Szarlejski Mikołaj ze Ściborza h. Mościc (Ostoja) (zm. 1457), kasztelan inowrocławski, wojewoda brzeski.

Był synem kaszt. bydgoskiego Mikołaja ze Ściborza (zob.) zwanego Purczem, i Krzemki, córki miecznika brzeskiego lub gniewkowskiego Krzesława z Łowiczka h. Łabędź, siostry skarbnika brzeskiego Mikołaja z Łowiczka. Jego stryjami byli woj. siedmiogrodzki króla węgierskiego Zygmunta Luksemburskiego Ścibor (starszy) ze Ściborza i Beckova oraz podczaszy gniewkowski lub inowrocławski Andrzej z Małego Ściborza. Jedynym znanym bratem S-a był Ścibor ze Ściborza.

Bezimiennie, S. i jego brat, zostali wspomniani 18 I 1401 jako niepełnoletni synowie Mikołaja Purcza, dziedziczący po nim we wsi Żydowo (pow. brzeski). Zapewne ze względu na ich niepełnoletność, 24 I 1402 odroczono im przed sądem ziemskim w Brześciu na osiem lat proces o tę wieś. Wspólnie z matką wystąpił S. w r. 1411 przed sądem ziemskim, zobowiązując się zwrócić 36 grzywien kaszt. kruszwickiemu Krystynowi ze Smólska. W r. 1413, także w Brześciu, marsz. Królestwa Zbigniew z Brzezia pozyskał na S-m, w imieniu swej żony Anny z Sadłowa, wsie Więcławice i Zakrzewiec (pow. kowalski), gdzie zapewne S. miał zastawy. W l. 1419–24 i 1426–8 często pojawiał się S. przed sądem ziemskim w Brześciu; początkowo wspólnie z bratem toczył tam spory majątkowe i graniczne, m.in. z Krystynem ze Smólska i kaszt. łęczyckim Janem z Łąkoszyna. Dwukrotnie próbował sprzedać Krowi Radecz: w r. 1426 swemu bratu wujecznemu Krzesławowi z Dowieszyna, a w r. 1427 Dziersławowi z Miłachowa; trudności ze sprzedażą były spowodowane roszczeniami innych osób. Sąd polubowny przyznał w r. 1426 Krowi Radecz Janowi z Łąkoszyna jako zastaw; gdyby jednak S. zwrócił mu w ciągu szesnastu lat 110 grzywien, wieś tę miał z powrotem otrzymać (zobowiązania wobec kasztelana spłacił S. w r. 1428; odzyskawszy wieś, przekazał ją Dziersławowi z Miłachowa). W r. 1427 utracił S. także Żydowo na rzecz Jachny Krzykoskiej. W tym okresie zapewne brał udział, pod wodzą ks. lit. Zygmunta Korybutowicza, w walkach czeskich husytów z królem Zygmuntem Luksemburskim; informacje o tym zawiera dokument wystawiony w r. 1435 przez palatyna Król. Węgierskiego Macieja Pálóciego.

Niejasną rolę odegrał S. podczas krzyżackiego najazdu na Kujawy późnym latem 1431; przez Jana Witowskiego, obwinianego przed sądem królewskim w Łęczycy 7 V 1432 o zaniedbanie obowiązku militarnego, S. miał być przedstawiony jako świadek jego niewinności. W lipcu t.r. przebywał S. w Brodni w otoczeniu króla Władysława Jagiełły. W poł. sierpnia znalazł się w składzie poselstwa na zjazd z przedstawicielami Zakonu, który odbył się na Kępie Wiślanej koło Ostromecka. Na podstawie dokumentu królewskiego, przedłożonego przed sądem ziemskim w Łęczycy 13 I 1433, odroczono na rok jego sprawę z Mikołajem ze Śleszyna. Prawdopodobnie stało się to z powodu wyjazdu S-ego na Węgry w celu podjęcia starań o spadek po bracie stryjecznym, Ściborze (młodszym) ze Ściborza i Beckova (zm. w 2. poł. marca 1434). W porozumieniu z Janem Vrbenskim zajął S. zbrojnie dwa należące do Ścibora zamki na pograniczu węgiersko-morawskim i uwięził ich kasztelanów, opanował miasto i zamek Szakolca (obecnie Skalica) z wieloma okolicznymi wsiami oraz obległ zamek Ujvar (obecnie Holič); inkastelował także kościół w sąsiadującej z tym zamkiem osadzie Peterfalva (obecnie Petrova Ves). W sojuszu z bliżej nieznanymi husytami zajął również miasto Nagyszombat (obecnie Trnava) i inne miejscowości Górnych Węgier. Mimo to przejęcie schedy po Ściborze nie powiodło się, a 28 III 1435 na zjeździe w Pozsony (obecnie Bratysława) sąd możnych pod przewodnictwem palatyna Król. Węgierskiego Pálóciego odsądził go od prawa do tych dóbr. Przynajmniej do tego czasu trzymał jednak S. niektóre z opanowanych już zamków i miast (na pewno Szakolcę).

W r. 1435 pojawił się S. z powrotem w Polsce i zaangażował się w działania dyplomatyczne, mające na celu zakończenie wojny z Krzyżakami. Jako podstoli brzeski i star. inowrocławski wystąpił po raz pierwszy 18 XI t.r.; oba te urzędy otrzymał najprawdopodobniej od króla Władysława Jagiełły tuż przed jego śmiercią. W grudniu uczestniczył S. w zjeździe brzeskim, podczas którego doszło do zawarcia pokoju z Zakonem; był jednym z gwarantów traktatu brzeskiego, potwierdzonego przez możnych i szlachtę polską 4 III 1436 na zjeździe sieradzkim. Jako jeden z asesorów wystąpił 11 IX t.r. w sądzie ziemskim inowrocławskim. Dn. 20 XI, wraz z chorążym inowrocławskim Mikołajem Kościeleckim ze Skępego, pożyczył kapit. gnieźnieńskiej 1 tys. fl. węgierskich. Ostatni raz z tytułem podstolego brzeskiego i w charakterze pełnomocnika królewskiego został wymieniony w dokumencie Władysława III z 15 XII, kwitującym wielkiego mistrza krzyżackiego Pawła von Russdorfa z odbioru części kwoty odszkodowania, przyznanego Polsce w traktacie brzeskim. Z urzędem kaszt. inowrocławskiego wystąpił po raz pierwszy 26 XI 1437; urząd ten przejął po Marcinie Rogali z Wyrzyska (zm. po 4 III 1436). W l. 1437–8 toczył S. przed sądem ziemskim w Brześciu spór z Wojsławem ze Świnek o Ujmę i dzięki zeznaniom tamtejszych ławników i sołtysa proces wygrał; można domniemywać, że już wówczas dzierżawił Ujmę od arcybiskupów gnieźnieńskich. Star. inowrocławskie utracił po 13 II 1437 na rzecz kaszt. brzeskiego Mikołaja z Warzymowa (poświadczony na urzędzie 19 IX 1438).

Pod koniec sierpnia 1438 przebywał S. w Krakowie, skąd jako wierzyciel kapit. gnieźnieńskiej wysłał 29 VIII t.r. list do tenutariusza mieściskiego Jana Jarogniewskiego, jej poręczyciela. Zbliżył się w tym czasie do króla Władysława III i na zjeździe piotrkowskim, gdzie uznano monarchę za pełnoletniego, otrzymał od niego 19 XII zapis 200 fl. na cle brzeskim; było to niewątpliwie równoznaczne z otrzymaniem nominacji na star. brzeskiego. W 1. poł. r. 1439 zaangażował się w wojnę Władysława III z królem czeskim i węgierskim Albrechtem Habsburgiem. Uczestniczył w polskiej dywersji na terenie Górnych Węgier, gdzie współpracował z Doninem ze Skrzyńska (potwierdza to źródło z 26 IV t.r.) i w jego imieniu trzymał zamek Hricsó (obecnie Hričov). Już jednak 8 VI pojawił się w Krakowie u boku króla. Niewątpliwie w nagrodę za te działania otrzymał od Władysława III w Jedlnej 9 X zapis 200 fl. na kujawskim Murzynnie. Był obecny w Brześciu 14 V, 13 X i 11 XII, a następnie wyruszył do Krakowa, gdzie trwały narady związane z propozycją objęcia przez Władysława III tronu węgierskiego po niespodziewanej śmierci Albrechta Habsburga. W Krakowie otrzymał 3 I 1440 od króla zapis na Mnichowicach i Lekarzowicach (Lekarzewicach) na Kujawach. Następnie udał się na Węgry, zapewne w składzie poselstwa sekretarza królewskiego Pawła z Sienna. W Budzie otrzymał 22 I t.r. od królowej-wdowy Elżbiety Luksemburżanki zapis 4 tys. fl. na jej dochodach z Pozsony; nie wiadomo, czy został on zrealizowany. Z ramienia królowej Elżbiety trzymał też zamek Litva (obecnie Lietava), przejęty po Doninie ze Skrzyńska (potwierdza to źródło z 31 I). Ponownie pojawił się w Krakowie już 20 II, a 12 III otrzymał od króla zapis 1060 fl. na star. brzeskim. Następnie towarzyszył monarsze w drodze do Budy i wraz z jego orszakiem wjechał 23 IV do Kieżmarku na Spiszu. Tam otrzymał 2 V kolejny zapis 545 fl. na cle brzeskim. Na Węgrzech przebywał do późnej wiosny 1441; w tym okresie udzielił królowi licznych pożyczek, które zostały mu zabezpieczone na star. brzeskim. Na mocy dokumentu, wystawionego w Budzie 23 V t.r., Władysław III przeniósł mu łącznie 5736 fl. ze star. brzeskiego (oraz wsi Kruszyn) na star. bydgoskie z Fordonem i Solcem oraz tenutę gniewkowską, a także przeniósł na niego królewskie należności od klasztorów trzemeszeńskiego i mogilneńskiego. Tego dnia uzyskał S. również zapis 2 tys. fl. na tych samych królewszczyznach, a 10 VI otrzymał zapis 500 grzywien i 200 fl. na Niemojewie (pow. inowrocławski). Król pozostawił mu także urząd star. brzeskiego udzielony «do wiernych rąk»; S. posiadał go jeszcze 6 VIII 1442.

S. wrócił do Polski latem 1441 i w Nowym Mieście Korczynie uzyskał 17 VII t.r. zgodę królowej-matki Zofii Holszańskiej na zapis Władysława III dla siebie na należącym do oprawy królowej Gniewkowie. S. wystąpił wówczas po raz pierwszy jako star. inowrocławski i nieszawski (starostwo to również należało do oprawy Zofii). Ponieważ od chorążego większego łęczyckiego Piotra z Oporowa wykupił również star. kowalskie, w jego rękach znalazła się większość starostw na Kujawach (poza star. grodowym kruszwickim i przedeckim). W sierpniu 1442 był w Krakowie, a prawdopodobnie we wrześniu t.r. udał się znów na Węgry, przyprowadzając królowi liczny oddział zbrojny. Podczas pobytu u boku Władysława III uzyskał dalsze zapisy na star. bydgoskim z Gniewkowem: 1 tys. fl. (25 IX 1442), 1300 fl. (11 V 1443) i 200 grzywien (5 V 1443), a także 1760 fl. i 750 grzywien na kujawskich królewszczyznach w Śmiłowicach, Dobrem, Nakonowie, Kruchowie i Woli, na pokrycie wydatków na wykupienie star. kowalskiego (1500 fl. i 750 grzywien) i pożyczki 260 fl. udzielonej królowi. S. zapewne uczestniczył w wojnie domowej z królową Elżbietą; jego zaangażowanie we wspieraniu węgierskiego panowania Władysława III mogło wynikać z niewygasłych nadziei na zagarnięcie spadku po bracie stryjecznym. Chociaż dóbr tych nie otrzymał, jako rekompensatę uzyskał zapewne zapis na monarszych dobrach w Górnych Węgrzech: Beszterce (obecnie Bystrzyca), Kasza (obecnie Košatec) i Vágujhely (obecnie Nowe Miasto nad Wagiem); ze względu na opanowanie tych terenów przez zwolenników Elżbiety, nigdy jednak realnie zapisów tych nie objął. W październiku 1443 przebywał S. nadal na Węgrzech, nie został jednak odnotowany w otoczeniu Władysława III podczas wyprawy na Turków na przełomie l. 1443 i 1444. Być może wrócił już wówczas do Polski, a na taką decyzję mogło wpłynąć odebranie mu pod koniec r. 1442 star. brzeskiego (przekazano je skonfliktowanemu z S-m co najmniej od końca r. 1440, zasłużonemu w walkach z Elżbietą, Janowi Kretkowskiemu). W Polsce był S. z pewnością na wiosnę 1444; w Brześciu Kujawskim przebywał 22 IV t.r., a w maju, z innymi czołowymi możnowładcami wielkopolskimi, uczestniczył w rozmowach ze star. drahimskim Janem Wedlem, zmierzających do zawarcia sojuszu polsko-krzyżackiego. Rokowania toczyły się także latem t.r., ale zakończyły się bez sukcesu w kwietniu 1445. Być może to z nimi były związane dwie wizyty S-ego (przed 1 XII 1444) u komtura toruńskiego Jana von Beenhausena. W kwietniu 1445, podczas zjazdu generalnego w Sieradzu, S. zawarł 23 IV t.r. umowę ze star. nakielskim Włodkiem z Danaborza, na mocy której większe wozy kupieckie miały podróżować do i z Prus tylko drogami prowadzącymi przez Bydgoszcz i Inowrocław, natomiast wozy mniejsze udawać się przez Nakło. S. był w tym czasie zaliczany do najbardziej wpływowych osób w Polsce.

Podczas bezkrólewia po śmierci Władysława III zaostrzył się na Kujawach konflikt S-ego z Kretkowskim. Sojusznikiem S-ego był m.in. woj. sieradzki Jarand z Brudzewa, spierający się o star. przedeckie z popieranym przez Kretkowskiego kasztelanicem sądeckim Krystynem (młodszym) z Koziegłów. Na naradzie w klasztorze w Mogilnie z udziałem woj. łęczyckiego Wojciecha Malskiego, zastępcy króla na szeroką Wielkopolskę, nałożono 16 XI 1445 na S-ego i Kretkowskiego obowiązek zaprzestania walk aż do rozsądzenia ich sporu, co umocniono wadium w wysokości 10 tys. grzywien. Możliwe, że konflikt planowano załagodzić na rozpoczętym 6 I 1446 zjeździe piotrkowskim, na który S. zamierzał udać się w towarzystwie 600 zbrojnych; brak jednak informacji, że problem ten w ogóle tam poruszono. Ze zjazdu S. wspólnie z kaszt. lubelskim Krzesławem z Kurozwęk wyruszył w poselstwie do w. ks. lit. Kazimierza Jagiellończyka w celu nakłonienia go do objęcia tronu polskiego; poselstwo nie przyniosło rezultatów. Pod koniec marca t.r. uczestniczył S. w kolejnym zjeździe piotrkowskim i 29 III w gronie najwyższych dostojników Królestwa brał udział w sądzeniu cudzych spraw. Dn. 31 III zjazd zobowiązał uczestników sporu na Kujawach do zaprzestania walk do lata t.r. pod wadium 5 tys. grzywien. Dn. 14 V w Żninie, wraz z podkomorzym poznańskim Janem Czarnkowskim, doprowadził S. do zgody między kaszt. i star. nakielskim Włodkiem z Danaborza a podstolim poznańskim Andrzejem Nielatajem z Łobżenicy. Wspólnie z innymi wysokimi urzędnikami ziemskimi oraz podkanclerzym kor. Piotrem Wodą ze Szczekocin pogodził też 4 XII w Strzelnie Jana Kleczewskiego i Jana Oszkowskiego z tenutariuszem powidzkim Michałem z Ralewic i jego synami. Na zjeździe kolskim poręczył 17 IV 1447 za swojego współrodowca, Ścibora Chełmskiego, że ten zaniecha sporu ze Stanisławem Orchowskim. Jako star. brzeski, inowrocławski i bydgoski utrzymywał S. urzędowe kontakty z największymi ośrodkami handlowymi Prus, a zwłaszcza z Gdańskiem (od r. 1439). W interesie mieszkańców swych starostw interweniował zarówno u urzędników krzyżackich, jak i władz miejskich, zwłaszcza Gdańska; sam był również adresatem licznych interwencji rajców na rzecz gdańskich mieszczan. W liście z 29 IV 1446 skarżył się wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Konradowi von Erlichshausenowi na wprowadzone przez Gdańsk, sprzeczne z ustaleniami pokoju brzeskiego, zasady ograniczające bezpośredni handel zbożem kupców polskich z kupcami zamorskimi. W r. 1448 zdołał uzyskać zniesienie wprowadzonego w Gdańsku zakazu sprzedaży piwa bydgoskiego. W tym czasie wygasł jego konflikt z Kretkowskim.

S. utracił w r. 1448 star. inowrocławskie na rzecz Kretkowskiego, który znajdując się w otoczeniu Kazimierza Jagiellończyka, otrzymał ponadto awans z urzędu chorążego brzeskiego na kaszt. kruszwickiego (1448) i woj. brzeskiego (1449). Od króla tytułem rekompensaty otrzymał S. tenutę krzepicką w woj. krakowskim (dowodnie posiadał ją w r. 1449). Zaczął też od r. 1448 pojawiać się w otoczeniu króla, świadkując na dokumentach monarszych wystawianych w Małopolsce (Niepołomice 22 II, Bochnia 9 VII). Wraz z innymi wysokimi wielkopolskimi urzędnikami ziemskimi pogodził w Brudzewie 4 VII t.r. Jaranda z Brudzewa z jego sąsiadem Tomaszem z Czapli. Również jesienią t.r. był jednaczem (rozjemcą) w sporze bp. krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego z Mikołajem Komorowskim. Wyznaczony w grudniu 1449 na zjeździe piotrkowskim (wraz z kaszt. bydgoskim M. Kościeleckim) na posła do Prus w sprawie dóbr biskupstwa włocławskiego na Pomorzu Gdań., prowadził 27–28 I 1450 rozmowy z przedstawicielami Zakonu. Następnie udał się z Kościeleckim do Subkowów, centrum największego klucza majątkowego biskupów włocławskich na Pomorzu, gdzie obaj przebywali dowodnie 29 I t.r. W Polsce był S. już 20 III, gdy świadkował w Wieluniu na dokumencie królewskim, dotyczącym nadania Krzepicom cotygodniowego targu. W związku z wyborem nowego wielkiego mistrza Ludwika von Erlichshausena został wyznaczony 10 V w Gnieźnie do komisji mającej odebrać od niego przysięgę, że będzie przestrzegał pokoju brzeskiego. Przysięgi osobiście nie odebrał, natomiast 25 VII wysłał z Bydgoszczy do wielkiego mistrza list gratulacyjny. Apelował też t.r. do niego o ochronę mieszkańców star. bydgoskiego przed nadużyciami ze strony urzędników zakonnych i miejskich.

Po niespodziewanej śmierci Kretkowskiego (pod koniec r. 1451) stał się S. najznaczniejszym możnowładcą i przywódcą prokrólewskiego stronnictwa na Kujawach. Przed 25 III 1452 otrzymał urząd woj. brzeskiego. W maju t.r. uczestniczył w zjeździe sandomierskim, gdzie poparł króla w jego konfrontacji z oligarchią możnowładców małopolskich. W czerwcu i lipcu przebywał w otoczeniu królewskim, świadkując na wystawianych w Małopolsce dokumentach monarszych. Zapewne uczestniczył wówczas w naradach, na których postanowiono zwrócić się do króla Czech i Węgier Władysława Habsburga Pogrobowca o rękę jego siostry Elżbiety dla Kazimierza Jagiellończyka. W lipcu został wraz z Dziersławem Rytwiańskim wysłany w tej sprawie w poselstwie na Węgry; z pomyślną wiadomością wrócili razem do kraju i na początku września udali się do króla na Litwę. Od 20 do 23 I 1453 uczestniczył S. w rokach generalnych w Brześciu Kujawskim, połączonych ze zjazdem tamtejszej szlachty. Jako star. bydgoski zatrzymał wkrótce potem kupców pruskich, zmierzających nielegalnie z solą na Kujawy; wywołało to retorsje ze strony krzyżackich urzędników pogranicznych wobec kupców polskich. W korespondencji dotyczącej tej i innych spraw spornych S. ponownie zarzucał stronie krzyżackiej uniemożliwianie kupcom polskim bezpośrednich kontaktów handlowych z kupcami zamorskimi na terenie Gdańska.

Przyjazd do Bydgoszczy w marcu 1453 Jana z Jani, jednego z przywódców Związku Pruskiego, zapoczątkował bliższe kontakty S-ego z pruską opozycją wobec rządów krzyżackich. Dn. 7 V t.r. ponownie uczestniczył w rokach generalnych i zjeździe szlacheckim w Brześciu Kujawskim, a na przełomie maja i czerwca wspierał na zjeździe parczewskim poselstwo Związku w jego staraniach o pozyskanie życzliwości króla i panów polskich. Pod koniec czerwca był obecny na zjeździe piotrkowskim, na którym Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywileje Królestwa. W lipcu wrócił S. na Kujawy i 13 VII został odnotowany jako asesor sądu grodzkiego w Brześciu. Dn. 25 IX brał udział w kolejnych rokach generalnych i zjeździe szlacheckim na Kujawach. Jesienią i wczesną zimą t.r., wspólnie ze star. inowrocławskim Janem Hinczą z Rogowa, utrzymywał intensywne kontakty z przywódcami Związku Pruskiego, a w styczniu 1454 uczestniczył w Sandomierzu w zjeździe poselstwa pruskiego z królem. Na Kujawy wrócił krótko przed 21 I t.r., ale wkrótce udał się do Krakowa na ślub Kazimierza Jagiellończyka z Elżbietą Rakuszanką; jego obecność na uroczystościach potwierdza dokument królewski z 14 II. Po przybyciu do Krakowa poselstwa Związku Pruskiego (20 II) uczestniczył S. zapewne w negocjacjach, a 6 III w uroczystym ogłoszeniu inkorporacji Prus, świadkując na królewskim akcie inkorporacyjnym. Wraz z poselstwem wyruszył następnie do Prus i objął dowództwo nad zaciężnymi i zbierającym się pospolitym ruszeniem Związku Pruskiego na południowym Pomorzu; 25 III wysłał list wypowiedni wielkiemu mistrzowi. Głównym zadaniem koncentrującego się od końca marca w Tucholi oddziału S-ego, liczącego początkowo ok. 2 tys. zaciężnych, była blokada i przygotowania do oblężenia Chojnic, zajętych 23 III przez zaciężnych zakonnych. Używając tytułu «in terra Pomoranie supremus campiductor», uczestniczył S. w zwołanym na 9 IV do Grudziądza zjeździe stanów pruskich, gdzie ostatecznie zaaprobowano zasady inkorporacji Prus do Polski. Oddział pospolitego ruszenia w liczbie 500 koni, przyprowadzony 28 IV przez Jana z Jani pod rozkazy S-ego, umożliwił rozpoczęcie regularnego oblężenia i szturmowania Chojnic. Wiele czasu poświęcał S. na rokowania z nieopłacanymi i grożącymi odejściem zaciężnymi oraz na zabiegi o pieniądze dla nich u stanów pruskich, Gdańska i króla. W celu uzyskania pieniędzy dla zaciężnych, wyjechał na początku maja naprzeciw zmierzającego do Prus Kazimierza Jagiellończyka. Możliwe, że dotarł do króla na zjeździe generalnym w Łęczycy (1–8 V), a na pewno znajdował się w jego otoczeniu 13 V na rokach królewskich w Brześciu Kujawskim. Z orszakiem Kazimierza Jagiellończyka przybył 26 V do Torunia i zapewne towarzyszył monarsze podczas hołdu złożonego na rynku toruńskim 28 V przez stany pruskie. Podczas pobytu króla w Toruniu podjęto decyzję o oddaniu S-emu w tenutę Człuchowa, którą w jego imieniu, przed 25 VI, objął Grzegorz Korytowski.

W bitwie 18 IX 1454 pod Chojnicami był S. jednym z czterech wyznaczonych przez króla dowódców, obok woj. poznańskiego Łukasza Górki, woj. kaliskiego Stanisława Ostroroga i kaszt. rozpierskiego Rytwiańskiego. Po klęsce dostał się S. do niewoli i wraz ze znaczniejszymi jeńcami został przewieziony do Malborka. Źle znosił uwięzienie i stał się podatny na naciski krzyżackie. Wraz z Górką wystosował w poł. listopada apel do Kazimierza Jagiellończyka o zaprzestanie przelewu krwi i przystąpienie do układów; na początku grudnia zwrócił się do załogi Tucholi o poddanie się Zakonowi. Uwolniony pod koniec kwietnia 1455, na podstawie porozumienia o wymianie jeńców, był już 3 V t.r. z Górką w Bydgoszczy. Zaufania króla nie stracił i na zjeździe piotrkowskim 27 VI świadkował na wystawionym przez Kazimierza Jagiellończyka potwierdzeniu przywilejów Królestwa. Otrzymał następnie od króla w tenutę Tucholę z zapisem 2 tys. fl. i zobowiązaniem utrzymywania 200 konnych i 100 pieszych do ochrony zamku tucholskiego, płatnych jednak ze skarbu królewskiego. Na takich samych zasadach dostał 17 XII z kaszt. i star. nakielskim Włodkiem z Danaborza w tenutę Człuchów na ponad pół roku. Na mocy umowy między nimi z 2 II 1456 zamek został w rękach Włodka, którego S. miał wspomagać finansowo i posiłkować załogą z Tucholi; ostatecznie tenuta Człuchów została 22 IX t.r. oddana przez króla samemu Włodkowi. Pod koniec r. 1455, wspólnie z chorążym inowrocławskim i podkomorzym dobrzyńskim Janem Kościeleckim (zob.), objął S. również tenutę Świecie i Osiek; trzymał ją do 13 VII 1456. W 1. poł. kwietnia t.r. bawił w otoczeniu króla w Krakowie, gdzie był świadkiem kilku monarszych przywilejów (wystawionych 3, 8 i 13 IV). Wczesną jesienią t.r. zaciężni, dowodzeni przez S-ego, J. Kościeleckiego i Ostroroga, stłumili prokrzyżacki bunt pospólstwa toruńskiego. Pod koniec t.r. Kazimierz Jagiellończyk, tuż przed swym wyjazdem na Litwę, zabezpieczył S-emu 7274,5 fl., wydatkowanych dotąd przez niego na utrzymanie zaciężnych w Tucholi. S. wyruszył w styczniu 1457 z poselstwem stanów pruskich do króla, prosząc o szybkie przybycie do Prus w związku ze skomplikowaną sytuacją militarną oraz finalizowaniem wykupu zamków krzyżackich od zaciężnych Oldrzycha Czerwonki. Po powrocie Kazimierza Jagiellończyka do Polski brał udział w zjeździe w Kole, na którym 27 III t.r. zrezygnował na rzecz J. Kościeleckiego z wszystkich posiadanych królewszczyzn: Bydgoszczy z Solcem i Gniewkowem, Tucholi oraz wsi: Dobre, Murzynowo, Śmiłowice i Nakonowo. Dzierżone przez niego dowodnie jeszcze w r. 1454 Krzepice utracił na rzecz Jana Hinczy z Rogowa. Następnie S. towarzyszył Kazimierzowi Jagiellończykowi w podróży przez Wielkopolskę (14 IV 1457 świadkował na królewskim przywileju wystawionym w Gnieźnie) i Kujawy (król zatrzymał się dłużej w Bydgoszczy) do Gdańska, gdzie uczestniczył 1 V 1457 w uroczystym wjeździe do miasta. U boku monarchy był w Gdańsku do 25 V t.r.

S. posiadał spory majątek. Po ojcu przejął dobra w ziemi chełmińskiej, które sprzedał w r. 1435 komturstwu toruńskiemu. Obok dóbr w pow. brzeskim na Kujawach miał tam jeszcze dział w Jaranowie, otrzymany za zasługi od Władysława III w bliżej nieokreślonym czasie; dział ten sprzedał Janowi Mikoszce z Wysocina. W pow. inowrocławskim dzierżył do śmierci: Wielkie Ściborze, Szarlej z zamkiem, Witowo, Łojewo i «Kaczyno» (Kaczkowo?). Od r. 1437 posiadał Ujmę Wielką i Małą, kujawskie wsie abp. gnieźnieńskiego; od r. 1444 miał tam potwierdzone dożywocie. Jako opiekun potomków swego stryjecznego rodzeństwa, Grzymki Łabiskiej i jej nieznanego z imienia brata, dysponował również wsiami: Dobrska, Malużyn, Kuchary, Bogurzyn, Wierzbica, Niechodzin oraz «Blozik» i «Dzyrdzynek» na Mazowszu, które sprzedał; sumy pochodzące z tej transakcji importował do star. bydgoskiego. Zmarł zapewne 23 VI 1457, ponieważ pod tą datą (bez roku), bez żadnych urzędów, został zapisany w księdze zmarłych klasztoru norbertanek w Strzelnie.

Nie wiadomo, czy S. kiedykolwiek się ożenił. Na pewno nie pozostawił męskiego potomstwa. W literaturze przedmiotu przypuszcza się, że miał córkę, która została żoną woj. inowrocławskiego J. Kościeleckiego, bowiem jego synowie posiadali dobra dziedziczne S-ego w pow. inowrocławskim. Hipotezę tę potwierdza także wspomniana rezygnacja S-ego na rzecz J. Kościeleckiego z wszystkich tenut. Żoną J. Kościeleckiego i jedyną dziedziczką S-ego mogła być jednak także jego bratanica, córka Ścibora. Dokumentacja procesu synów J. Kościeleckiego z potomkami Grzymki Łabiskiej z r. 1493 niejednokrotnie powtarza, że J. Kościelecki i jego synowie nie mieli żadnych praw do spadku po S-m wynikających z pokrewieństwa (w wyniku koicji z legalną descendentką S-ego lub jego brata). Może to sugerować, że żona J. Kościeleckiego była naturalną córką S-ego lub Ścibora.

Inowrocławski słownik biograficzny, Inowrocław 1994 cz. 2 s. 106–7; PSB (Kretkowski Jan, Mościc ze Ściborza); Szymczakowa, Szlachta sieradzka; – Bieniak J., Elita ziemi dobrzyńskiej w późnym średniowieczu i jej majątki, w: Stolica i region. Włocławek i jego dzieje na tle przemian Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, Włocławek 1995 s. 34–5; tenże, Zapomniana generacja Kościeleckich, w: Drogą historii, L. 2001 s. 147–8; Biskup M., Jeńcy polscy z bitwy pod Chojnicami, „Przegl. Hist.” T. 56: 1965 z. 1 s. 94; tenże, Trzynastoletnia wojna z zakonem krzyżackim 1454–1466, W. 1968; tenże, Wojny Polski z zakonem krzyżackim 1308–1521, Gd. 1993; tenże, Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, W. 1959; Biskup M., Górski K., Kazimierz Jagiellończyk, W. 1987; Czwojdrak B., Rogowscy herbu Działosza podskarbiowie królewscy. Studium z dziejów możnowładztwa w drugiej połowie XIV i w XV wieku, Kat. 2002; Dvořáková D., Lengyelek Luxemburgi Zsigmond udvaraban, „Századok” R. 136: 2002 s. 394–5; taż, Rytier a jeho král`. Stibor zo Stiboríc a Žigmund Luxemburský. Sonda do života stredovekého uhorského šl`achtica s osobitným zretel`om na územie Slovenska, Budmerice 2003 s. 325, 388–90, 402, 404, 464; Engel P., Magyarország világi archontológiaja 1301–1457, Budapest 1996 I 329, 360; Fałkowski W., Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447–1492), W. 1992 s. 28, 47, 54, 61–2, 71–3, 87; Gąsiorowski A., Zygmunt Luksemburski i Sędziwój z Szubina, czyli o węgierskich apanażach rodziny Ścibora ze Ściborza, w: Cracovia, Polonia, Europa, Kr. 1995 s. 493–504; Górski K., Pomorze w dobie wojny trzynastoletniej, P. 1932; Heck R., Tabor a kandydatura jagiellońska w Czechach, Wr. 1964 s. 146–7, 190; Hist. dyplomacji pol., I; Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kr. 1997; Ludwig M., Besteuerung und Verpfändung königlicher Städte in spätmittelalterlichen Polen, Berlin 1984 s. 207–10, 213–14, 281; Prochaska A., Ścibor ze Ściborzyc, „Roczn. Tow. Nauk. w Tor.” T. 19: 1912 s. 205–6; Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Kat. 2001; Sroka S. A., Polacy na Węgrzech za panowania Zygmunta Luksemburskiego 1387–1437, Kr. 2001; Szweda A., Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386–1454, Tor. 2009; Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370–1501), Gd. 2006; tenże, Nieznane dokumenty dotyczące związków Mikołaja Szarlejskiego ze starostwem bydgoskim, „Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy. Studia z dziejów średniowiecza”, 2006 nr 12 s. 455–71; tenże, Nowe źródła do dziejów polsko-krzyżackich rokowań w Brześciu Kujawskim w grudniu 1435 r., „Ziemia Kujawska” T. 16: 2003 s. 84–8, 98–9; tenże, Ostojowie (Mościce) ze Ściborza i inni Polacy na Węgrzech w późnym średniowieczu. Uwagi genealogiczne i prozopograficzne do prac Stanisława Sroki, „Klio” 2003 z. 3 s. 169–82; tenże, Starostwo i starostowie inowrocławscy w latach 1364–1501. Zarys problematyki, „Ziemia Kujawska” T. 20: 2007 s. 15, 17, 19, 24; tenże, Studia z genealogii i prozopografii polskiej szlachty późnośredniowiecznej, Gd. 2003 s. 125–32; Trawka R., Kmitowie. Studium kariery politycznej i społecznej w późnośredniowiecznej Polsce, Kr. 2005; Wenzel G., Stibor vajda. Életrajzi tanulmány, Budapest 1874 s. 150; Zajączkowski S. M., W sprawie lokacji miasta Koniecpola na tle sieradzkich majętności Koniecpolskich, „Roczn. Łódz.” R. 29: 1980 s. 328–9; Zawitkowska W., W służbie pierwszych Jagiellonów. Życie i działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego, Kr. 2005; Zyglewski Z., Późnośredniowieczne urzędy i urzędnicy w powiecie bydgoskim. Urzędnicy ziemscy – starostowie – burgrabiowie, „Prace Kom. Hist. Bydgoskiego Tow. Nauk.” T. 16: 1998 s. 48–50; – Acta capitulorum, I, II; Akta grodz. i ziem., V; Bull. Pol., VI; Cod. epist. saec. XV, I, III; Cod. Pol., II cz. 2; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., IV; Cod. Univ. Crac., II; Długosz, Annales, XI–XII, XII; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 162–3, 188, 209, 211; Kod. Litwy; Kod. Mpol., IV; Kod. Wpol., X; Matricularum Regni Poloniae Codices, Ed. A. Mysłowski, W. Graniczny, W. 1915; Matricularum summ., I, IV cz. 3; Pawiński A., Sejmiki ziemskie. Początek ich i rozwój aż do ustalenia się udziału posłów ziemskich w ustawodawstwie sejmu walnego 1374–1505, W. 1895 nr 114, 115, 140; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum, Hrsg. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1947 I cz. 2, 3; Simson P., Geschichte der Stadt Danzig (Urkundenbuch), Danzig 1918 IV; Sprawozdanie z poszukiwań na Węgrzech dokonanych z ramienia AU, Oprac. W. Baran i in., Kr. 1919 nr 88; Teki Pawińskiego, VII nr 51, 209, 287, 373, 418, 428, 443, 475, 568, 992, 1128, 1141, 1169, 1170, 1253, 1572, 1603, 2101, 2131, 2136, 2203, 2253, 2293, 2369, 2458, 2760, 2929, 3068, 3111, 3163, 3827, 3860; Zbiór dok. mpol., II nr 580–582, 8550, III nr 633, 646–647, 660, VIII nr 2280; – AGAD: Księgi grodzkie brzeskie, ks. 1a s. 48, 120–2, 140, 227, 229, 247, 275–6, 283–4, 385–6, ks. 1b s. 15, 23, 44, 54, 56–7, 91, ks. 2 s. 267, 294, 297, Księgi ziemskie brzeskie, ks. 2 k. 48v, 55v, 80, ks. 3 k. 32v, 106v, ks. 4 k. 288v, 290v, 296v–7, 301v, 317v, 323, 327v, 329v, 344, 398v, ks. 5 k. 86v–7, 174, 188v, 194, 213v, ks. 6a k. 8–8v, 71–2, 74–5v, 81, 86–7, 91v, 94, 106v, 111, 117, 122v, 134, 139–9v, 140v, 142–2v, ks. 6b k. 13, 14v, 16–16v, 31v–2, Księgi ziemskie łęczyckie, ks. 10 k. 42, 235v, Księgi ziemskie radziejowskie, ks. 1 k. 139, 178v, 208v, 212, 229, 239v, Księgi ziemskie sieradzkie, ks. 8 k. 98, Metryka Kor., ks. 11 s. 72–3, 80–2, 329; AP w Bydgoszczy: Strzelno Kl. A. nr 56; AP w Gd.: sygn. 300 D3 nr 456a, sygn. 300 D6 nr 20, 26, 37–44, 46–51, 53–54, 68, sygn. 300 D48 nr 7, 9, 15–16, 18, 22, 27, 57, 67, sygn. 300 D74 nr 129, 136–137, 142, 145, 147, 150, 163, 172, 185, 193, 212, 216, 238, 243, 249, sygn. 300.27/3 k. 68–8v, sygn. 300.27/4 k. 53, 67–7v, 210–10v, 284v; AP w P.: Gniezno Gr. 1 k. 116, 207v, Gr. 7 k. 124v–5, Kalisz Gr. 21 s. 46–7, Konin Z. 4 k. 189, 199, 205, Kr. k. 71–1v, Poznań Gr. 2 k. 215v, Gr. 3 k. 79v; AP w Tor.: Kat. I nr 1382, 1533; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Arch. Kapit., sygn. A. 1 k. 60v; Geheimes Staatsarchiv Preussisches Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem: Ordensbriefarchiv, nr 7087, 7255, 7780, 10117.

Sobiesław Szybkowski