Szczepański Ludwik, pseud. i krypt. m.in.: Jan Z., Jan Zabiełło, Wincenty Ogórek, Karol Bicz, Ludwik Sz., Ludwik Szcz., L. Szcz., L. Szczep, Liks, L.S., L.Sz., L.Sz-i, L.Szi, Ls, ls, Lsi, lsi, Lsz, lsz, Lszi, (lszcz), s.L., Szcz., XY, xy, x.y., Alciphron (?) (1872–1954), poeta, dziennikarz, publicysta.
Ur. 5 III (wg spisu mieszkańców 3 III) w Krakowie, był synem Alfreda (zob.) i Heleny z Zieleniewskich. Imię otrzymał po przyjacielu ojca, Ludwiku Kubali.
W r. 1880, w związku z posadą ojca, rodzina przeniosła się do Wiednia; S. uczył się w gimnazjum w podwiedeńskim Baden. Wcześnie zainteresował się literaturą i sztuką; stale bywał w skupiającej wiedeńską bohemę «Café-Central» przy Herrengasse, poznał Hermanna Bahra. Rokrocznie przyjeżdżał do Zakopanego; uprawiał turystykę i sporadycznie taternictwo, pasjonował się myślistwem. W r. 1890 wrócił do Krakowa. Dn. 25 VII 1891 otrzymał świadectwo dojrzałości krakowskiego gimnazjum, po czym od 5 X t.r. studiował na Wydz. Prawa UJ. W tym czasie zainteresował się spirytyzmem i w r. 1892 w Czytelni Akademickiej wygłosił na ten temat odczyt. Studia przerwał po czterech semestrach, 17 X 1893. T.r. debiutował w krakowskim dwutygodniku literacko-społecznym „Myśl” (nr 5) prozą poetycką Fantasia lunatica. Zapewne od t.r. mieszkał ponownie z rodzicami w Wiedniu i studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie. Prawdopodobnie wtedy poznał Zenona Przesmyckiego (Miriama); pod jego wpływem zainteresował się parnasizmem oraz symbolizmem francuskim i w krakowskim „Świecie” (1894 nr 8) opublikował swe pierwsze tłumaczenie poezji P. Verlaine’a. W r. 1894 ogłosił w „Świecie” wiersz Gotycki zmrok (nr 4), następnie utwory poetyckie z cyklu Lunatica (m.in. w nr. 12: Śpiąca królewna, Listki akacji, Grotesque, W parku, Znużenie, Venus, a w nr. 22: Thule, Piosenka moja, Ogród czarodziejski). W warszawskiej „Niwie” (1894 nr 9) opublikował wiersz Niechaj noc będzie piękną i długą. Zajął się też krytyką literacką; znaczną uwagę poświęcał literaturze skandynawskiej, zwłaszcza H. Ibsenowi, w którym dostrzegał nie tylko naturalistę, ale też prekursora symbolizmu i modernistycznego indywidualizmu (m.in. Henryk Ibsen, „Świat” 1894 nr 23–24, Tytani w obłąkaniu, „Przegl. Tyg.” 1896 nr 2). W maju 1895 napisał w Wiedniu, po czym opublikował t.r. w petersburskim „Kraju” (nr 23), dedykowany pamięci zmarłego 6 I t.r. Władysława Podkowińskiego wiersz Szkic do obrazu współczesnego; była to, utrzymana w konwencji manifestu programowego młodych, polemika z ogłoszonym na tych łamach (nr 10) przedrukiem wiersza Adama Asnyka „Szkic do współczesnego obrazu ofiarowany Jackowi Malczewskiemu”. Kolejne utwory poetyckie ogłaszał w r. 1895 nadal w „Świecie” (cykl „Spod Wawelu”, nr 6) oraz w ukazującym się w Wiedniu polskim piśmie „Przełom” Włodzimierza Lewickiego (m.in. Castel, nr 12), a w r. 1896 w redagowanym przez Wilhelma Feldmana „Dzienniku Krakowskim” (m.in. Śpiew syreny, Morze śni i Morze, morze!, nr 216). Współpracował również z prasą austriacką w Wiedniu, publikując t.r. artykuły popularyzujące literaturę polską; w „Neue Revue” Der moderne polnische Roman (Henryk Sienkiewicz) (z. 5), a w „Wiener Rundschau” Jungpolnische Lyrik (nr 10), o twórczości Miriama, i Der moderne polnische Roman (nr 13), o polskiej powieści. Również t.r. ogłaszał podobne artykuły w praskiej „Politik”: Der moderne polnische Roman: Die Frau fin de siècle (nr 188), poświęcony twórczości prozatorskiej Gabrieli Zapolskiej, oraz Vom modernen polnischen Parnass, Maria Konopnicka (nr 251). O modernistach berlińskich i wiedeńskich, m.in. o Bahrze, pisał w stałej rubryce „Echa warszawskie” „Przeglądu Tygodniowego” (m.in. 1896 nr 10). Po śmierci Verlaine’a poświęcił mu artykuły: Za życia i po śmierci (Sylwetki). Paweł Verlaine („Przegl. Tyg.” 1896 nr 2) oraz Paweł Verlaine. Szkic do portretu („Czas” 1896 nr 260–264). Włączył się w polemikę z Iwanem Franką i jego artykułem o Adamie Mickiewiczu „Der Dichter des Verrathes” („Die Zeit” 1897 nr 130), publikując m.in. artykuł W obronie czci („Przegl. Tyg.” 1897 nr 21).
W styczniu 1897 wydał S. w Wiedniu tomik poetycki Srebrne noce. Lunatica; znalazły się w nim także utwory wcześniej niepublikowane, m.in. Miriamowi oraz Żegluga [inc. „Wśród oceanu czarnej kawy”], uznana wkrótce przez cyganerię krakowską za wiersz programowy. S-emu zarzucano pustkę ideową (K. Nitsch, „Przegl. Liter.” 1897 nr 9), a w jego «bardzo bluszczowatej naturze» widziano nawiązanie do poezji Juliusza Słowackiego, Kazimierza Tetmajera, G. Carducciego i M. Maeterlincka (W. Sterling, „Tyg. Ilustr.” 1897 nr 31); jednakże zaprzyjaźniony z nim wiedeński rzeźbiarz Stanisław Roman Lewandowski zaliczył go do «grona wyrafinowanych estetów» („Słowo Pol.” 1897 nr 106). Kilka miesięcy później wydał S. w Wiedniu Hymny, dedykowane pamięci przyjaciela, Stanisława Wojciechowskiego; wyrażały one protest pokolenia przeciw apatii i niewoli narodowej, a przez krytykę zostały przyjęte z entuzjazmem. Oba tomy zyskały omówienie m.in. w wydawanej przez Bahra wiedeńskiej „Die Zeit” (1897 nr 147).
W maju 1896 znalazł się S. w kręgu młodych literatów (Józef Jasieński, Stanisław Wyrzykowski, Adolf Nowaczyński), którzy podjęli starania o założenie w Krakowie dwutygodnika propagującego nową literaturę i sztukę; wzorem dla pisma miała być „Die Zeit”. Projektowane tego miesiąca w Krakowie przez Nowaczyńskiego „Wolne Słowo”, którego redaktorem miał zostać S., spotkało się z inicjatywą samego S-ego, który najpierw zamierzał założyć w Krakowie dwutygodnik „Wiosna”, a 10 VI 1896 zdecydował się wydawać w Krakowie tygodnik „Życie”. W dn. 15–17 VI t.r., jako wysłannik „Przeglądu Tygodniowego” i „Dziennika Krakowskiego”, był S. w Budapeszcie na trzecim międzynarodowym kongresie prasy (sprawozdanie opublikował t.r. w obu tych pismach, odpowiednio w nr. 26 oraz numerach 140–141 i 144–145). Na początku r. 1897 przebywał przez pewien czas w Monachium i w tamtejszej polskiej „Jednodniówce” ogłosił cykl Z sonetów wiedeńskich. Mimo protestów ojca, dysponując kapitałem przekazanym mu przez matkę (ze spadku po babce), prowadził prace przygotowawcze „Życia”. Rozwinął rozległą korespondencję, w której prosił Miriama o opiekę nad przedsięwzięciem, a o nadsyłanie utworów zwrócił się m.in. do Stanisława Witkiewicza i Jana Kasprowicza. Na miejscu w Krakowie dyrektywy S-ego wypełniał Wyrzykowski.
W maju 1897 opuścił S. Wiedeń i wrócił do Krakowa. W „Czasie” i „Głosie Narodu” zamieścił Zawiadomienie o powstającym „Życiu”, po czym na początku czerwca t.r. wyjechał do Warszawy, nadal kompletując grono współpracowników (6 VI poznał tam Stefana Żeromskiego). Po powrocie do Krakowa zawarł na początku lipca znajomość ze Stanisławem Wyspiańskim i zaproponował mu funkcję «współpracownika rysującego». Na siedzibę redakcji i administracji wynajął trzypokojowe mieszkanie przy ul. Łobzowskiej 27/9. Dn. 1 IX wydał w wielkim nakładzie 60 tys. egzemplarzy prospekt „Życia”, ozdobiony rysunkami Wyspiańskiego. Pierwszy («okazowy») numer „Życia. Tygodnika Ilustrowanego, Literackiego, Artystycznego, Naukowego i Społecznego” ukazał się 24 IX w nakładzie 8 tys. egzemplarzy (wkrótce potem nakład ustalił się na poziomie tysiąca egzemplarzy). W skład redakcji weszli oprócz S-ego Artur Górski (jego faktyczny zastępca), Wyrzykowski (sekretarz), Wyspiański oraz namówiony przez niego Zenon Parvi; początkowo był w tym gronie również Antoni Potocki. Numer otwierał wiersz Marii Konopnickiej „Harfę ty nosisz...”, ponadto publikowali tu m.in. Miriam, Tetmajer i Potocki. W następnych numerach pojawili się niemal wszyscy czołowi reprezentanci pokolenia modernistów: Zapolska, Kasprowicz, Feldman, Nowaczyński, Antoni Lange, Zofia Trzeszczkowska, Maria Komornicka, Cezary Jellenta, Tadeusz Miciński, Bolesław Leśmian, Andrzej Niemojewski, Stanisław Lack, Lucjan Rydel, Tadeusz Rittner, a także siostra Jasieńskiego, Kazimiera Zawistowska. W numerze piątym ogłoszono „Modlitwę” i „Nad morzem”, dwa fragmenty prozy poetyckiej Stanisława Przybyszewskiego – pierwsze wydrukowane w języku polskim utwory literackie tego pisarza. W „Życiu” publikowali także pisarze starszej generacji, m.in. Ignacy Sewer Maciejowski, Julian Ochorowicz, Kazimierz Bartoszewicz, Adolf Dygasiński. S. był wydawcą i redaktorem, prowadził dział recenzji teatralnych oraz ogłaszał cykl Listów wiedeńskich, a także swe poezje, m.in. wiersz Poecie (nr 2), poświęcony zmarłemu 19 IX Kornelowi Ujejskiemu (niektóre teksty publikował pod pseud. Wincenty Ogórek). Rozpisał konkurs na winietę pisma (wygrał go malarz czeski Karel Hlávaček), a na początku r. 1898 konkursy na sonet i nowelę (oba wygrał Tetmajer).
Dn. 16 X 1897 w krakowskim Teatrze Miejskim, podczas premiery „Małki Szwarcenkopf”, poznał S. osobiście jej autorkę, Zapolską; 18 X t.r. w krakowskim hotelu «Metropol» przemawiał na wydanym przez nią bankiecie, a niebawem nawiązał z nią burzliwy romans. Od numeru dziewiątego z 27 XI ogłaszał w „Życiu” jej powieść w odcinkach „Antysemitnik”. Przedłużająca się publikacja wywołała w lutym 1898 sprzeciw Wyrzykowskiego i Górskiego; w rezultacie Wyrzykowski odszedł z zespołu „Życia”. Gdy w lwowskim „Słowie Polskim” (1898 nr 40) ukazał się artykuł Stanisława Szczepanowskiego pt. „Dezynfekcja prądów europejskich”, S. odpowiedział w „Życiu” (1898 nr 9–10) esejem Sztuka narodowa; stwierdził w nim, że «sztuka z natury rzeczy jest w szlachetnym znaczeniu kosmopolityczną». Ogłosił również w „Życiu” przekład komedii Ottona Ericha Hartlebena „Postulat moralny” (1898 nr 18–19, osobno Kr. 1899); sztuki jednak nigdy w Polsce nie wystawiono. Najgłośniejszym ówczesnym wystąpieniem publicystycznym w „Życiu” był cykl artykułów Górskiego „Młoda Polska” (nr 15–16, 18–19, 24–25). Pismo miało wtedy największą ze wszystkich polskich tygodników liczbę współpracowników – ok. 20 na jeden numer; z nowych autorów publikowali tu Władysław Orkan, Artur Oppman, Włodzimierz Perzyński, Franciszek Pik (Mirandola), Jerzy Żuławski, Ostap Ortwin. Adresowane do mieszczańskiej inteligencji, zasilane nieregularnymi subwencjami (m.in. Szczepanowskiego i matki S-ego), borykało się jednak „Życie” z problemami finansowymi. Nie zważając na to, S., Zapolska i Parvi rozbudowali satyryczno-polemiczną rubrykę pisma – „Echa” i 5 IV założyli przy ul. Długiej 10 (a następnie w lokalu „Życia” przy ul. Łobzowskiej) ilustrowany dwutygodnik beletrystyczno-humorystyczny „Urwisz”. Wg S-ego, wydawcy i redaktora nowego periodyku, przyświecał mu zamiar, by «filistrów zmasakrować, ile się da»; celem ataków był zwłaszcza Kazimierz Ehrenberg i wydawany przez niego antysemicki „Głos Narodu”. W „Urwiszu” publikowali m.in. Nowaczyński, Tetmajer, Żuławski i Perzyński; dwutygodnik upadł jednak już 27 V, po czterech numerach. Tymczasem po wydaniu trzydziestu sześciu numerów „Życia”, S. sprzedał je 31 V za 1500 złr. Spółce Wydawniczej; prowadzenie pisma przekazał Sewerowi Maciejowskiemu i Górskiemu. Długi S-ego w wysokości 60 tys. koron (równowartość dwupiętrowej kamienicy w centrum Krakowa) opłacili jego rodzice.
Rozstanie z „Życiem” odbyło się w złej atmosferze. S., dotknięty anonimową oceną pisma zamieszczoną w „Czasie” (1898 nr 159), a podejrzewając o autorstwo Sewera Maciejowskiego, ogłosił w lipcu 1898 własnym nakładem broszurę O „Życie”. Drobny przyczynek do poznania literacko-artystycznych i społecznych stosunków Galicji, wraz z listem do p. Sewera Maciejowskiego (Kr.). Sewer odparł zarzuty w artykule „Kilka słów z powodu «Listu otwartego» p. Ludwika Szczepańskiego” („Życie” 1898 nr 33). Z „Życiem” pod nową redakcją S., podobnie jak Zapolska i Parvi, nie podjął już współpracy. Dn. 26 VI był zapewne świadkiem odsłonięcia w Krakowie pomnika Mickiewicza (napisał wtedy wiersz Cześć pieśni. Przed pomnikiem wieszcza). Gdy w tym czasie Zapolska stała się obiektem kolejnych ataków Ehrenberga, S. wyzwał go na pojedynek, który odbył się w ujeżdżalni wojskowej przy ul. Lubicz. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał latem do Wiednia, gdzie we wrześniu odwiedziła go Zapolska.
W Wiedniu poznał S. Jana Szczepanika. W r. 1899, w lwowskiej „Bibliotece Mrówki”, opublikował Pieśni i hymny, scaloną wersję obu swych tomików, wzbogaconą o kilka nowych wierszy; dedykował książkę nieustannie przez siebie promowanej Zapolskiej – «genialnej artystce i autorce», z którą snuł wówczas plany matrymonialne. Jednak listem z 1 VI t.r. Zapolska, związana już wtedy ze Stanisławem Janowskim, zakończyła romans ze S-m. Po upadku „Życia”, redagowanego w ostatniej fazie przez Przybyszewskiego, wrócił S. na początku r. 1900 do Krakowa; zamieszkał z rodzicami przy ul. Pańskiej 5, a po ślubie przy ul. Zwierzynieckiej 21. T.r. został wymieniony jako Grynszpański w humoresce Nowaczyńskiego „Histeryczny histrion” („Strumień” nr 13, przedr. w „Małpim zwierciadle”, Lw. 1902). Zaprzestał w tym czasie twórczości literackiej i poświęcił się dziennikarstwu. Dn. 18 IX 1901 zaczął wydawać w Krakowie, przy ul. Radziwiłłowskiej 8 (od r. 1903 przy ul. Zacisze 1/7) tygodnik „Ilustracja Polska”. Był to pierwszy w Galicji magazyn ilustrowany z licznymi fotografiami, wzorowany na berlińskim „Die Woche”. S. wprowadził dział beletrystyczny, w którym publikował zwykle dwie powieści równocześnie, oryginalną i tłumaczoną, dział popularyzujący wynalazki, kierowany przez Szczepanika, dział sportu oraz dział mody. Sekretarzem redakcji był (do r. 1903) Marian Dąbrowski, w gronie redagującym tygodnik znalazł się m.in. Parvi. Stałym recenzentem teatralnym została Zapolska, z którą S. utrzymał przyjacielskie kontakty; wśród współpracowników byli też Tetmajer, Feldman, Mirandola, Zawistowska, Władysław Reymont, Leopold Staff, Jan Pietrzycki, Henryk Zbierzchowski i Józef Jedlicz. S. debiutował tu jako prozaik, publikując pod krypt. x.y. (1902 nr 29–52, 1903 nr 1–19, z przerwami) powieść satyryczną W naszej letniej stolicy, czyli przygody rejenta Nowakowskiego w Zakopanem (osobno, pod pseud. Wincenty Ogórek, Kr. 1903); wyśmiewała ona obyczaje wypoczywającego pod Tatrami «mieszczańskiego światka», w tym Tetmajera, sportretowanego jako Przerwański. W swym piśmie zorganizował S. konkurs fotograficzny, którego plon pokazał w styczniu 1902 na Pierwszej Polskiej Wystawie Fotograficznej w Krakowie.
Dn. 16 V 1903 w lokalu „Ilustracji Polskiej” rozpoczął S. wydawanie ilustrowanych „Nowin dla Wszystkich”, najtańszego dziennika w ówczesnym Krakowie. Przeznaczone dla masowego czytelnika, wychodzące w południe, były one wzorowane na bulwarowych i sensacyjnych dziennikach wiedeńskich i paryskich, a na gruncie galicyjskim stanowiły rodzaj zupełnie nowy. Również tutaj sekretarzem redakcji był (od r. 1904) Dąbrowski; oprócz niego pracowali w niej m.in. Pietrzycki, Józef Rączkowski oraz adwokat Włodzimierz Roman Lewicki, prowadzący dział sądowy. Przejście S-ego od ambitnego „Życia” do niemal brukowych „Nowin dla Wszystkich” wyszydzono w nowym krakowskim czasopiśmie satyrycznym „Liberum veto” (1903 nr 12, 13). W ciągu czterech kolejnych miesięcy nakład dziennika wzrósł do ok. 3 tys. egzemplarzy (potem do 5–9 tys. egzemplarzy); przyczyniły się do tego ogłaszane tu felietony Bartoszewicza, a także publikacja zamówionej przez S-ego «powieści kryminalnej ze stosunków krakowskich» pt. „Kwiat śmierci”, autorstwa Zapolskiej (pseud. Walery Tomicki).
Dn. 5 XII 1903 „Nowiny dla Wszystkich” (nr 170) zaatakowały krakowską mutację lwowskiego dziennika „Wiek Nowy” za korzystanie z niemoralnych źródeł finansowania. W odpowiedzi „Wiek Nowy” oskarżył „Nowiny dla Wszystkich” o próbę szantażowania rodziny hrabiny Izabeli Węsierskiej-Kwileckiej, uniewinnionej właśnie przez sąd w Berlinie w głośnej sprawie o podrzucenie dziecka. Konflikt zakończył się dwoma procesami: „Wieku Nowego” przeciw „Nowinom dla Wszystkich”, który 19 IV 1904 S. wygrał, oraz „Nowin dla Wszystkich” przeciw „Wiekowi Nowemu”, który S. 18 V t.r. przegrał. Tego dnia wydał oświadczenie pt. Bezprawie, opublikowane nazajutrz w bezpłatnym dodatku do nr. 114 „Nowin dla Wszystkich”, w którym redaktora naczelnego „Wieku Nowego”, Bronisława Laskownickiego, nazwał «znanym szubrawcem». Dn. 22 V w nr 117 swego dziennika zażądał usunięcia Laskownickiego z Tow. Dziennikarzy Polskich, a nie doczekawszy się reakcji, sam niebawem wystąpił z jego szeregów. Dn. 16 IX sprzedał „Ilustrację Polską” Józefowi Nowinie Ujejskiemu, a sam skoncentrował się na „Nowinach dla Wszystkich” (od r. 1906 „Nowiny”); redakcję przenosił do kolejnych lokali: przy ul. Wiślnej 2 i przy ul. św. Gertrudy 10. Z zespołu redakcyjnego usunął w r. 1905 W. R. Lewickiego; zaowocowało to nowym konfliktem, którego punktem kulminacyjnym stał się w r. 1907 list otwarty S-ego pt. Chuliganowi adwokatowi drowi Włodzimierzowi Lewickiemu słów kilka jako publiczny obrachunek (Kr.).
W okresie 1 X 1907 – 1 XI 1909 był S. redaktorem naczelnym dwutygodnika „Kupiec Polski”. Pismo, którego redakcja mieściła się przy ul. Wolskiej 14 (obecnie ul. Piłsudskiego), było pierwszym w Krakowie fachowym periodykiem poświęconym zagadnieniom handlu; miało charakter «narodowy» i antysemicki. Zafascynowany wynalazkiem aeroplanu, napisał S. w tym czasie «powieść z najbliższej przyszłości» Król powietrza (Kr. 1909); prototypem głównego bohatera był Szczepanik, także konsultant tego utworu. W Przewrocie (Kr. 1911), następnej «powieści z najbliższej przyszłości», zawarł wizję wojny Austro-Węgier z Rosją i Prusami oraz dramatycznych losów oblężonego Krakowa. W r. 1911 poparł w „Nowinach” tzw. blok namiestnikowski Michała Bobrzyńskiego, a pod koniec r. 1912 – Komisję Tymczasową Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Angażując się coraz silniej w działalność polityczną, wszedł w r. 1913 do Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Demokratycznego (tzw. demokratów bezprzymiotnikowych). W r. 1912 należał do organizatorów Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich. W „Nowinach” w r. 1913 (nr 17–28, 32, 69, 71, 73) opublikował fragmenty wspomnień ojca. Nie mogąc wytrzymać konkurencji prowadzonego od r. 1910 przez Dąbrowskiego „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” („IKC”), odstąpił mu 16 VII 1914 swój zadłużony dziennik. Nazajutrz po połączeniu „Nowin” z „IKC” wszedł do redakcji „IKC” i szybko stał się czołowym publicystą pisma.
Na toczącą się pierwszą wojnę światową zareagował S. w grudniu 1914 cyklem poetyckim Strofy dnia („IKC” nr 295–298). W r. 1915 opublikował w Krakowie broszurę Wielka wojna, jej przyczyny, skutki i cele (Kr., skrót dla ludu pt. O co się wojna toczy i kiedy będzie pokój?, Kr.); wyraził w niej nadzieje niepodległościowe. Opatrzył przedmową zapiski wojenne swego dawnego podopiecznego z „Nowin dla Wszystkich” Stefana Nowińskiego pt. „Gruba Berta. Echa z lat 1915–1916” (Kr. 1916). Interesując się poezją legionową, ułożył w r. 1915 antologię „Pieśń polska w latach wielkiej wojny” (Kr. 1916). W „IKC” kierował od r. 1914 działem politycznym; jego antyniemieckie artykuły publikowane pod krypt. xy były często konfiskowane. Pod koniec r. 1916 został przez władze austriackie aresztowany; powołany karnie do armii, znalazł się w obozach, kolejno Katzenau i Wegscheid pod Linzem. Opublikował wtedy (pod pseud. Jan Zabiełło) rozprawę krytycznoliteracką Nowy romantyzm w poezji polskiej czasu wielkiej wojny (Kr. 1917). Z entuzjazmem pisał O Boyu i jego bibliotece („IKC” 1917 nr 18). Dzięki pomocy brata matki, Edmunda Zieleniewskiego, posła do Rady Państwa, został w poł. r. 1918 zwolniony. Osiadł we Lwowie, gdzie podjął pracę referenta prasowego w Krajowym Urzędzie Gospodarczym oraz redagował „Dziennik Polski”. W listopadzie t.r. uczestniczył w obronie Lwowa; w „Pobudce” (nr 3–4) ogłaszał wiersze zagrzewające do walki z siłami Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Dn. 7 II 1919 wrócił S. do Krakowa i objął kierownictwo nowo powstałego „Ilustrowanego Dziennika Polskiego”. Jednak w 2. poł. t.r. wrócił do redakcji „IKC”; został referentem ogólnym przy redaktorze naczelnym (Dąbrowskim) oraz prowadził dział felietonów. Pod pseud. Jan Zabiełło wydał, nakładem drukarni Eugeniusza i Kazimierza Koziańskich, w skali 1:2 000 000 Mapę Rzeczypospolitej Polskiej z granicami zachodnimi i północnymi, ustalonymi w traktacie pokojowym z Niemcami (Paryż–Kr. 1919); pod własnym nazwiskiem opublikował Mapę Rzeczypospolitej Polskiej i państw ościennych z granicami na zasadzie traktatów w Wersalu i St. Germain z uwydatnieniem obszarów plebiscytowych i linii frontu polskiego na wschodzie (Kr. 1920). Od października 1919 do czerwca 1920 wchodził w skład powołanego przez nowo powstały krakowski Teatr Bagatela sądu konkursowego na najlepszą polską komedię i farsę. W styczniu 1920 wyjechał na front wschodni z darami dziennikarzy dla żołnierzy. Należał do założycieli Tow. Metapsychicznego w Krakowie; opublikował artykuł Krakowskie doświadczenie mediumiczne z Janem Guzikiem („IKC” 1920 nr 340–351, z przerwami, osobno Kr. 1921) oraz wydał broszurę zbiorową „Dziwy mediumizmu” (Kr. 1921). Po krwawych starciach w Krakowie robotników z wojskiem wystąpił 25 XI 1923 na walnym zgromadzeniu Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich, popierając wniosek przedstawicieli „Głosu Narodu” o wykluczenie z organizacji czterech reprezentantów „Naprzodu”; odrzucenie wniosku spowodowało rozłam w Syndykacie i 2 XII t.r. został S. wiceprezesem nowego Związku Dziennikarzy Polskich (funkcję tę pełnił do ponownego połączenia Związku z Syndykatem w r. 1930). Od powstania 15 II 1927 rozgłośni krakowskiej Polskiego Radia był jej referentem prasowym, a od 23 II t.r. również sekretarzem jej rady programowej; w l. 1927–37 dokonywał radiofonizacji tekstów, głównie z literatury polskiej. Od 18 IV 1927 prowadził dodatek do „IKC” – „Kurier Radiowy”, a od 8 XI 1928 kolejny dodatek – „Kurier Metapsychiczny – Dziwy Życia”. Publikował w różnych okresach także w dodatku do „IKC”, „Kurierze Literacko-Naukowym” oraz w innych pismach koncernu «IKC»: „Tempo Dnia”, „Wróble na Dachu”, „AS” i „Światowid”. Był jednym z sygnatariuszy odezwy protestacyjnej krakowskich literatów z 10 I 1931 w sprawie brzeskiej. Przełożył powieść E. M. Remarque’a „Droga powrotna” („IKC” 1930 nr 331–354, 1931 nr 1–77, osobno Kr. 1931, Kat. 1956). Wraz z Marią Ślączkową, Mieczysławem Steinbachem i Ludwikiem Tomankiem zaangażował się w ruch na rzecz regulacji urodzin i w r. 1932 założył Tow. Krzewienia Świadomego Macierzyństwa i Reformy Obyczajów, którego objął przewodnictwo (sprawował je do r. 1939). W l. 1936–7 współredagował organ Towarzystwa, kwartalnik „Życie Świadome” (ukazało się sześć zeszytów). Dn. 25 XI 1934 w Krakowie zasiadał w prezydium I Ogólnopolskiego Zjazdu w sprawie regulacji urodzeń i reformy seksualnej, a w kwietniu 1936 uczestniczył tamże w ogólnopolskim zjeździe eugenicznym. Utrzymywał kontakt korespondencyjny z Tadeuszem Boyem Żeleńskim, ogłosił o nim w „IKC” (1930 nr 32) artykuł Polski Wolter. W l. 1933–7 publikował na łamach „Kuriera Warszawskiego” korespondencje z Krakowa. W r. 1935 przyznano mu Srebrny Wawrzyn PAL, którego jednak nie przyjął.
W r. 1935 został S. przewodniczącym Tow. Metapsychicznego. Wydał kolejne broszury z zakresu spirytyzmu: Czy umarli mówią z nami? Spirytyzm współczesny (Kr. 1936 [1935], wyd. następne pt. Okultyzm. Fakty i złudzenia. Wydanie nowe, cz. 2 pt. Spirytyzm współczesny, Kr. 1937), Mediumizm współczesny i wielkie media polskie (Kr. 1936 [1935] wyd. następne Okultyzm. Fakty i złudzenia, Kr. 1937) oraz Zjawiska metapsychiczne w życiu marszałka Piłsudskiego („Dzien. Pozn.” 1937 nr 28, jako fragment osobno wydanej publikacji pt. Cuda współczesne, Kr. 1937). W objaśnianiu zjawisk parapsychologicznych stosował doświadczenie naukowe, unikał też jednostronnej interpretacji. Dn. 26 IV 1937 Syndykat Dziennikarzy Krakowskich nadał mu tytuł Seniora. S. opublikował w PSB biogram okultysty Czesława Czyńskiego, a w r. 1939 ogłosił jeszcze jedną książkę okultystyczną Wiedza tajemna, wróżbiarstwo, magia dni naszych (Kr.). W okresie międzywojennym mieszkał w dawnym mieszkaniu rodziców, przy ul. Andrzeja Potockiego 8 (obecnie ul. Westerplatte); zapewne w r. 1938 przeprowadził się na ul. Urzędniczą.
Dn. 15 VII 1939 opublikował S. w „IKC” (nr 193) artykuł Baczność! W fabrykach, na torach kolejowych, przy mostach i na statkach!, a 23 VIII t.r. (nr 232) wprowadził do dziennika antyhitlerowską rubrykę pt. „Listy do niemieckich przyjaciół”. Po wybuchu drugiej wojny światowej ogłosił tamże 3 IX (nr 243) pobudkę Żołnierzu polski!, a 4 IX kolejny wiersz Nie damy ziemi! (nr 244). Po zajęciu Krakowa przez wojska niemieckie zredagował w dn. 8–13 IX pięć numerów efemerycznego „Dziennika Krakowskiego” – organu pracowników „IKC”. Od 14 IX podpisywał wznowiony „IKC” jako «naczelny redaktor w zastępstwie»; 19 X (nr 276) opublikował felieton Proroctwa i wróżby na rok 1939, traktujący o «klęsce jasnowidzów i astrologów», a nazajutrz, 20 X, ustąpił z funkcji redaktorskiej. Po likwidacji 26 X „IKC” zajął się handlem. Na początku r. 1940 założył przy ul. św. Tomasza 9 sklep z galanterią, w którym sprzedawał także książki ze swej biblioteki. Wysiedlony przez władze okupacyjne, osiadł we wrześniu 1940 w domku przy ul. Ułanów 457 w podkrakowskich Łagiewnikach (od r. 1941 w granicach Krakowa). Mieszkał ze swą towarzyszką życia, Ireną Müller, oraz jej siostrą Pauliną, którą zatrudnił w swym sklepie. W związku z żydowskim pochodzeniem sióstr, a być może także z prowadzeniem przez niego od r. 1943 w jego sklepie kolportażu wydawnictw podziemnych, został 10 I 1944 zadenuncjowany. Razem z Ireną i Pauliną ukrył się, a następnie uciekł z Krakowa i 26 I 1944 przekradł się na Słowację, gdzie został aresztowany, po czym odesłany 19 II t.r. do Budapesztu. Przebywał potem w Balatonföldvár (marzec–kwiecień 1944), we wsi Kőröshegy (do grudnia 1944) oraz w Tab (do końca lipca 1945). Pisał wiersze okolicznościowe, które zebrał w cyklu Z dni tułaczki. Strofy wolnego człowieka (1944/45) (niewyd., rkp. w B. Jag., sygn. Przyb. 238/10). We wrześniu 1945 wrócił do Krakowa.
W r. 1945 podjął S. współpracę z krakowską rozgłośnią Polskiego Radia, zaczął publikować w „Dzienniku Polskim” oraz przez krótki czas prowadził antykwariat na rogu ul. Basztowej i pl. Kleparskiego. Prezydium Rady Ministrów przyznało mu niewielką rentę, pomocy finansowej udzielił Juliusz Osterwa. W r. 1946 opublikował S. Strachy, widma, seanse spirytystyczne i dziwy fakirów (Zakopane) oraz Trzy skecze: W gabinecie lekarza, Druga podróż poślubna, Wynalazca (Radiokataryniarz) (Kat.); opracował też i uzupełnił trzecim aktem Szopkę krakowską. Nowe jasełka, czyli Betlejem Polskie dla scen amatorskich, oraz teatrzyków marionetek z zachowaniem głównych dialogów starego tekstu (Kat.) (wyst. 26 XII 1946 pt. Szopka polska, oprac. T. Czapliński, przez Objazdowy Teatr Lalki w Słupsku). W krakowskiej „Świetlicy” (1946 nr 22) ogłosił skecz ludowy Zaczarowany kamień. Kontynuując przedwojenne zainteresowania problematyką świadomego macierzyństwa, wydał w Krakowie w r. 1946 trzy poradniki: Konieczność reformy seksualnej. Program reformy seksualnej w Polsce, Życie płciowe w pętach i walka z nierządem w Polsce oraz Miłość świadoma. Praktyczne sposoby zapobiegania ciąży (wyd. 2, Kr. 1947). W celach zarobkowych ogłaszał książki kucharskie: Nowy kucharz krakowski (Kr. 1946), A–Z w spiżarni (Kr. 1948) oraz Kuchnia w 15 minutach. Nowy praktyczny poradnik dla gospodyń w mieście i na wsi (Kr. 1949). W r. 1947 publikował w „Listach z Teatru”, a w l. 1948–51 sporadycznie w „Tygodniku Powszechnym” oraz „Przekroju”, gdzie ogłosił artykuł Wspomnienia i plotki literackie Zapolska–Przybyszewski (1950 nr 249). W r. 1947 obchodził jubileusz 50-lecia pracy zawodowej; od krakowskiego oddziału Związku Zawodowego Dziennikarzy RP otrzymał z tej okazji tytuł honorowy Seniora. W r. 1950 zaczął pisać pamiętnik z l. 1939–45 pt. Okupacja. Musimy uciekać! (ukończony we wrześniu 1952, rkp. w B. Jag., sygn. Przyb. 237/10). Z powodu choroby Müller sprzedał w r. 1951 większość swej korespondencji z Zapolską Zakł. Narodowemu im. Ossolińskich (wyd. w: Zapolska G.,„Listy”, W. 1970 I–II).
Po śmierci Müller (24 IX 1951) żył S. samotnie w pogłębiającej się nędzy. Był wrogo nastawiony do ówczesnej rzeczywistości politycznej, bezskutecznie poszukiwał stałej posady. Nie widział na prawe oko i miał trudności z chodzeniem; próbował się otruć. Nie chcąc być «ofiarą losu i zniedołężniałym kaleką» (list z 14 II 1954), podjął w swym łagiewnickim domku (od r. 1953 pod adresem: Ferdynanda Kurasia 3) kolejną próbę samobójczą. W jej wyniku zmarł 19 II 1954 w szpitalu w Krakowie, dwa dni po śmierci syna Alfreda. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim; miał pogrzeb świecki.
W zawartym 8 II 1902 w Łodzi małżeństwie z Lucyną (Lucy) z Libiszowskich (1880–1967), córką Józefa i Stefanii ze Stokowskich, miał S. troje dzieci: Jana Alfreda (zob.), Helenę (1904–1960), żonę (od r. 1937) Hieronima Friedricha (zm. 1986), dyrektora Małopolskiej Spółki Rolniczej, który w r. 1970 ożenił się powtórnie z Zofią Jaroszewską 1.v. Larysz-Niedzielską (1902–1985), aktorką, oraz Alfreda (1908–1954), technika dentystycznego, taternika. Małżeństwo S-ego rozpadło się ok. r. 1930. W nieformalnym związku z Ireną Müller (1901–1951) S. potomstwa nie pozostawił.
Dawni pisarze polscy, W. 2003 IV; Nowy Korbut, XV; PSB (Koziański Kazimierz Antoni, Laskownicki Bronisław, Lewicki Włodzimierz Roman, Parvi Zenon, Przybyszewski Stanisław, Stankiewicz Jan Andrzej); Słown. pseudonimów, IV; – Borowiec P., Jesteśmy głosem milionów. Dzieje krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego „Ilustrowany Kurier Codzienny” (1910–1939), Kr. 2005 s. 56, 167, 254–5; tenże, Między sensacją a nauką. Obraz produktów krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” (1910–1939), Kr. 2005; Boyé E., U kolebki modernizmu, Kr. 1922; Brzoza C., Kraków między wojnami. Kalendarium 28 X 1918 – 6 IX 1939, Kr. 1998; Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1994; Czachowska J., Gabriela Zapolska. Monografia biobibliograficzna, Kr. 1966; taż, „Życie” 1897–1900, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 5, I; Doboszewska A., Kalendarz życia i twórczości Stanisława Wyspiańskiego. Kr. 1995; Feldman W., Piśmiennictwo polskie 1880–1904, Kr. 1905 II; Hutnikiewicz A., Młoda Polska, W. 2001; Ilustrowany Kurier Codzienny. Księga pamiątkowa w stulecie powstania dziennika i wydawnictwa 1910–1939, Red. G. Wrona i in., Kr.–Kat. 2010; Kargol T., „Kupiec Polski” w latach 1907–1913”, „Roczn. Hist. Prasy Pol.” T. 6: 2003 z. 1 (11); Kasztelowicz S., Eile S., Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości, Kr. 1961; Lechicki C., Kartka z dziejów prasy krakowskiej XX wieku, „Studia Hist.” R. 8: 1965 z. 1–2 (28–29); Leśnodorski Z., Wśród ludzi mojego miasta, Kr. 1963; Majda J., Środowisko literackie Zakopanego, w: Zakopane. Czterysta lat dziejów, Red. R. Dutkowa, Kr. 1991; Michalik J., Twórczość Ibsena w sądach krytyki polskiej 1879–1906, Wr. 1971; Miscellanea Literackie 1864–1910, Red. S. Pigoń, Wr. 1957; Myśliński J., Szczepańscy – dziennikarze niekonwencjonalni, „Kwart. Hist. Prasy Pol.” R. 30: 1991 nr 3–4; Nowakowski A., [Wstęp do:] Szczepański L., Poezje wybrane, Kr. 1993; Pokój z Sowietami spiszem bagnetami, Oprac. A. Roliński, A. Romanowski, Kr. 1994; Poskuta-Włodek D., Trzy dekady z dziejów sceny, Kr. 2001; Prasa polska 1864–1918, W. 1976; Prasa polska 1918–1939, W. 1980; Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, Oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wr. 2000; Romanowski A., Przed złotym czasem. Kr. 1990; Rozkwitały pąki białych róż, Oprac. A. Romanowski, Kr. 1990 I–II; Smolarski M., Miasto starych dzwonów, Kr. 1960 s. 188; Stokowa M., Kalendarz życia i twórczości Stanisława Wyspiańskiego, Kr. 1982; Szczepański L., Temu lat pięćdziesiąt, „Listy z Teatru” R. 2: 1947 nr 16; Taborski R., Polacy w Wiedniu, Kr. 2001; Winklowa B., Tadeusz Żeleński (Boy): Twórczość i życie, W. 1967; Wóycicki K., Asnyk wśród prądów epoki, W. 1931; Wysocki A., Sprzed pół wieku, Kr. 1958; Wyspiański w oczach współczesnych, Oprac. L. Płoszewski, Kr. 1971 I; Zyga A., Krakowskie „Życie” pod redakcją Ludwika Szczepańskiego (1897–1898), „Kwart. Hist. Prasy Pol.” R. 25: 1986 nr 3–4; tenże, Młodość pisarska Ludwika Szczepańskiego, „Roczn. Kom. Hist.-Liter. PAN” T. 12: 1974; tenże, Program ideowo-artystyczny „Życia”, „Ruch Liter.” 1972 nr 3; – Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 4; Listy Lucyny i Józefa Kotarbińskich, Oprac. Z. Jasińska, W. 1978; Listy Stanisława Wyspiańskiego do Lucjana Rydla, Oprac. L. Płoszewski, M. Rydlowa, Kr. 1979 II; Materiały do genezy i powstania krakowskiego „Życia” Ludwika Szczepańskiego, Oprac. A. Zyga, „Pam. Liter.” 1978 z. 2 (listy S-ego); Przybyszewski S., Moi współcześni, W. 1959; Rozmowy o radiu, Red. D. Poskuta-Włodek, Kr. 1997 s. 150; [Szczepański J. A.] Jaszcz, Gdy myślę: ojciec..., „Świat” 1960 nr 2 (fot.); Szczepański K., Stanisław Wyspiański w „Życiu”, „IKC” 1932 nr 48 dod. „Kur. Liter.-Nauk.”; Zapolska G., Listy, W. 1970 I (fot.); Zechenter W., Upływa szybko życie, Wr. 1971; Żeleński T. Boy, Listy, Oprac. B. Winklowa, W. 1972; tenże, O Krakowie, Oprac. H. Markiewicz, Kr. 1974; – „Gaz. Narod.” 1904 nr 114; „Głos Narodu” R. 10: 1902 nr 28; „Kur. Lwow.” 1904 nr 111, 112, 1905 nr 50, 51; „Now. dla Wszystkich” 1904 nr 90, 114, 117; „Wiek” R. 31: 1904 nr 139; „Wiek Nowy” 1904 nr 853; – Nekrologi z r. 1954: „Przekrój” nr 465, „Trybuna Ludu” nr 54, „Życie Liter.” nr 8; – AP w Kr.: Spis mieszkańców m. Kr. za l. 1900 (t. 11 – 1416), 1910 (t. 4 – 2695); Arch. UJ: sygn. WP II–416; B. Jag.: sygn. Przyb. 237/10–240/ 10, 241/10 (J. A. Szczepański, „Ludwik Szczepański”), sygn. Przyb. 640/04, 647/04 (fot.); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 4662, 7730, 7774, 7775; – Informacje Diany Poskuty-Włodek z Kr.
Magdalena Wulczyńska