Słomiński Kasper, krypt.: Ks.K.S., X.K.S. (1869–1929), ksiądz-misjonarz, wizytator Krakowskiej Prowincji Zgromadzenia Misji, dyrektor sióstr miłosierdzia. Ur. 5 I w Wielichowie koło Kościana, był synem Michała i Małgorzaty Górnej.
Po ukończeniu w r. 1882 szkoły powszechnej w Wielichowie S. uczył się w domu zgromadzenia księży misjonarzy na Kleparzu w Krakowie w Małym Seminarium Księży Misjonarzy (wrzesień 1882 – czerwiec 1886), następnie w sierpniu 1886 rozpoczął dwuletnie seminarium internum (nowicjat); dn. 31 VIII 1888 złożył śluby wieczyste, a od września t.r. odbywał czteroletnie studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym. Dn. 2 V 1887 oddał paszport pruski i otrzymał obywatelstwo austriackie. Maturę państwową, jako ekstern, zdał 28 VI 1890 w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Dn. 10 I 1892 przyjął święcenia kapłańskie. W l. akad. 1890/1–1893/4 uczęszczał na wykłady filologii słowiańskiej na Wydz. Filozoficznym UJ. Studia ukończył w czerwcu 1894, nie uzyskując stopnia akademickiego. Opublikował w tym czasie rozprawę do dziejów kaznodziejstwa XVI w. pt. Stanisław Sokołowski („Przegl. Powsz.” R. 9: 1892 t. 34, 35).
W r. 1893 S. został asystentem domu misjonarzy na Kleparzu. Równocześnie (do r. 1896) uczył filozofii i teologii moralnej, języka łacińskiego i niemieckiego w Małym Seminarium Duchownym oraz pracował w duszpasterstwie (pomoc w rekolekcjach dla grup świeckich przybywających z Górnego Śląska). W l. 1894–6 był dyrektorem alumnów, w r. 1896 został prefektem studiów w Wyższym Seminarium Duchownym, dokonał wtedy istotnych zmian w systemie studiów seminaryjnych. Wprowadził odrębne wykłady z patrystyki, katechetyki, wymowy kościelnej, historii filozofii i literatury powszechnej oraz zorganizował koła dyskusyjne alumnów-filozofów i teologów; starał się o odpowiedni dobór wykładowców. Reforma studiów wywołała sprzeciw starszych misjonarzy i choć wprowadzone przez niego zmiany przetrwały, S. musiał odejść ze stanowiska prefekta studiów. W l. 1896–9 był dyrektorem seminarium internum oraz redaktorem naczelnym „Roczników Obydwóch Zgromadzeń Św. Wincentego a Paulo”. Dn. 1 IX 1899 objął urząd rektora archidiec. Małego Seminarium Duchownego we Lwowie i superiora nowo erygowanego tam domu misjonarzy. Mimo oporu części kadry nauczycielskiej i wychowanków seminarium, szybko je zreformował. Równocześnie głosił rekolekcje dla sióstr, kleryków, i młodzieży w szkołach klasztornych i pensjonatach oraz w więzieniu Brygidek. Zorganizował także na terenie miasta Stow. Pań Miłosierdzia i Panien Ekonomek. W lipcu 1902 jako delegat prowincji, brał udział w obradach Konwentu Generalnego w Paryżu. Atakowany w lwowskiej prasie liberalnej za metody wychowawcze stosowane w Małym Seminarium i za wymagania stawiane świeckiej części kadry nauczycielskiej, w listopadzie 1902 S. zrezygnował ze stanowiska rektora i opuścił zakład. Dn. 26 XI t.r. na zlecenie przełożonych podjął zadanie zorganizowania nowej placówki Zgromadzenia – parafii i ośrodka kultu maryjnego w miejscowości Kaczyka na Bukowinie. W ciągu trzech lat przygotował plany, zgromadził fundusze i rozpoczął budowę nowego kościoła; poprzez rekolekcje i misje podniósł poziom życia religijnego, założył czytelnię publiczną. Jego działalność oświatowo-charytatywna obejmowała całą wielonarodową i wielowyznaniową miejscową społeczność.
Na początku marca 1906 S. został wezwany przez generała Zgromadzenia A. Fiata do Paryża i 25 IV t.r. mianowany wizytatorem Krakowskiej Prowincji Księży Misjonarzy. W chwili objęcia przez S-ego rządów w prowincji (liczyła wtedy 118 misjonarzy i 17 placówek) wymagała ona wzmocnienia kierownictwa i sprawnej organizacji. Pełniąc przez 19 lat obowiązki wizytatora, S. położył główny nacisk na duchowy rozwój misjonarzy oraz kandydatów do zgromadzenia, szczególnie zaś dążył do podniesienia poziomu naukowego misjonarzy. Zaraz po wyborze na stanowisko wizytatora ustalił budżet Małego Seminarium w Krakowie, z którego wywodziła się wówczas większość misjonarzy; w r. 1912 (po przeniesieniu siedziby wizytatora z Kleparza na Stradom), wraz z Radą Prowincjalną ustalił roczny budżet seminarium na Stradomiu. W r. 1909 podjął starania o przekształcenie Wyższego Seminarium Duchownego w Instytut Teologiczny, z prawami uczelni państwowych, co nastąpiło 8 VII 1910 reskryptem Min. Wyznań i Oświaty w Wiedniu (po odzyskaniu przez Polskę niepodległości S. otrzymał 27 II 1922 potwierdzenie praw uczelni wyższej dla Instytutu). Kadrę dobrze przygotowanych misjonarzy-wykładowców poszerzył o specjalistów spośród kleru diecezjalnego, a także profesorów świeckich (m. in.: Feliks Kopera, Włodzimierz Czerkowski, Józef Sierosławski, potem Bolesław Wallek-Walewski, Bernard Hamel). Uzdolnionych misjonarzy kierował na studia zarówno w kraju (Kraków, Lwów), jak i za granicę (Rzym, Paryż, Monachium, Louvain, Wiedeń). W okresie jego rządów 19 misjonarzy otrzymało promocje doktorskie. W r. 1907 wprowadził roczne egzaminy dla księży przez pięć lat po otrzymaniu święceń kapłańskich. W trosce o poziom „Roczników Obydwóch Zgromadzeń” sam mianował redaktorów naczelnych oraz redaktorów poszczególnych stałych działów w piśmie. W l. 1907–25 inicjował i zorganizował wydanie pięciu publikacji dotyczących dziejów Zgromadzenia i duchowości misjonarskiej, w tym jubileuszową „Księgę Pamiątkową Trzechsetlecia Zgromadzenia Księży Misjonarzy” (Kr. 1925).
Wkrótce po objęciu urzędu wizytatora S. zreorganizował pracę rekolekcyjno-misyjną: zlecił opracowanie dyrektorium rekolekcji i misji, mianował dyrektorów grup misyjnych na terenie Galicji i na Bukowinie oraz w ośrodkach duszpasterstwa polskich emigrantów w USA i w Brazylii, zobowiązał dyrektorów do prowadzenia ksiąg misyjnych, by szczegółowo dokumentowali swoją działalność. Dzięki staraniom S-ego od r. 1906 (po 40 latach przerwy) misjonarze mogli znów, choć z pewnymi ograniczeniami, głosić rekolekcje i misje na terenach polskich zaboru rosyjskiego, a po kilku latach również w W. Ks. Pozn. (diec. chełmińska). Podjęto także pracę duszpasterską wśród wychodźstwa polskiego w Europie Zachodniej, głównie we Francji i w Niemczech. S. osobiście włączał się w prace rekolekcyjne, zwłaszcza podczas czterech dłuższych wizytacji placówek misjonarskich w Brazylii (1907, 1910, 1921, 1923). W okresie od 15 IX 1906 do 1 II 1907 przeprowadził wizytację placówek w USA (był tam także w l. 1911 i 1921) i w Brazylii, a następnie zwizytował wszystkie placówki w Galicji. Czynił to również później, wizytując domy prowincji w odstępach dwóch-trzech lat. Podczas przeprowadzanych wizytacji domagał się od misjonarzy pogłębienia wiedzy teologicznej, troski o biblioteki domowe, prowadzenia kronik domu i księgi protokołów rad domowych, badał źródła utrzymania placówek, porządkował akty fundacyjne, w niektórych przypadkach rewidował także umowy z fundatorami. Sprawozdania z podróży wizytacyjnych do USA i Brazylii zamieszczał w „Rocznikach Obydwóch Zgromadzeń św. Wincentego à Paulo”. W okresie pełnienia urzędu przez S-ego powstało tylko 5 nowych placówek w Polsce, ale też 5 w USA, 5 we Francji i 14 w Brazylii, np. w r. 1912 otworzył kolegium św. Jana Kantego w Erie w stanie Pensylwania (USA). W l. 1906–8 S. inicjował wyjazdy sióstr franciszkanek rodziny Maryi do Brazylii, celem podjęcia współpracy z misjonarzami. Opiekował się polskimi siostrami ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Św. Wincentego à Paulo, które we współpracy z polskimi misjonarzami działały w stanach Parana, St. Catharina i Rio Grandę do Sul, zorganizował współpracę z siostrami miłosierdzia wśród polskiej emigracji we Francji, zwłaszcza w dziedzinie oświatowo-wychowawczej.
W styczniu 1918 S. przebywał w Warszawie, by finalizować proces zwrotu misjonarzom kościoła i parafii św. Krzyża. Podpisał wtedy również akt otwarcia w kompleksie budynków misjonarskich Konwiktu Teologicznego dla księży diecezjalnych, którzy podejmowali studia na uniwersytecie. W r. 1919 otworzył placówkę Zgromadzenia w Pabianicach, w r. 1920 przejął od bpa Jerzego Matulewicza dawny misjonarski kościół i zabudowania na Górze Zbawiciela w Wilnie. Dn. 12 V 1922 wyraził zgodę na objęcie przez misjonarzy kierownictwa Polskiej Misji Katolickiej we Francji. W styczniu 1923 S. przejął parafię Najśw. Marii Panny z Lourdes na przedmieściach Krakowa. We wrześniu 1923 dokonał aktu otwarcia szkoły podstawowej dla 123 chłopców w rozbudowanym Zakładzie im. ks. Siemaszki w Czernej koło Krzeszowic, a w r. 1924 założył Małe Seminarium misjonarskie w Wilnie. Dn. 1 V 1924 przyjął, jako własność Zgromadzenia, utworzoną wówczas parafię św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy. Równocześnie rozpoczął intensywne przygotowania do budowy kościoła – pomnika wdzięczności z okazji jubileuszu 300-lecia istnienia Zgromadzenia Misji (1925).
Wraz z nominacją na wizytatora Krakowskiej Prowincji Zgromadzenia S. objął powiązane z tym urzędy dyrektora Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo w prowincjach: krakowskiej, warszawskiej, chełmińskiej oraz dyrektora Stow. Pań Miłosierdzia na ziemiach polskich. Do r. 1918 jego obowiązki wobec prowincji warszawskiej i chełmińskiej sióstr miłosierdzia ograniczały się do mianowania tam p. o. dyrektorów, wyznaczania rekolekcjonistów i podejmowania decyzji w sprawie otwierania nowych placówek, a także przeprowadzenia jednej wizytacji w prowincji warszawskiej (1907; następna odbyła się w r. 1920). W prowincji krakowskiej pełnił obowiązki dyrektora do 19 III 1926. Wygłaszał cotygodniowe konferencje w domu prowincjalnym przy ul. Warszawskiej 8 w Krakowie, każdego roku prowadził jedną serię rekolekcji rocznych, mianował kapelanów oraz spowiedników sióstr, w seminarium (nowicjat) prowadził wykłady z ascetyki i duchowości Zgromadzenia, załatwiał sprawy fundacyjne poszczególnych domów, zwłaszcza majątkowo-finansowe, dbał o fachowe przygotowanie sióstr pracujących w szpitalach, brał udział w posiedzeniach zarządu prowincji, prowadził rozległą korespondencję z siostrami, szczególnie z tymi, które podjęły pracę misyjną w Chinach (1911) oraz wśród emigrantów we Francji (1922). Dn. 23 VIII 1925 S. listem okólnym powiadomił misjonarzy prowincji krakowskiej o rezygnacji z urzędu wizytatora; przeniósł się do domu Zgromadzenia na Kleparzu i pełnił dalej obowiązki dyrektora sióstr miłosierdzia. Dn. 15 II 1926 otrzymał od generała misjonarzy F. Verdiera nominację na dyrektora sióstr miłosierdzia prowincji chełmińskiej i 10 IV t.r. objął urząd; zamieszkał wówczas w Chełmnie nad Wisłą. W dn. 4–18 VI 1927 z polecenia generała F. Verdiera przeprowadził wizytację domu centralnego Austriackiej Prowincji Zgromadzenia Misji w Gratzu. Zmarł 13 II 1929 w Poznaniu; po uroczystościach żałobnych w kościele księży misjonarzy na Kleparzu w Krakowie, pochowany został w grobowcu Zgromadzenia na cmentarzu Rakowickim.
Portrety: przez ks. Stanisława Grabowskiego (pastel 1906), w domu księży misjonarzy w Krakowie na Kleparzu, przez Leona Wyczółkowskiego (olej 1912) w domu księży misjonarzy w Krakowie na Stradomiu; – Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce (1918–1944), L. 1981; Janaczek S., Rospond S., Bibliografia misjonarska 1651–1980, Kr. 1988 s. 291–4 (bibliogr. prac S-ego); Materiały do bibliografii dziejów emigracji oraz skupisk polonijnych w Ameryce Północnej i Południowej w XIX i XX w., Kr. 1978, Zesz. Nauk. UJ., Prace Polonijne 2, 3; Słown. Pol. Teologów Katol., VII (S. Janaczek, bibliogr. prac S-ego); Catalogue des maisons et du personnel de la Congrégation de la Mission, (Paris) 1890–1929; – XXV-lecie Kolegium św. Jana Kantego Erie, Pa. 1912–1937, Erie, Pa. 1937, passim; [Hładki F.] H. F., Ś. P. ks. Kasper Słomiński, przełożony prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy, Sióstr Miłosierdzia i kierownik Dzieł Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, Chełmno [1930]; Janaczek S., Powstanie i organizacja krakowskiej prowincji Księży Misjonarzy (1865–1914), „Nasza Przeszłość” T. 86: 1996 s. 373, 374, 376, 377, 378, 390, 392, 394–402, 405–6, 409, 414–16, 418, 426–8, 430–1 (fot. s. 398); Księga pamiątkowa trzechsetlecia Zgromadzenia Księży Misjonarzy (1625–17/IV – 1925), Kr. 1925 (fot); Przez 75 lat Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo w Krakowie (1855–1930), Kr. 1930 s. 37 (fot.), 56, 57; Rzymełka J., Wielki dobroczyńca polskiego wychodźstwa X wizytator Kasper Słomiński, „Kalendarz Cudownego Medalika 1931” [wyd. 1] s. 11–15; Sokołowicz J., Dom św. Wincentego w Krakowie na Kleparzu, „Roczn. Obydwóch Zgromadzeń św. Wincentego à Paulo”, R. 23: 1921 nr 1–2 s. 23, 28; Ścikalski J., Kilka szczegółów historycznych o Seminarium Internum, opowiedzianych z okazji jubileuszu, obchodzonego 17 sierpnia 1907 r. w Krzeszowicach, tamże R. 13: 1907 nr 1 s. 241; Świerczek W., Na 70-lecie krakowskiej misji w Brazylii, „Kalendarz Ludu” (Kurytyba) 1973 s. 81–8; Usowicz A., Kłósak K., Ksiądz Konstanty Michalski (1879–1947), „Analecta Historica Congregationis Missionis. Prov. Polonorum”, Kr. 1949 s. 30, 238; Zmagania polonijne w Brazylii, T. 4: „Owocująca przeszłość”, Red. T. Dworecki, W. 1987 s. 139–40; Zmiana na urzędzie wizytatora prowincji naszej, „Roczn. Obydwóch Zgromadzeń św. Wincentego à Paulo” R. 27: 1925 nr 1 s. 126; – Verdier F., List do misjonarzy prowincji polskiej z 14 IX 1925 r., tamże s. 126–8; – „Czas” 1929 nr 39 s. 3 (nekrolog); – Arch. Misjonarzy w Kr. na Stradomiu: Personalia, teczki 1–XXIII, Ściebora K., Ks. Kasper Słomiński (1869–1929), Kr. 1980 (mszp.); Arch. „Naszej Przeszłości” w Kr.: sygn. 97, Lewandowski C., Notatki kronikarskie domu św. Wincentego à Paulo na Kleparzu w Krakowie (rkp.), s. 143, 149, 155, sygn. 86, Wiśliński-Chodzidło J., Przeżycia i wspomnienia, s. 15, 111–14 (mszp.).
Jan Dukała