Piotr z Fałkowa h. Doliwa (zm. ok. 1437), łowczy krakowski i sędzia ziemi sandomierskiej, marszałek dworu królewskiego. Pisał się także z Modrzewia i Miedzny w ziemi opoczyńskiej, które nabył w l. 1419–21; pochodził z rodziny Szyrzyków, której najwybitniejszym reprezentantem był w XIV w. Piotr Szyrzyk z Fałkowa, bp krakowski (zob.). W l. 1395–1413 był P. podsędkiem, a następnie (1414–31) sędzią ziemi sandomierskiej. Posiadał więc biegłość w prawie i procesie sądowym. Urząd podsędka łączył z godnością łowczego sandomierskiego (1399–1409) i w tym charakterze towarzyszył królowi Władysławowi Jagielle w Bieczu (1399) oraz w Krośnie (1405). O prowadzonych przezeń sprawach sądowych zachowała się spora ilość wzmianek źródłowych. Były wśród nich procesy i tak trudne, jak głośny spór pomiędzy Janem i Spytkiem Melsztyńskimi a królem o Samborszczyznę. Często bywał P. na dworze króla, spełniał tam czynności kancelaryjne (o czym świadczy formuła relacyjna P-a na dokumencie królewskim z r. 1408 dla miasta Małogoszcz), później objął urząd marszałka dworu królewskiego (poświadczony w r. 1414). Wiadomo również, że zarządzał dobrami klarysek z klasztoru Św. Andrzeja w Krakowie (1437) jako wielkorządca generalny («procurator generalis»). Zajęciem tym trudnił się zapewne już pod koniec życia, ostatnie lata spędzał zatem przeważnie w Krakowie. W rodowym Fałkowie w ziemi opoczyńskiej posiadał zamek z miastem oraz około 11 przyległych wsi. W l. 1399–1406 dzierżył również wieś Szczepańcową koło Krosna, sprzedaną następnie rajcom krośnieńskim za 140 grzywien. W r. 1418 P. dokonał cesji włości na rzecz syna Jana, który zgodził się na dożywotnie posiadanie przez ojca 5 wsi oraz na płacenie mu rocznie 100 grzywien renty. W t. r. P. ufundował w kościele parafialnym w Fałkowie prebendę p. wezw. Św. Trójcy i uposażył ją Wolą Szczucką, źrebiem gruntu w Fałkowie oraz 60 grzywnami gotówki w celu wykupienia dziesięciny z Cieszyny w pow. pilzneńskim. W dwa lata później (1410) fundację tę rozszerzył, przekazując ołtarzyście dziesięciny ze wsi: Turowice, Sichów Wielki i Szkucin oraz położone w Fałkowie: karczmę w rynku i 2 łany gruntu z folwarku, łąkę, ogród i staw, zwany Nagórnym, wraz z młynem. W r. 1421 scedował na rzecz plebana fałkowskiego wieś Studzieniec, zakupioną przez nieżyjącego już brata Świętosława. Ostatnia wiadomość o P-rze pochodzi z r. 1437.
Braćmi P-a byli (1409) Świętosław, kanonik sandomierski i pleban w Koniecmłotach, oraz Stanisław, cześnik sandomierski (1413).
Boniecki; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; – Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wr. 1962 s. 95, 145; Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły, P. 1972 I 171; Sułkowska-Kurasiowa I., Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370–1444, W. 1977 s. 117; – Akta grodz. i ziem., III, IX; Cod. epist. saec. XV, II; Cod. Pol., III; Kod. katedry krak., II; Kod. Mpol., IV; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej od 1348 do 1607 r., Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 3235; Zapiski sądowe województwa sandomierskiego z lat 1395–1444, Wyd. F. Piekosiński, Arch. Kom. Prawn. AU, Kr. 1907 VIII/1; Zbiór dok. mpol., I nr 258, 289, 290, 291, 293, 294, 300–3, 308, 309, 311–14, 320, 322, 325, 329, 330, 334, 335, 337–41, 343–5, II nr 357, 365, 373, 376, 377, 384, 385, 387, 474, V nr 1218, 1239, 1251, 1252, 1260, 1263, 1268, 1271, 1274, 1277, 1283, 1293, 1294, 1301, 1303, 1317, 1336, 1337, 1342, 1364, 1500, VI nr 1627, 1634, 1653, 1662, 1667, 1690, 1691, 1717, 1726, 1763, 1779, 1813, 1854, 1860, 1926, VIII nr 2559; Zbiór dokumentów zakonu OO Paulinów w Polsce 1328–1464, Wyd. J. Fijałek, Kr. 1938 nr 54, 56; – AGAD: Metryka Kor., t. 335 k. 144; Arch. Państw. w Kr.: Terr. Pilsn., t. 34 s. 156.
Feliks Kiryk