Nowicki Maciej (1910–1950), architekt, grafik. Ur. 26 VI 1910 prawdopodobnie w Czycie w kraju Zabajkalskim, był synem Zygmunta (zob.) i Filipiny z Filipowiczów. Ponieważ rodzice N-ego utracili kilkoro dzieci urodzonych w czasie ich pobytu w Rosji, niedługo po urodzeniu N-ego ze względu na jego zdrowie powrócili do kraju w r. 1911, gdzie w okolicy Miechowa kupili mająteczek Słomniczki. Tam N. spędził dzieciństwo. W l. 1920–2 mieszkał w Chicago w Stanach Zjednoczonych, gdzie jego ojciec pełnił funkcję konsula polskiego. Po powrocie do Polski N. uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, następnie studiował (od r. 1928) na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem Rudolfa Świerczyńskiego. W czasie studiów wiele podróżował, zwiedził Francję, Włochy, Grecję, był w Brazylii. Już w czasie studiów powstały jego pierwsze projekty z dziedziny grafiki użytkowej. N. pasjonował się wówczas plakatem, grafiką reklamową i wystawiennictwem. W r. 1931 został razem ze Stanisławą Sandecką, swą przyszłą żoną i współautorką większości prac w dziedzinie grafiki, laureatem Balu Architektury za projekt zaproszenia, karty wstępu oraz dekoracji sali balowej. N. stworzył razem z Sandecką pracownię dekoracyjno-graficzną, z której wyszło wiele plakatów, ilustracji, przerywników. W r. 1932 Nowiccy zdobyli II nagrodę na konkursie na plakat Państwowej Loterii Klasowej. Od r. 1934 N. należał do Koła Artystów Grafików Reklamowych (KAGR). Do bardziej znanych plakatów N-ego i Sandeckiej należały: plakat Państwowej Loterii Klasowej (1933, I nagroda w konkursie), plakat firmy «Elida» (1933, III nagroda), plakat firmy «Włóczki–Wełny–Trójkąt w Kole» (konkurs Instytutu Propagandy Sztuki – IPS, zakup pracy Nowickich), plakat Państwowego Monopolu Spirytusowego (1933, wyróżnienie w konkursie), plakat Zima w Polsce (1934, II nagroda w konkursie Min. Komunikacji), Wszyscy do walki z gruźlicą (1934), Jamboree (1936). Nowiccy współpracowali czasem z innymi twórcami; z Jerzym Hryniewieckim uzyskali I nagrodę na konkursie rozpisanym przez Ligę Morską i Kolonialną oraz Tow. Budowy Osiedli Gdyni za plakat Osiedlajmy się w Gdyni (1934, dwa warianty), z Adamem Bowbelskim wykonali plakat 10-lecie Polskiego Związku Przeciwgruźliczego. N. zaprojektował również, wraz ze swoją żoną, karty menu i karty do gry dla wodowanego w r. 1934 statku oceanicznego M/S «Piłsudski». Robił też projekty tkanin dla Zakładów w Żyrardowie. N. wystawiał swoje prace graficzne z KAGR, m. in. na pierwszej wystawie Koła w IPS w Warszawie (powtórzona później w Łodzi) w r. 1934, dla której wraz z żoną wykonał plakat wystawy, tam też Nowiccy wystąpili z zabawnym autoplakatem N(ord)–S(ud). W r. 1937 brali udział z KAGR w Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu, gdzie otrzymali dyplom honorowy za wystawione tam plakaty (m. in. Bal Młodej Architektury, 1934, Balet Parnella, 1935). Prace N-ego z zakresu grafiki i sztuki użytkowej charakteryzuje finezja, inteligencja, wyjątkowy smak i wdzięk.
N. ukończył studia na Politechnice Warszawskiej w r. 1936. Od r. n. do wybuchu drugiej wojny światowej był starszym asystentem w katedrze projektowania miejskiego u prof. Świerczyńskiego. Pod jego kierunkiem powstał pierwszy projekt N-ego: budynek Urzędu Patentowego przy Al. Niepodległości w Warszawie. W r. 1936 N. wraz z Sandecką otrzymał III nagrodę za projekt meczetu w Warszawie. W r. 1938 brał udział wraz z Janem Bogusławskim w konkursie SARP na Pawilon Polski na Światowej Wystawie w Nowym Jorku, uzyskując II nagrodę. W t. r., razem z Romanem Sołtyńskim, uzyskał II nagrodę za projekt rozplanowania placu gen. Dąbrowskiego w Łodzi i gmachu województwa. N. projektował dom wypoczynkowy w Augustowie i Ośrodek Sportowy przy ul. Podskarbińskiej w Warszawie (oba projekty częściowo zrealizowane przed wojną). W r. 1939 jego wspólny z Sandecką projekt Domu Zdrojowego w Druskiennikach uzyskał w konkursie I miejsce i przeznaczenie do realizacji. W okresie przedwojennym powstały też liczne aranżacje wnętrz autorstwa N-ego, z których na uwagę zasługuje wnętrze magazynu mód «Telimena» przy ul. Krakowskie Przedmieście 5 w Warszawie. Już w tych wczesnych projektach, charakteryzujących się klasyczną, czystą, prostą formą, zaznaczyła się indywidualność twórcza N-ego. W czasie okupacji N. był asystentem na tajnym Wydziale Architektury. Wiele pracował, wykonując różne projekty architektoniczne (m. in. projektował, wspólnie ze Stefanem Putowskim, kościół w Prandocinie). Okres powstania warszawskiego przeżył między Kampinosem a Warszawą, biorąc udział w akcjach Armii Krajowej. Następnie ukrywał się na terenie Instytutu dla Ociemniałych w Laskach. N. wykonał szkice projektowe osiedla dla ociemniałych, a także (w r. 1945) projekt kaplicy dla Lasek.
Po wojnie rozpoczął N. w r. 1945 pracę w Biurze Odbudowy Stolicy (BOS). W tym czasie napisał także kilka artykułów poświęconych drogom rozwojowym architektury; ukazały się one w piśmie „Skarpa Warszawska” (m. in. W poszukiwaniu nowego funkcjonalizmu, Uspołecznienie architektury). W BOS N. zajmował się opracowaniem w ramach planu odbudowy Warszawy projektu centrum handlowo-administracyjnego miasta. N. wysunął w nim śmiałą i oryginalną koncepcję powiązania centrum miasta z Wisłą, z wielkim rozmachem zaprojektował rozwiązanie śródmieścia Warszawy (dwupoziomowe skrzyżowanie Al. Jerozolimskich z Marszałkowską). Projekty N-ego nie zostały zrealizowane. Także w r. 1945 powstał projekt Sali Kongresowej w Warszawie, w którym N. zastosował tzw. dach podwieszony. W r. 1946 N. wyjechał do Stanów Zjednoczonych jako delegat Polski do Comité de la Construction du Siège de l’ONU (budowy Siedziby Organizacji Narodów Zjednoczonych – ONZ) w Nowym Jorku. W r. 1948 został mianowany attaché kulturalnym przy ambasadzie polskiej w Stanach Zjednoczonych, a także rozpoczął wykłady architektury w Raleigh (Nowa Karolina). W czasie swego kilkuletniego pobytu za granicą N. współpracował z najwybitniejszymi architektami. Wtedy też powstały jego najwyżej cenione projekty. Z Eero Saarinenem projektował w r. 1948 osiedle w Brandeis University, a także wykonał projekt synagogi. Wspólnie z Clarence Steinem N. wykonał projekt ośrodka handlowego w Los Angeles, gdzie ponownie zastosował dach podwieszony. W r. 1949 wspólnie z Williamem H. Deitrickiem i Fredem Severudem zaprojektował dla Raleigh budynek wystawowo-widowiskowy, słynne «Paraboleum» (ukończone w r. 1953), zrealizowane w oparciu o nową zasadę konstrukcyjną dachów wiszących. N. był także współautorem, wraz z W. K. Harrisonem, Le Corbusierem i Howardem Robertsonem, gmachu ONZ w Nowym Jorku. W r. 1950 wraz z Albertem Mayerem zdobył I nagrodę w konkursie na projekt miasta Chandigarh, stolicy Pendżabu w Indiach. Ostatnią pracą N-ego był projekt Kapitolu i drogi wjazdowej do Chandigarh (po śmierci N-ego prace kontynuował Le Corbusier).
N. zdobył, jako jeden z niewielu polskich architektów, światowy rozgłos. Był wielką indywidualnością twórczą i choć chętnie pracował w kolektywach, wybijał się w nich zwykle na pierwszy plan. Był człowiekiem skromnym (co podkreślają wszystkie wspomnienia), pełnym uroku osobistego, mającym dar oddziaływania na ludzi. Istotą jego sztuki jest śmiałość koncepcji połączona z myśleniem konstrukcyjnym. Znaczenie «Paraboleum» dla rozwoju architektury jest porównywane z wpływem, jaki na architekturę współczesną wywarła twórczość F. L. Wrighta. We wspomnieniach, które ukazały się w Stanach Zjednoczonych po śmierci N-ego, podnoszono jego genialność «pozbawioną słabości geniuszów». N. zginął w katastrofie lotniczej nad Egiptem, gdy wracał z Indii 31 VIII 1950 (w literaturze często błędnie podawana data śmierci 1951).
N. był żonaty od r. 1936 ze Stanisławą Sandecką, architektem i grafikiem. Miał z nią dwóch synów: Pawła (ur. w Warszawie w r. 1941) i Piotra (ur. w Stanach Zjednoczonych w r. 1950).
Fot. w: „Projekt” 1957 nr 1; – Enc. Powsz. PWN; Dictionnaire de l’architecture moderne, Paris 1964 s. 220; – Łoza, Architekci, Oudin B., Dictionnaire des Architects, Paris 1970 s. 261; – Bakucki T., Maciej Nowicki, W. (w druku); Białostocki J., Polska grafika użytkowa, 1900–1939, w: Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939, Wr. 1963, Studia z Historii Sztuki, IX; Bojko S., Polska sztuka plakatu, W. 1971; Kotula A., Krakowski P., Architektura współczesna, Kr. 1967; Łącka M., Koło Artystów Grafików Reklamowych, w: Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce, Wr. 1966, Studia z Historii Sztuki, X; Mumford L., Roots of Contemporary American Architecture, New York 1959 s. 30; Olszewski A. K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900–1925, Wr. 1967; Persner N., Historia architektury europejskiej, W. 1977; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Trzeciak P., Przygody architektury XX w., W. 1974; Warszawska Szkoła Architektury 1915–1965, W. 1967 s. 264, 305; Wisłocka I., Awangardowa architektura polska 1918–1939, W. 1968; – „Architektura” 1966 nr 6/223 s. 261 (E. Bończa-Tomaszewska, Miejsce architektury M. N-ego); „Arkady” 1935 nr 5 s. 287 (P. Smolik, Pracownia graficzna M. N-ego i S. Sandeckiej); „Perspectives Polonaises” 1961 nr 6 s. 64–9 (S. Hołówko, M. N., fot.); „Projekt” 1957 nr 1 s. 1–11 (J. Hryniewiecki i W. Filipowiczowa); „Stolica” 1958 nr 2 (A. Cz., Lewis Mumford o M. N-m); „Sztandar Młodych” W. 1957 nr 23; „Sztuki Piękne” (Kr.) R. 9: 1933 nr 4 s. 160; „Świat” (W.) 1934 nr 37 s. 18–19; „Więź” 1960 nr 10 s. 94–100 (H. Świderski, Wielka nadzieja architektury); – IS PAN: Materiały do Słownika Artystów Polskich; – Informacje Barbary Fricze ze Słomniczek (obecnie Miłocice).
Róża Biernacka i Paweł Fruba