Skwierczyński Leopold, pseud.: Aktor, Teatr (1905–1959), oficer WP, cichociemny, major Armii Krajowej, aktor. Ur. 24 XII w Husince (pow. Biała Podlaska), był synem Józefa, leśnika, i Amelii z Kryńskich.
S. uczył się w Gimnazjum im. J. I. Kraszewskiego w Brześciu nad Bugiem, od r. 1925 w Gimnazjum Państwowym im. R. Traugutta w tymże mieście i tam w r. 1928 uzyskał świadectwo dojrzałości. W l. 1928–9 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Poznaniu i Dęblinie. Po jej ukończeniu został mianowany podchorążym rezerwy lotnictwa obserwatorem. W l. 1929–30 studiował na Wydz. Prawa Uniw. Warsz.; studiów nie ukończył. Mianowany został podporucznikiem rezerwy lotnictwa obserwatorem ze starszeństwem 1 I 1932. W r. 1933 ukończył Państwowy Instytut Sztuk Teatralnych w Warszawie. W sezonie 1933/4 występował w Teatrze Narodowym i Praskie Oko w Warszawie, następnie w Teatrze Wołyńskim w Łucku (1934–6), Teatrze Miejskim w Toruniu (1936/7), Teatrze Powszechnym w Warszawie (1937/8), Teatrze Miejskim w Bydgoszczy (1938/9) i ponownie w warszawskim Teatrze Narodowym.
Z chwilą najazdu Niemiec na Polskę, 2 IX 1939 S. został zmobilizowany do 1. P. Lotniczego w Warszawie (eskadra treningowa). Dn. 18 IX przekroczył granicę polsko-rumuńską w Kutach. Później przebywał m. in. w obozach dla internowanych w Tulczy, Babadag, Bukareszcie i Balčik. Dn. 20 XI 1939 przybył S. do bazy lotniczej Lyon-Bron we Francji i do 25 VI 1940 pełnił funkcję oficera oświatowego w Lyonie. Występował również w Teatrze Polskim we Francji (w Paryżu i na prowincji), grał m. in w sztuce S. Żeromskiego „Uciekła mi przepióreczka”. Po upadku Francji w czerwcu 1940 S. przedostał się na Wyspy Brytyjskie i od 2 VII przebywał w bazie lotniczej w Blackpool, gdzie był inspektorem w Wydz. Oświaty. M. in. od lipca 1941 prowadził teatr żołnierski o nazwie Lotnicza Czołówka Teatralna. Teatr ten dawał przedstawienia dla lotników polskich oraz dla Polskich Sił Zbrojnych w Szkocji. Od r. 1942 był S. członkiem Zarządu Stow. Muzyków i Artystów Polskich w Londynie. Awansowano go na porucznika lotnictwa (administracji) ze starszeństwem od marca 1941.
Po zgłoszeniu się do służby w kraju przeszedł S. specjalne szkolenie dywersyjne na kursach dla cichociemnych, które ukończył ze specjalnością do zadań lotniczych w konspiracji. Dn. 15 XII 1943 złożył przysięgę na Rotę Armii Krajowej (AK) w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza w Chicheley. Przybrał wówczas pseud.: Aktor i Teatr. Z dn. 17 IV 1944 otrzymał awans na kapitana. W nocy z 16 na 17 IV 1944 w czasie drugiego lotu (operacja lotnicza o krypt. Weller 10, ekipa 44) został S. zrzucony w grupie czterech dywersantów cichociemnych na placówkę zapasową o krypt. Przycisk, położoną koło Sochaczewa. Z miejsca zrzutu po dwóch dniach przetransportowano go do Warszawy. Po aklimatyzacji do warunków konspiracyjnych otrzymał przydział w Oddziale III Komendy Głównej (KG) AK, jako zastępca kierownika referatu informacyjno-wywiadowczego, cichociemnego kpt. Floriana Adriana (pseud. Liberator) w Wydz. Wojsk Lotniczych.
W dniu wybuchu powstania warszawskiego, 1 VIII 1944 znajdował się S. na Ochocie (Kolonia Staszica). Po kilku dniach zagarnięty przez własowców, przeszedł przez tzw. Zieleniak i obóz w Pruszkowie, skąd uciekł. Udał się do Jaktorowa, a z końcem września 1944 do Krakowa. Tam powtórnie wszedł w skład nowo organizowanej KG AK (Wydz. Lotn.). Pełnił funkcję szefa referatu wywiadowczego. Zajmował się również podrabianiem dokumentów dla potrzeb konspiracji lotniczej; awansował na majora. Po wejściu do Krakowa Armii Czerwonej został 1 II 1945 aresztowany przez NKWD. Więziony był na Montelupich w Krakowie, potem w Bytomiu, w obozie pracy w Toszku i w Gliwicach oraz w Katowicach. Wskutek interwencji Związku Artystów Scen Polskich zwolniono go 8 IX 1945. Zamieszkał w Krakowie i w sezonie 1945/6 występował w Teatrze Starym.
Dn. 12 VIII 1946 S. opuścił wraz z żoną Polskę i 15 VIII zameldował się w polskiej 1. Dyw. Pancernej w Meppen, a następnie przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie 5 IX 1946 zgłosił się w Komisji Likwidacyjnej Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych w Londynie. Zdemobilizowany, pracował wraz z żoną w prywatnym objazdowym teatrze «Komedia», którego był kierownikiem. Później prowadził własny sklep delikatesowy (1953–7).
Po powrocie do kraju w maju 1957 S. był w l. 1957–9 aktorem i wicedyrektorem Teatru Dramatycznego w Warszawie. Grał m. in. rolę Ardengo Martineza w „Jasonie” A. M. Swinarskiego, Redaktora w „Drodze do świtu” B. Pepłowskiego i Strażnika w „Antygonie” Sofoklesa. Mieszkał w Michalinie pod Warszawą. Zmarł na raka nerki 16 IX 1959 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Odznaczony był m. in. czterokrotnie Krzyżem Walecznych.
Z małżeństwa z aktorką Heleną z Ippoldtów (1910–1979), która po wojnie używała nazwiska scenicznego Bystrzanowska, S. dzieci nie miał.
Słown. Teatru Pol. (bibliogr.); – Bieniecki K., Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kr. 1994; Bystrzycki P., Znak cichociemnych, P. 1991; Garliński J., Politycy i żołnierze, Londyn 1972; Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990; Szołdrska H., Lotnictwo Podziemia czyli dzieje Wydziału Lotniczego KG AK, W. 1986; Tucholski J., Cichociemni, W. 1988 (fot.); – Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie RP 31944; Arch. Związku Artystów Scen Pol. w W.: Akta personalne S-ego, sygn. 3758; CAW: Akta personalne S-ego 19122; Inst. Pol. i Muz. im. Gen. Sikorskiego w Londynie: Dokumenty osobowe i weryfikacyjne, sygn. LOT. A. IV I/41b; Studium Polski Podziemnej w Londynie: niesygn. dokumenty osobowe i weryfikacyjne S-ego; – Dokumenty w zbiorach Heleny Wymazały z Kr. i jej informacje; – Informacje: Urzędu Miejskiego w Józefowie, Referat Spraw Obywatelskich (dot. S-ego i jego żony), USC w Otwocku i Wandy Pizłowej z Kr. (w posiadaniu autora); – Mater. Red. PSB: Informacje z Uniw. Warsz.
Krzysztof A. Tochman