Mikołaj Przedpełkowic h. Łodzia (zm. 1305), wojewoda kaliski. Był synem woj. poznańskiego Przedpełka, wieloletniego współpracownika książąt wielkopolskich Przemysła I i Bolesława Pobożnego. Z braci jego znamy: Bodzętę, Wincentego (kanclerza wielkopolskiego, jednocześnie kantora, potem proboszcza poznańskiego do r. 1290), Mirosława (kolejno podczaszego kaliskiego w r. 1282, podkomorzego gnieźnieńskiego w r. 1288, wreszcie kasztelana bnińskiego w l. 1294, 1316, najpewniej protoplastę panów z Bnina i Opalenicy), Jarosława (1301), wreszcie Przedpełka ze Spławia (w l. 1314–22 kasztelana poznańskiego). Ojciec wprowadził M-a na dwór Bolesława Pobożnego. W czasie walk o Ląd pomiędzy Pobożnym a Kazimierzem kujawskim M. dostał się w r. 1259 do niewoli kujawskiej. W l. 1266–8 występował z tytułem podkomorzego poznańskiego. Przed r. 1275 związał się z dworem młodego Przemysła II, w t. r. był łowczym poznańskim, od r. 1277 do r. 1284 sędzią poznańskim. W tym charakterze towarzyszył często księciu. Był jednym z współtwórców ugody kępińskiej, mocą której w r. 1282 książę wschodniopomorski Mściwój (Mszczuj) II przekazywał na wypadek swej bezpotomnej śmierci Pomorze Gdańskie księciu wielkopolskiemu Przemysłowi II. Pomiędzy 11 XI 1284 a 2 II 1285, po odsunięciu Arkembolda Zaremby, otrzymał M. województwo kaliskie. W r. 1290 towarzyszył Przemysłowi II w Krakowie, który tenże objął po śmierci Henryka Prawego (Probusa). W r. 1295, po śmierci Mściwoja II, M. przebywał, wraz z Przemysłem II, na Pomorza, uczestnicząc tam w ustanawianiu rządów polskich. Po śmierci Przemysła II M., wraz ze swymi współrodowcami, poparł kandydaturę Władysława Łokietka. W marcu 1296 świadkował na akcie ugody krzywińskiej pomiędzy Łokietkiem a pretendującym do rządów w Wielkopolsce Henrykiem głogowskim; w kwietniu t. r. przebywał z polecenia Łokietka w Gdańsku, t. r. i w latach następnych występował często w jego otoczeniu w Poznaniu, Kaliszu, Gnieźnie.
W połowie stycznia 1299 M. był nadal wojewodą kaliskim; utracił ten urząd przed 19 III t. r. na rzecz odwołanego z województwa pomorskiego Mikołaja Jankowica Zaremby. Motywy tej zmiany nie są jasne, przypuszcza się (Halecki, za nim Bieniak), że chodziło tu przede wszystkim o pozyskanie niechętnego Łokietkowi rodu Zarembów, a nie o konflikt księcia z M-em. We wrześniu 1299 M. wystąpił przy Łokietku jako «były wojewoda kaliski». Niedługo potem Łokietek utracił Wielkopolskę na rzecz czeskiego Wacława II. M. odegrał wybitną rolę w stronnictwie proczeskim. Po rychłej śmierci Mikołaja Jankowica (1300?) otrzymał na powrót palację kaliską, na której występował już znów w r. 1300. W latach następnych, wraz ze swymi braćmi i krewnymi, stał blisko kolejnych starostów Wacławowych w Wielkopolsce, świadkował na ich dyplomach, a także samodzielnie potwierdzał akta rezygnacji nieruchomości.
Do dziś zachowała się znaczna liczba dokumentów wystawianych przez M-a, spisywanych przez pisarzy jego dworu («Eberhard scriptor curie nostre» – 1293, Paweł – 1301, 1303) i uwierzytelnianych jego pieczęciami (znamy trzy, przedstawiające m. in. literę M oraz herb Łodzia). Wraz z licznymi przywilejami książęcymi na rzecz M-a dokumenty te pozwalają odtworzyć stan posiadania jednego z możniejszych panów wielkopolskich tego czasu, świadczące o znacznej koncentracji ziemi w rękach rycerskich już u schyłku XIII w. M. jeszcze przed r. 1275 posiadał Gostyń (z kluczem kilkunastu wsi), bowiem w t. r. Przemysł II oddalił skierowane przeciw M-owi roszczenia do Gostynia wysuwane przez Macieja z Pożegowa. W r. 1278 otrzymał M. od Przemysła II prawo lokacji nowego miasta Gostynia oraz budowy tu zamku. W r. 1301 M. ufundował w nowym Gostyniu szpital p. wez. Św. Ducha, przyłączając go do kościoła parafialnego Św. Marcina w Starym Gostyniu. Oba te beneficja oddał benedyktynom z Lubinia.
Drugim znacznym kompleksem dóbr M-a był klucz dóbr wokół podpoznańskiej Głuszyny (w r. 1296 przynajmniej 7 wsi). W r. 1296 M. w oparciu o dawniej istniejący kościół parafialny p. wez. Św. Jakuba fundował kolegiatę w Głuszynie z prepozyturą i trzema kanonikatami. Był też właścicielem Kobylina, któremu w r. 1303 nadał prawo miejskie. Za zasługi wobec książąt otrzymał od Bolesława Pobożnego wieś Saczyn (1268), od Przemysła II Krosno (1292), w r. 1302 miał też sąsiednie Mosinę i Pożegowo, które wraz z Krosnem lokował t. r. na prawie niemieckim. Mściwój II nadał mu na Pomorzu Gdańskim cztery wsie z licznymi jeziorami (1281, 1290), nadania te potwierdził w r. 1296 Władysław Łokietek. W r. 1293 miał M. ponadto wieś Gałęzewo, lokowane t. r. na prawie niemieckim, w r. 1296 zamieniał z kapitułą poznańską swój Główczyn (?) na podpoznańskie Marlewo, w r. 1304 od cystersów łekneńskich otrzymał w dożywocie wieś Sienno. Był dobroczyńcą fundowanego za jego czasów klasztoru Dominikanek w Poznaniu: w r. 1282 nadał im wsie Roszczki, Sokolniki i Białokosz (ten ostatni nabył w r. 1278 za 70 grzywien), a także posiadane wraz z braćmi Donatowo i Grzymisław; w kilka lat później (przed r. 1297) dał mniszkom młyn pod miastem wraz z rolą. Żył jeszcze 10 V 1305; zmarł przed 20 III 1306, kiedy to województwo kaliskie piastował już Michał Jankowic Zaremba. Księga zmarłych klasztoru Benedyktynów w Lubiniu zanotowała wzmiankę o nim pod datą 8 VI – jest to zapewne data śmierci (1305).
Żona M-a nie jest znana, Halecki przypuszcza, że pochodziła z Awdańców. Z małżeństwa tego M. pozostawił licznych synów. Najstarszy z nich Jakub, kanonik poznański i scholastyk gnieźnieński, objął w r. 1315 ojcowskie dobra pomorskie i w r. n. scedował je Krzyżakom. Z młodszych synów Wojciech pisał się z Krosna i Gostynia, Mikołaj z Mosiny, Jasiek zapewne z Górki, wreszcie najmłodszy Piotr z Głuszyny i Kobylina. Tym samym wielki majątek wojewody uległ rozdrobnieniu. Żaden z synów M-a nie zrobił większej kariery politycznej.
Boniecki, XV 351 i n.; – Bieniak J., Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300–1306, Tor. 1969; Halecki O., Ród Łodziów w wiekach średnich, Lw. 1912 (odb. z „Mies. Herald.”); Kozierowski S., Dzieje Gostynia w średnich wiekach, P. 1913; Małecki A., Szkice heraldyczne, Lw. 1890 II 179; Młynarska-Kaletynowa M., Pierwsze lokacje miast w dorzeczu Orli w XIII w., Wr. 1973 s. 74–83, 94–8, 105–10; Zielińska K., Zjednoczenie Pomorza Gdańskiego z Wielkopolską pod koniec XIII w. Umowa kępińska 1282 r., Tor. 1968; – Kod. katedry krak., I; Kod. Wpol., I, II, IV; Mon. Pol. Hist., V 627; Mon. Pol. Hist., S. nova, VIII; Pomm. Urk.-buch, nr 531, 532, 555.
Antoni Gąsiorowski