Molski Marcin h. Nałęcz (1752–1822), żołnierz-poeta. Pochodził z rodziny, która w XVIII wieku wydała dwu kasztelanów drążkowych. Ur. w Rokietnicy w pow. poznańskim (ochrzczony z wody 8 X 1752), był synem Mateusza, skarbnika smoleńskiego, i Nepomuceny Bartoszewskiej. Uczył się początkowo u jezuitów we Wschowie, następnie w Kolegium Lubrańskiego w Poznaniu. Po zgonie ojca w r. 1767 zaopiekował się nim Ksawery Molski, oficer w Korpusie Kadetów, którego poparciu zawdzięczał przyjęcie do Korpusu, chociaż przekroczył już wiek, w jakim rekrutowano kadetów. Pobyt w Korpusie nie trwał długo, gdyż M. przystał do konfederatów barskich. W Rokietnicy dostał się do niewoli rosyjskiej, a następnie został uwięziony w Poznaniu. Po wyjściu z niewoli sprzedał w lipcu 1772 (razem z braćmi: najstarszym Janem Rajmundem i najmłodszym Ksawerym) Dalabuszki, których po ojcu był współdziedzicem. Wspomnienia z początku XIX w. przedstawiają M-ego jako maleńkiego, jednookiego weterana, który oko stracił w bitwie. Stało się to, być może, już w czasie konfederacji barskiej, gdyż obrawszy stan wojskowy w zasadzie nie służył w oddziałach liniowych, ale pracował w administracji: biurze Dywizji Wielkopolskiej i kancelarii Brygady Wielkopolskiej Kawalerii Narodowej. W r. 1781 nazywany jest kapitanem wojsk kor., a w r. 1785 występuje jako kapitan kawalerii narodowej. W r. 1786 był we wspomnianej Brygadzie Wielkopolskiej kapitanem audytorem (w zapisie z r. 1791 występuje jako podporucznik kawalerii narodowej i komisarz cywilno-wojskowy woj. kaliskiego). Przebieg służby M-ego podczas wojny 1792 r. nie jest znany.

Na początku insurekcji kościuszkowskiej, 20 IV 1794 wszedł do Komisji Porządkowej Ziemi Warszawskiej, pięć dni później podjął pracę w departamencie żywności i furażu Komisariatu Wojennego Rady Zastępczej Tymczasowej. Po reorganizacji pracował w departamencie umundurowania Wydziału Potrzeb Wojskowych Rady Najwyższej Narodowej. Odwołany przez Naczelnika do obozu dla pomocy płk. Ludwikowi Dembowskiemu, 9 VIII został awansowany na majora «z płacą poruczeńską». Od 1 IX przydzielony do VII Brygady Kawalerii, z którą odbył kampanię wielkopolską pod dowództwem gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Za zasługi dla insurekcji M. został odznaczony pierścieniem «Ojczyzna obrońcy swemu». Dn. 7 X został prawdopodobnie awansowany na brygadiera. Po klęsce insurekcji M. emigrował do Francji, ale już w r. 1796 był znowu w kraju. W Warszawie zakupił nieruchomość przy ul. Konwiktorskiej i tam na stałe zamieszkał. W r. 1802 towarzyszył Tadeuszowi Czackiemu w podróży po Prusach i Warmii. W wojsku Ks. Warsz. został komisarzem III legii, od 24 VI 1808 – I dywizji. W r. 1809 pełnił obowiązki komisarza wojennego pierwszej klasy w Warszawie.

Zdolności oratorskie ujawnił M. już podczas nauki w szkole poznańskiej, a tradycja rodzinna przekazała, że uwolnienie z poznańskiego więzienia młody konfederat zawdzięczał wierszowi ułożonemu na pochwałę żony płk. Rönne. Za panowania Stanisława Augusta miał napisać nieokreśloną ilość anonimowych wierszy, ale twórczość M-ego nabrała rozgłosu i rozmachu dopiero po ostatnim rozbiorze, gdyż M. nie uległ defetyzmowi, jaki ogarnął wielu wybitniejszych pisarzy przewidujących rychły koniec narodu i piśmiennictwa polskiego. Jego najsłynniejszym i zarazem najobszerniejszym utworem były Uwagi nad panowaniem Stanisława Augusta, które zdążył wręczyć zdetronizowanemu królowi w Grodnie w lutym 1797, tuż przed deportacją Poniatowskiego do Petersburga. W całości mogły się ukazać dopiero w r. 1831 pt. Stanislaida, ale wcześniej były znane z drukowanych fragmentów i bardzo licznych odpisów. Podobną popularnością cieszył się Bukiet. Dla JW. Gorzeńskiej generałowy napisany z okazji Nowego Roku 1797 i głoszący nadzieję na lepszą przyszłość. Zakrojona na wielką skalę praca – tłumaczenie „Eneidy” – nie wyszła poza przekład fragmentu zamieszczonego w prospekcie wydawnictwa zachęcającym do przedpłaty 2 zł na poczet kupna. Drukowana próbka wywołała pochwały Tadeusza Czackiego, Grzegorza Piramowicza, Franciszka Ksawerego Dmochowskiego i in., ale rozpoczętego dzieła M. nie ukończył, naraziwszy prenumeratorów na stratę przedpłaty. Zyskał tym sobie u niechętnych miano «poety prospektowego». Pisał natomiast wiele krótszych wierszy o charakterze okolicznościowym, przez co zyskał inne też miano «wierszopisa winszującego». Wiersze M-ego jego współcześni na ogół wysoko cenili, stawiając ich autora w jednym rzędzie z najwybitniejszymi poetami epoki stanisławowskiej. Byli jednak krytycy, którzy zarzucali M-emu brak stałości przekonań i nieumiarkowane pochlebstwa. Krążyły o nim wierszyki: «Jakikolwiek jest los Polski, Zawsze wiersze pisze Molski», «Idzie Molski, w ręku oda, Do Chrystusa, do Heroda». Z czasem podano w wątpliwość uzdolnienia literackie M-ego, a twórczość jego została niemal zapomniana, choć wnuk poety, Wiktoryn Radliński, zebrał wiersze M-ego rozproszone w drukach ulotnych oraz rękopisach i wydał je w dwóch seriach Pism (W. 1855–7 i 1865). W ostatnich dziesięcioleciach po sądach skrajnie surowych (Jan Stanisław Bystroń) znów zaczęto pisać o M-m życzliwiej (Roman Kaleta), czy nawet ciepło (Juliusz Wiktor Gomulicki). Rehabilitacja odnosi się głównie do zarzucanego M-emu panegiryzmu, kompozycja i styl jego utworów nie zostały zbadane. W każdym razie M. posiadał kulturę literacką i był wrażliwy na modne w jego czasach tendencje w literaturze, np. na orientalizm. Na twórczość M-ego wpłynęła literatura francuska, m. in. Jean-Baptiste Rousseau.

We wrześniu 1810 M. przeszedł na emeryturę. Od r. 1807 był członkiem To w. Przyjaciół Nauk, pod r. 1820 wymieniony («b. pułkownik») jako członek czynny loży «Bracia Zjednoczeni». Zmarł 13 IV 1822 w Warszawie i został pochowany w pobliskich Pęcicach (Uruski). Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Virtuti Militari (1808) i Orderem Św. Stanisława III kl. (1814).

Pierwszą żoną M-ego była Franciszka Osińska, z którą się rozwiódł w r. 1790, drugą żoną była Małgorzata Rogozińska (zm. 3 IV 1841, pochowana na cmentarzu Powązkowskim). Pozostawił (z drugiego małżeństwa) córki: Honoratę i Anielę.

Portret (litogr. H. Hirszla) reprod. w: Kaleta R., Oświeceni i sentymentalni, Wr. 1971; Inna podob. w t. I Pism, (W. 1855); – Estreicher; Nowy Korbut, V, VI cz. 2; Enc. Ultima Thule; Enc. Warszawy; Ilustr. Enc. Trzaski; Podr. Enc. Powsz., W. 1873–5; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Chodynicki, Dykcjonarz; Uruski; – Bystroń J. S., Literaci i grafomani z czasów Królestwa Kongresowego, Lw. 1938; Gomulicki J. W., Pan Marcin z Konwiktorskiej, „Stolica” 1960 nr 40 s. 16; Kaleta R., „Winszujący wierszopis”, w: Oświeceni i sentymentalni, Wr. 1971 s. 684–709; Kleiner J., Sentymentalizm i preromantyzm, Kr. 1975; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; R. Fr., Marcin Molski, „Przyjaciel Ludu” 1843/4 nr 6–7; Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce, W. 1970; Woźnowski W., Pamflet obyczajowy w czasach Stanisława Augusta, Wr. 1973; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Zbiór poetów polskich XIX w., opr. P. Hertz, I, VI; – „Gaz. Lwow.” 1822 nr 50; „Gaz. Warsz.” 1822 nr 73; „Kur. Warsz.” 1822 nr 89, 91, 95; – Arch. Archidiec. w P.: Lib. bapt. Cerekwica; Arch. Państw. w P.: grodz. Poznań 569 k. 77, 627 k. 397v., 631 k. 535, grodz. Kościan 105 k. 117v., grodz. Kalisz 232 k. 357; B. PAN w Kr.: Frąckiewicz M., Materiały do słownika biograficznego (rkp.), 2159 t. 12; – Informacje Włodzimierza Dworzaczka w Materiałach Red. PSB.

Rafał Leszczyński