Jackowski Maksymilian (1815–1905), działacz wielkopolski. Ur. 11 X w Słupi w pow. śremskim, był synem dzierżawcy folwarku, Józefa, i Józefy z Brzezińskich. Po wstępnej nauce domowej uczęszczał do gimnazjum w Poznaniu, ale go nie ukończył. Praktykę rolniczą odbywał najpierw u ojca, a potem w Turwi w pow. kościańskim pod kierunkiem gen. Chłapowskiego i u Napoleona Mańkowskiego w Źrenicy w pow. średzkim. Następnie w l. 1842–50 dzierżawił na Podolu dwa folwarki Mańkowskiego. Tam ożenił się w r. 1843 z Marią Lichtneker. W r. 1850 wrócił w Poznańskie z żoną i dwojgiem dzieci: Mieczysławem i Józefą, i osiadł w Pomarzanowicach w pow. średzkim. Wkrótce zaczął brać udział w powiatowym towarzystwie rolniczym, przyswajał sobie nowe, kapitalistyczne i naukowo przyrodnicze metody gospodarowania, prowadził doświadczenia na swych polach, pisywał do „Ziemianina” na tematy praktyczne. J. brał udział w założeniu Centralnego Tow. Gospodarczego w r. 1861. Następnie zaangażował się w poznańskim komitecie dla pomocy powstaniu 1863 r., pod kierunkiem Jana Działyńskiego, jako komisarz na pow. średzki. Jego syn Mieczysław, uczeń gimnazjum poznańskiego, poległ pod Ignacewem 8 V. Po wykryciu organizacji Działyńskiego J. został uwięziony w Gnieźnie, następnie w Poznaniu w cytadeli i w berlińskim Moabicie. W procesie berlińskim w grudniu 1864 r. został uwolniony od winy i kary.
Po powrocie wznowił swój udział w pracach Centralnego Tow. Gospodarczego, wszedł w skład zarządu, a także do redakcji „Ziemianina”. Był już wtedy jednym ze znanych realizatorów postępu technicznego, związanym z grupą narodowo-liberalną, kierując «pracami organicznymi». Interesował się pozostającymi pod wpływami ziemiańskimi chłopskimi kółkami rolniczymi i był referentem zagadnień z nimi związanych w zarządzie Centralnego Tow. Gospodarczego (1869–72).
W l. 1870 i 1871 ogłosił dwie broszury poświęcone propagandzie «prac organicznych» i organizacji społeczeństwa wielkopolskiego: Rzut oka na nasze zasady, sprawy i potrzeby i Ułomności nasze narodowe i społeczne oraz środki ku sprostowaniu tychże. Wyrażał tam ideologię chrześcijańsko-narodową, opowiadał się za ziemiańską hegemonią w życiu społeczno-politycznym i solidaryzmem międzyklasowym. Mimo to w tym okresie był jeszcze związany z ziemiańskimi tzw. «liberałami» i krytykował ultramontanów. Później, w latach walki «kulturnej» (Kulturkampf) przechylił się ku ultramontanizmowi.
Zamierzał z kilku innymi ziemianami pokierować politycznym ruchem mieszczańskim i w tym celu powołał do życia czasopismo p. n. „Orędownik” w r. 1871 pod red. Romana Szymańskiego. Wkrótce Szymański usamodzielnił się i spłacił udział J-ego, aby kierować pismem, niezależnie od ziemian. J. z przyjaciółmi założył w r. 1872 „Gazetę Wielkopolską”, ale ta wkrótce upadła.
W dn. 28 II 1873 r. na walnym zebraniu Centralnego Tow. Gospodarczego, po referacie J-ego o kółkach rolniczo-włościańskich, powołano go na opiekuna i organizatora tych kółek jako tzw. patrona. Odtąd aż do r. 1900 kierował J. kółkami z pomocą ziemian, księży, urzędników gospodarczych itp. Doprowadził do ujednolicenia ich organizacji i metod działania poprzez nadanie statutu, stałe instrukcje i kontakt osobisty. Organizował doroczne zjazdy delegatów kółek w Bazarze poznańskim, zjazdy powiatowe, wystawy rolnicze, wycieczki instruktorskie itd. Postarał się o wydanie setek popularnych broszurek z dziedziny rolnictwa i ekonomiki małych gospodarstw, propagował ubezpieczenia, tzw. przemysł domowy, rachunkowość gospodarską, racjonalną gospodarkę, oszczędność, pracowitość, trzymanie się ziemi i odkupywanie jej od Niemców. Dążył do wychowywania gospodarzy chłopskich w duchu narodowym, ale równocześnie konserwatywnym i klerykalnym. W swej akcji często posługiwał się solidarystycznym hasłem Krasińskiego «z szlachtą polską polski lud». Był niezmiernie ruchliwym i pomysłowym organizatorem kółek. Jego współpracownicy już ok. 1882 r. zaczęli tworzyć swoistą legendę koło jego osoby. J. był przeciwnikiem politycznej samodzielności chłopów. Dążeniem organizacji było utrzymanie chłopów w zależności od ziemian i duchowieństwa. Z drugiej strony kółka odegrały bardzo doniosłą rolę w dziedzinie szerzenia postępu rolniczego wśród gospodarzy chłopskich oraz przyswojenia im umiejętności życia organizacyjnego. Stanowiły one ważne ogniwo zorganizowanego «frontu narodowego» przeciw uciskowi pruskiemu i w obronie ziemi przed Komisją Kolonizacyjną.
Od listopada 1885 r. zamieszkał J. z żoną w Poznaniu, a Pomarzanowice przekazał synowi Tadeuszowi. W r. 1889 dał inicjatywę do założenia organu prasowego kółek, p. n. „Poradnik Gospodarski”, pod red. Antoniego Brownsforda. Autorytet jego bardzo się wzmógł w sferach posiadających, był marszałkiem licznych wieców i przewodniczącym różnych komitetów. Interesował się żywo zagadnieniami emigracji zarobkowej, którą jednak ujmował płytko i jednostronnie. Jako starzec był inicjatorem stowarzyszenia przeciw hazardowi karcianemu. Redagował sam, a potem z pomocą syna „Roczniki Kółek” o charakterze sprawozdawczym. Wielkiego mniemania o ziemiaństwie i o sobie samym, ostro zwalczał mieszczański ruch pod wodzą Szymańskiego. W marcu 1901 r. złożył urząd patrona, doprowadziwszy do powstania i działania około dwustu kółek; jego następcą został Józef Chłapowski. W r. 1903 J. wypowiedział się piórem przeciw propagandzie insurekcyjnej Lewakowskiego we Lwowie w broszurce pt. Matkobójstwo czy samobójstwo. Rozpoczął pisać traktat wychowawczy pt. Przez wychowanie do odrodzenia narodu. Zmarł z 13 na 14 I 1905 r. Po manifestacyjnym pogrzebie pochowano go we Wronczynie (pod Pobiedziskami) koło Poznania.
Portret pędzla Łaszczyńskiego, obecnie w zbiorach Pozn. Tow. Przyj. Nauk.; – Jakóbczyk W., Patron Jackowski, P. 1938; Wybitni Wielkopolanie XIX w., P. (skrót rozprawy Jakóbczyka).
Witold Jakóbczyk