s. 240–56; Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau, W. 1957 s. 176; Lublin. Dzieje miasta, L. 2000 II 229; Maciąg J., Z wielkiego ucisku, L. 1999; Sonderaktion Lublin. Listopad 1939, Red. Z. Mańkowski, L. 1989; – Catalogus ecclesiarum et cleri dioecesis Lublinensis, 1920–1929, Lublini; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji lubelskiej, 1930–4, L.; Spis kościołów i duchowieństwa diecezji lubelskiej, 1935–9, L.; – Bardel M., Z Krasnobrodu przez obozy i obczyznę do rodzinnych stron, Oprac. E. Walewander, L. 1995; Ilcewicz E., Jałmużnik Lublina, „Tyg. Powsz.” R. 31: 1977 nr 15 s. 2; Krynicki S., Ś.p. ks. Stanisław Mysakowski, „Wiad. Diec. Lub.” R. 23: 1946 nr 11 s. 425–7; Nartowska J., Spod znaku Jezusowego Serca, „Przew. Katol.” 1981 nr 31, 42.
Andrzej A. Zięba