Marcin (Marcisz) z Wrocimowic (z Dębowca, z Brzany), zwany Chorążyc, h. Półkozic (zm. po 1502), ochmistrz dworu królowej, kasztelan połaniecki. Był synem Marcina z Wrocimowic (zob.) i Świętochny z Biskupic, wdowy po Mikołaju ze Sprowy. Jako młody rycerz znalazł się M. w grupie towarzyszącej królowi Władysławowi Jagiellończykowi w kampanii węgierskiej w l. 1440–4. Dostał się do niewoli pod Warną lub w jednej z wcześniejszych bitew z Turkami; poznał państwo sułtańskie i nauczył się języka tureckiego. Pobyt M-a w Turcji trwał prawdopodobnie długo, jego obecność w kraju notują źródła dopiero od r. 1461. Przebywał M. stale wśród królewskich dworzan, pracowników kancelarii i administracji skarbu państwa. W r. 1462 zawiadomił kapitułę włocławską w imieniu króla, aby wybrała na biskupa włocławskiego Jakuba z Sienna. Po r. 1468 został mianowany pisarzem generalnym ziemi krakowskiej, a następnie w r. 1471 stolnikiem krakowskim, zachowując równolegle urząd pisarza. W maju 1471 wraz z Dobiesławem Kurozwęckim i Pawłem Balickim odbył poselstwo na dwór księcia Miśni Albrechta oraz do Pragi i Kutnej Hory w sprawie powołania na tron czeski najstarszego królewicza polskiego Władysława. Poselstwo to po elekcji w Kutnej Horze przyjęło w imieniu wybranego Władysława 19 artykułów umowy elekcyjnej. W t. r. znalazł się M. w składzie poselstwa do Rzymu, które uzyskało u papieża Sykstusa IV m. in. potwierdzenie objęcia biskupstwa krakowskiego dla królewskiego kandydata Jana Rzeszowskiego.
Dwór królewski widział w M-ie przede wszystkim znawcę spraw polsko-tureckich i wykorzystywał w tym kierunku jego wiedzę i doświadczenie: nie wiadomo, ile legacji odbył M. do Turcji lub do Mołdawii. Rachunki królewskie ze stycznia 1472 zanotowały wiadomość, że M., jako łożny królewski, pobrał od podskarbiego 100 fl. węgierskich na wydatki związane z wyprawą «in Walachiam et ad Turcos». Dokładniej znane jest poselstwo M-a na dwór Mahometa II, uchwalone przez sejm w r. 1475 w celu zapośredniczenia pokoju między Stefanem Mołdawskim a Portą Otomańską. W drodze do sułtana zatrzymał się M. na dworze władcy Mołdawii, który słusznie wątpił w skuteczność misji M-a wobec przygotowanej wyprawy tureckiej; następnie ok. połowy maja 1476 odbył M. w Warnie spotkanie z Mahometem II, złożył sułtanowi dary (sobolową szubę obramowaną drogimi kamieniami i perłami); poselstwo M-a nie osiągnęło sukcesu, gdyż nie udało się nakłonić sułtana, aby przerwał kampanię przeciw Mołdawii. W drodze powrotnej był M. świadkiem przeprawy armii tureckiej przez Dunaj; o rezultatach swej misji powiadomił króla w Malborku, wręczając mu w tej sprawie grzeczny w tonie, lecz stanowczy list sułtański z 9 V 1476. W r. 1487 bawił M. wraz z Kallimachem ponownie w Turcji, pozostając w Konstantynopolu dla kontynuowania negocjacji z posłami sułtańskimi nawet po wyjeździe Kallimacha do Polski. M. zajmował się także aprowizacją dworu królewskiego; w r. 1478 np. zaopatrywał na polecenie królewskie dwór króla czeskiego Władysława w czasie pobytu tegoż na sejmie piotrkowskim. W r. 1484 został kasztelanem połanieckim. Przebywał nadal w otoczeniu króla; w r. 1489 świadczył na dokumencie królewskim dla Lwowa, w r. 1492 towarzyszył królowi na Litwę. W r. 1493 na sejmie w Piotrkowie był świadkiem na dokumentach króla dla szlachty ziemi lwowskiej, dla miast Krakowa, Pilzna i Sanoka.
Zasługi w służbie królewskiej M-a nie pozostały bez nagrody nie tylko w postaci urzędów i godności, ale przede wszystkim korzystnych zapisów na dobrach królewskich. W r. 1485 uzyskał M. ubezpieczenie 1 000 grzywien na mieście Stopnicy, w r. 1490 320 grzywien na wsi Chordzieży (Hordzieszy) w ziemi łukowskiej (ponowione następnie w r. 1498). W l. 1490–3 był ochmistrzem dworu królowej.
Nie znamy dokładnie majątków M-a. Między r. 1472 a 1476 nabył kompleks dóbr Trestków, obejmujących zamek Trestczyn i wsie: Brzana, Fałkowa i Sędziszowa w pow. bieckim. Miał w zastawie królewszczyznę Ciężkowice i po ojcu królewszczyznę Dębowiec, z której pisał się jak ze swojej własności, a która wkrótce przeszła w inne ręce. Jakieś części dóbr posiadał M. też w Bobowej, o które procesował się przez wiele lat z licznymi właścicielami tego miasteczka. W r. 1498 król odnowił M-owi przywilej Kazimierza Wielkiego na prawo niemieckie dla wsi: Siedliska, Sędziszowa, Brzana, Przydonica i Fałkowa. M. dożył sędziwego wieku. Zapewne z tego względu w r. 1499 otrzymał zezwolenie na cesję urzędu pisarza ziemi krakowskiej. Zrezygnował też z kasztelanii połanieckiej (od r. 1499 występuje jego następca Paweł Chotecki), a w r. 1502 za poparciem królewicza Zygmunta został dożywotnio zwolniony od wypraw wojennych w zamian za czuwanie nad bezpieczeństwem i obroną miasta Biecza w czasie wojny. Ożeniony z Beatą z Włostowic, córką Dziersława, miał synów zwanych jak i on Chorążycami: Piotra, stolnika krakowskiego (zm. 1517/18), i Jana, może przodków Brzańskich, oraz córkę Zofię, zamężną (1493) za Janem Rożenem z Kąśnej. Z krewnych M-a znamy Jana Wrocimowskiego i nie znane z imienia jego dzieci, nad którymi po śmierci ojca M. sprawował opiekę i zabezpieczył im ojcowiznę.
Niesiecki, IX 445; Paprocki; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; – Caro J., Dzieje Polski, W. 1899 V 284, 372; Garbacik J., Kallimach jako dyplomata i polityk, Rozpr. PAU, Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1948 LXXI; Krzepela J., Księga rozsiedlenia rodów ziemiańskich w dobie jagiellońskiej, Kr. 1915 s. 111, 282; Małowist M., Kaffa kolonia genueńska na Krymie i problem wschodni w latach 1463–1475, Prace Inst. Hist. Uniw. Warsz., W. 1947 II; Palacky F., Dějiny narodu českeho w Čechach a v Moravé. Dil V, Praha 1927 s. 13; Papée F., Studia i szkice z czasów Kazimierza Jagiellończyka, W. 1907 s. 140; Stachoń B., Polityka Polski wobec Turcji i akcji antytureckiej w wieku XV do utraty Kilii i Białogrodu (1484), Lw. 1930 s. 173, 177, 178, i przyp. 1; – Akta grodz. i ziem., IV, VII, IX; Bielski, Kronika, II 837, 862; Cod. epist. saec. XV, III; Długosz, Historia, V; tenże, Liber benef., II; Kod. m. Krak.; Kromer M., Kronika polska, Sanok 1857 s. 1264; Matricularum summ.; Rachunki królewskie; Rachunki wielkorządowe krakowskie z l. 1461–2 i 1471, Wyd. S. Krzyżanowski, Arch. Kom. Hist., Kr. 1909–13 XI; Rachunki wielkorządowe krakowskie z r. 1471, Wyd. R. Grodecki, Arch. Kom. Hist., Kr. 1951 XVI; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 3899, 3916; Teki Pawińskiego, I (Liber quitantiarum regis Casimiri); – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Biec. t. 2 s. 177, t. 3 s. 37, 38, 46, 47, 64, 69, 85, 86, 91, 94, 96, Terr. Crac. t. 18 s. 215, 220, t. 21 s. 509, 686, t. 152 s. 209, 230, 276, t. 153 s. 128, t. 204 s. 208, 264, 275, Terr. Czchov. t. 5 s. 20, 273, Castr. Biec. t. 4 s. 36, 74, Castr. Crac. t. 20 s. 629, 769, t. 23 s. 393–4, 397, t. 24 s. 259, 396; – Kartoteka Słownika Hist.-Geogr. Małopolski Średniowiecznej.
Feliks Kiryk