Suski (Chebda-Suski) Julian Jerzy, pseud. Jerzy (Georg) Pomian (1894–1978), starosta gnieźnieński i bydgoski, publicysta, pisarz.

Ur. 20 VII w Żeraniu (pow. warszawski), był synem Wiktora (zm. 1900), jednego z pionierów uprawy buraków cukrowych w Król. Pol., właściciela kolejno Dańkowa (pow. grójecki) i gorzelni w Golianach (pow. grójecki), oraz Julii z Zielińskich (zm. 1931). Siostra S-ego, Maria (1885–1955), zamężna z Cezarym Okołów-Podhorskim, synem Joanny Okołów-Podhorskiej (zob.), była w r. 1932 współtwórczynią Sekcji Turystyki Wodnej Polskiego Tow. Krajoznawczego w Warszawie, od 23 II 1936 członkinią Zarządu Głównego Polskiego Związku Kajakowego, od r. 1937 współpracownicą pism „Sport Wodny” i „Turysta w Polsce”, organizatorką spływów kajakowych, m.in. I Międzynarodowego Spływu Kajakowego Brdą (5–9 VI 1938). Druga siostra Wanda (ur. 1888), dwukrotnie zamężna, była 1.v. Nawrocka.

S. uczył się w Warszawie kolejno w szkole Zgromadzenia Kupców i szkole przygotowawczej Karola Szulca (do r. 1907), gimnazjum Wojciecha Górskiego i gimnazjum Witolda Wróblewskiego. Ok. r. 1909 wstąpił do Polskiego Tow. Krajoznawczego. Po zdaniu matury w r. 1911 odbył podróż przez Berlin, Szwajcarię i Włochy do Francji. W r. 1912 rozpoczął studia na Wydz. Budowy Maszyn Politechn. Lwow. Działał w drużynach strzeleckich i zrzeszeniu akademickim «Kuźnica». Po wybuchu pierwszej wojny światowej wrócił w r. 1914 do Warszawy. Powołany w stopniu porucznika do rosyjskich oddziałów pomocniczych wykonujących prace budowlane, został w r. 1915 skierowany w okolice Kijowa, gdzie kierował budową punktów etapowych. Następnie w sztabie inżyniera armii w Kijowie był kierownikiem fabryki baraków. W r. 1917 walczył na froncie, m.in. pod Łuckiem. Po przewrocie bolszewickim 1917 r. wstąpił do komendy POW w Kijowie i został wybrany na delegata do Polskiego Związku Wojskowego; prawdopodobnie zaciągnął się też do III Korpusu Polskiego na Ukrainie. Latem 1918 przez Lwów wrócił do Warszawy, gdzie na Politechnice współorganizował oddziały POW.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w listopadzie 1918, został S. w stopniu porucznika wcielony do WP i oddany do dyspozycji szefa sztabu jako oficer łącznikowy z MSW i Komendą Milicji Ludowej. W styczniu 1919 delegowano go jako referenta do Wydz. Administracyjnego Komendy Głównej Milicji Ludowej w Warszawie. W czerwcu t.r. wszedł do komisji likwidacyjnej Milicji Ludowej i był kierownikiem Wydz. Gospodarczego Straży Bezpieczeństwa. Od 1 VII pełnił funkcje kierownika Wydz. Gospodarczego, a następnie naczelnika Wydz. Defensywy Komendy Głównej Policji Państw. Od 15 X 1919 do lipca 1921 studiował na Wydz. Prawa i Nauk Politycznych Uniw. Warsz. Brał udział w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r. Od 23 VII 1921 do 12 VII 1923 kierował Wydz. Ochrony Granic MSW. Na zlecenie premiera Władysława Sikorskiego pracował nad ujednoliceniem podziału administracyjnego kraju i opublikował książkę Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (W. 1923). Uczestniczył też w pracach komisji międzyministerialnej, powołanej do uzgodnienia zagadnień administracyjnych, oraz w komisji administracyjnej Sejmu RP. Od marca 1922 kontynuował studia prawno-ekonomiczne na Uniw. Pozn.; ukończył je w lipcu 1924, po czym wrócił do pracy w MSW. Opublikował broszurę Statystyka narodowościowa Rzeczypospolitej Polskiej opracowana na podstawie wyników spisu ludności z dnia 30 IX 1921 roku (W. 1925). Sześciokrotnie wznawiano opracowaną przez niego ok. r. 1926 tablicę ścienną Wykres organizacji władz państwowych Rzeczypospolitej Polskiej. Po przewrocie majowym 1926 r., jako kierownik Wydz. Wyszkolenia Administracji MSW, organizował szkolenia dla starostów i ich zastępców. Opublikował kolejne prace Organizacja władz i urzędów państwowych Rzeczypospolitej Polskiej (W. 1927) i Organizacja władz administracyjnych w Polsce (W. 1928). Objąwszy 20 IV 1928 funkcję radcy ministerialnego, został oddelegowany do Komisji Usprawnienia Administracji przy Prezesie Rady Ministrów. Materiały z jej działalności opublikował w opracowaniu zbiorowym „Podział administracyjny państwa” (W. 1929 I) oraz w osobnej pracy Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (W. 1930). W l. 1928–33 zasiadał w komitecie redakcyjnym miesięcznika (od r. 1929 dwutygodnika) „Gazeta Administracyjna i Policji Państwowej”. Należał do Yacht Klubu Polski. W r. 1932 współtworzył Zarząd Sekcji Turystyki Wodnej Polskiego Tow. Krajoznawczego w Warszawie i objął jego przewodnictwo; przyczynił się do otwarcia 8 VII t.r. przystani na Wale Miedzeszyńskim.

Dn. 16 X 1932 został S. starostą w Gnieźnie, ponadto w r. 1934 przez cztery miesiące pełnił funkcję prezydenta komisarycznego Gniezna. T.r. współorganizował uroczystości poświęcenia ruin kościoła na wyspie na Jeziorze Lednickim. Dn. 11 IX 1936 został starostą i przewodniczącym Wydz. Powiatowego w Bydgoszczy. Był inicjatorem powstałego t.r. tamtejszego Oddz. Polskiego Tow. Krajoznawczego, wszedł w skład bydgoskiego Funduszu Obrony Narodowej. W r. 1937 domagał się zakazu zajęć wojskowych w bydgoskich niemieckich szkołach średnich. Dn. 2 X 1938 przemawiał w Bydgoszczy podczas uroczystości przyłączenia do woj. pomorskiego kilku powiatów z woj. poznańskiego. Opublikował pierwszy tom serii „Przewodników Pomiana” pt. Gdynia, Wolne M. Gdańsk i Wybrzeże (W. 1939). Przewodniczył ukonstytuowanemu w kwietniu 1939 Komitetowi Powiatowemu Komitetu Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. Z powodu działalności antypolskiej zakazał 5 V 1939 Stow. «Deutsche Bühne» organizowania w Bydgoszczy przedstawień i imprez, a 15 VI t.r. zawiesił bydgoski ośrodek polityczno-kulturalny «Deutsche Kasino-Gesellschaft».

Po wybuchu drugiej wojny światowej, 1 IX 1939, zarządził S. zamknięcie w Bydgoszczy drukarń niemieckich i zawieszenie wydawania dziennika „Deutsche Rundschau”. Dn. 3 IX t.r. wieczorem opuścił miasto, 2 X dotarł do Warszawy, gdzie pod zmienionym nazwiskiem próbował pracować w zarządzie miasta. Zagrożony aresztowaniem, przedostał się w listopadzie na Węgry, a następnie przez Jugosławię i Włochy dotarł do Francji, gdzie wstąpił do WP. Opublikował szkic pt. Ta, o którą walczymy (Paryż 1940). Po klęsce Francji w r. 1940 przedostał się do Wielkiej Brytanii. Dla rządu RP na uchodźstwie przygotowywał raporty z prasy europejskiej. W l. 1940–3 publikował pod pseud. Jerzy Pomian artykuły m.in. w londyńskim „Dzienniku Polskim”. Ogłosił szkic historyczny Rzeczpospolita (Londyn 1940, wyd. 2, Celle 1946) oraz wspomnienia z kampanii wrześniowej pt. My first three days („They fight for Poland. The war in the first person”, London 1941, wyd. 2, 1942). W Stow. Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie wygłosił 5 IV 1941 w Londynie odczyt Administracja Rzeczpospolitej. Przegląd krytyczny (Londyn 1941). Opracował również analizę Stan posiadania Niemców w rolnictwie i polityka Rzeczypospolitej w sprawie odniemczania własności gruntowej (Londyn 1941) oraz dwuczęściowe studium Rzeczpospolita Polska. Organizacja administracji publicznej (Londyn 1942), w którym poddał krytyce przedwojenną administrację polską oraz zaproponował zmiany w jej funkcjonowaniu. Podpisał ogłoszoną 27 III 1942 w Londynie wersję polską „Deklaracji praw człowieka” („Nowa Polska” [Londyn] 1942 z. 2). Urlopowany z wojska w r. 1943, wizytował w r.n. z ramienia ministra stanu ds. Bliskiego Wschodu Henryka Strasburgera skupiska polskie w Palestynie, Egipcie i Brytyjskiej Afryce Wschodniej, Rodezji i Ugandzie, a w r. 1945 w Libanie. Listy z tych podróży zamieszczał w l. 1944–5 m.in. w londyńskim „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”, jerozolimskich pismach „W drodze” i „Gazecie Polskiej” oraz kairskiej „Paradzie”. Opublikował powieść Z ziemi polskiej do szkockiej (Edinburgh 1944, przekład angielski Eagle and Tartan, Glasgow 1944, z przedmową C. Mackenzie; kolejne wydania pt. Orzeł i Tartan, Buenos Aires 1945, Chicago 1946), oraz opowiadanie Porco Tedesco! („Dzien. Pol.” 1943 nr 793, „Junak” R. 3: 1945 nr 1). Po zakończeniu wojny, w r. 1945, wrócił na krótko do Londynu, po czym osiadł w Kairze, gdzie podjął pracę jako reprezentant brytyjskiej firmy eksportowej «Ouest Industrial Ltd.». Został wtedy prezesem Związku Polaków w Egipcie. Ok. r. 1950 wyjechał w poszukiwaniu pracy do Francji; w Nicei i Paryżu badał dzieje francuskiej administracji, współpracując w tym zakresie z Jerzym Stefanem Langrodem.

W lutym 1951 przeprowadził się S. do Kanady, do córki Julii, zamieszkałej w Calgary. Próbował założyć warsztat zabawek dziecięcych, a potem pracował jako kontroler w autobusach międzymiastowych firmy Greyhound. W Kole Stow. Polskich Kombatantów w Calgary wygłosił w r. 1951 lub 1952 prelekcję U Polaków w Afryce. Od r. 1954 pracował w zarządzie miasta Edmonton jako doradca ds. administracyjnych. W r. 1956 S. i jego żona otrzymali obywatelstwo kanadyjskie. Przyczynił się do reorganizacji administracji Edmonton i opublikował tamże wielokrotnie wznawiane prace: Organization of city administration in Edmonton (1956) oraz General and administrative statistics of the city (1958), a także szkic porównawczy pt. Organization of municipal government in Europe contrasted with organization of civic government in Alberta (1959). Przygotował ekspertyzy z zakresu administracji dla miast w Kanadzie i USA (m.in. dla Waszyngtonu). Był wiceprezesem Canadian Federation of Mayors and Municipalities; współpracował z Canadian Institute of Public Administration. Dzięki stypendium Canadian Council on Urban and Regional Research analizował w r. 1964 administrację miejską we Francji, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Holandii i Danii; wyniki opublikował w rozprawie The structure of municipal government in Canada and in Europe („Canadian Public Administration” Vol. 8: 1965 nr 3). Był autorem pracy Edmonton. Short history, general description and area, general statistics, government of the city, organization and achievements of the city administration (Edmonton 1965). W r. 1969 przeszedł na emeryturę, przez dwa lata podejmował jeszcze prace zlecone jako konsultant ds. administracji. Dn. 7 III 1969 ukończył w Edmonton pisanie pamiętnika pt. W Afryce i Azji. Wspomnienia z podróży do skupisk polskich czasu wojny (mszp.). Zmarł 21 III 1978 w Calgary, został pochowany w grobowcu rodzinnym w Canmore w Górach Skalistych. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi.

W małżeństwie zawartym w lipcu 1919 z Heleną z Grobickich (1897–1993), która w czasie okupacji niemieckiej przebywała w Warszawie, następnie przedostała się do Londynu, a w r. 1951 do Kanady, gdzie pracowała w The Banff School of Fine Arts, malarką należącą w l. 1973–80 i 1982–3 do Alberta Society of Artists, miał S. dwie córki: Julię (1921–2005), zamężną za Janem Kazimierzem Oko (zm. 1974), synem Jana Oko (zob.), bakteriologa, pracownicę Provincial Laboratorium of Public Health przy University of Alberta, oraz Marię Magdalenę (ur. 1927), zamężną za Haraldem Krusche, walczącą w l. 1942–4 w warszawskim kobiecym oddz. dywersyjno-sabotażowym «Dysk», więźniarkę Pawiaka i obozu w Ravensbrück, po r. 1945 absolwentkę geologii w Bedford College przy University of London i na University of Calgary (doktorat na University of Alberta w Edmonton), odkrywczynię złóż naftowych i węglowych w Kanadzie, na Morzu Północnym i w Azji.

Fragment wspomnień S-ego pt. Bydgoszcz: wybuch wojny z Niemcami (ze wspomnień starosty) zamieszczono w „Więzi” (1980 nr 9). W r. 1982 opublikowano w Toronto pamiętnik pt. W służbie publicznej na dwóch kontynentach, zawierający m.in. pracę W Afryce i Azji...; jego fragmenty ogłoszono w kraju („Wprost” 1986 nr 35–40, „Polityka” 1983 nr 36), a całość wydano ponownie w r. 1988 w Warszawie. Imię S-ego przyjęła Szkoła Podstawowa w Jasieńcu (pow. grójecki).

Bydgoski słownik biograficzny, Bydgoszcz 1998 I (fot.); Cmentarz Powązkowski (dot. rodziny S-ego); Czachowska, Literatura pol. Bibliogr., I–II; Hoesicka bibliogr. prawn., 1918–28, 1930, 1933; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Mała encyklopedia sportu, W. 1985 I 250 (dot. siostry, Marii); Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/5; Polonica zagraniczne. Bibliografia za okres od września 1939 do 1955 roku, W. 1975–2003; Słown. pisarzy na obczyźnie; Słown. pseudonimów, IV; Ziemianie polscy, VI (fot.); Zolobka V., Polonica Canadiana 1958–1970, Toronto 1978; – Achmatowicz-Otok A., Juliana Suskiego „W Afryce i Azji. Wspomnienia z podróży do skupisk polskich czasu wojny”, „Przegl. Polonijny” R. 9: 1983 z. 1 s. 131–46 (błędne informacje biogr., w tym data ur.); Bartnicki J., Bydgoszcz w roku 1939, Bydgoszcz 1985 s. 11, 15, 22, 26, 32, 43; Biegański Z., O granice i prestiż. Z dziejów reform podziału administracyjno-terytorialnego na obszarze województwa pomorskiego i w regionie bydgoskim w latach 1920–1939, w: Bydgoszcz jako ośrodek administracyjny na przestrzeni wieków, Bydgoszcz 1998 s. 183; Budrewicz O., Rodacy spod klonowego liścia, W. 1980 s. 209–18 (o rodzinie S-ego); Chwastyk-Kowalczyk J., Londyński „Dziennik Polski” 1940–1943, Kielce 2005 (błędne imię); Gajowniczek A., Strzembosz T., Zarys historii oddziału „Dysk”, „Roczn. Warsz.” R. 15: 1979 (dot. córki, Marii Magdaleny); Gogol-Drożniakiewicz B., Życie muzyczne Bydgoszczy w latach 1920–1939, Bydgoszcz 2005; Historia Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999–2004 II cz. 1–2; Korek J., Kajakami szlakiem Brdy, VIII MSK [Międzynarodowy Spływ Kajakowy] na Brdzie 15–25 VIII 1963 r., Bydgoszcz 1963 s. 14–15 (dot. siostry, Marii); Kutta J., Prezydenci miasta Bydgoszczy 1920–1939, Bydgoszcz 1991; Leinwand A., Pogotowie Bojowe i Milicja Ludowa w Polsce 1917–1919, W. 1972; Literatura pol. na obczyźnie; Łoś P. S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, W. 2005; Przybylski J., Front Morges w okresie II Rzeczypospolitej, W. 1972; Schubert G., Bydgoska krwawa niedziela. Śmierć legendy, Bydgoszcz 2003; Stępniak W., Archiwalia polskie w zbiorach Instytutu Hoovera Uniwersytetu Stanforda, W. 1997; Święcki J., Literatura polska w latach II wojny światowej, W. 2002; Wołodkowicz A., Polish contribution to arts and science in Canada, Montreal 1969; – Bydgoszcz 3–4 września 1939. Studia i dokumenty, W. 2008; Oko J., Three Familie: Oko, Suski and Krusche, w: Polacy w Albercie. Wspomnienia i życiorysy [Polish settlers in Alberta. Reminiscences and biographies], Toronto 1979; Pierwsze miesiące okupacji hitlerowskiej w Bydgoszczy w świetle źródeł niemieckich, Bydgoszcz 1967; „Roczn. Polonii” 1950, Londyn [1950] s. 93, 221; Serwański E., Dywersja niemiecka i zbrodnie hitlerowskie w Bydgoszczy na tle wydarzeń w dniu 3 IX 1939, P. 1984; Steinhagen M. E., Kruschowie. Historia rodu, Ł. 2003 (dot. córki, Marii Magdaleny); – „Gaz. Admin. i Policji Państw.” 1929 nr 11 s. 36, 1930 nr 2 s. 60, nr 3 s. 92; „Gaz. Pol.” (Jerozolima) 1944 nr 283 (rec. Z. Wyrzykowskiego); „Gaz. Pomor.” 2005 nr 169 (dod. „Album Bydgoski”); „Ilustr. Kur. Pol.” 1987 nr 276 (R. Dzieszyński); „Nurt” 1989 nr 2 s. 35 (rec. M. Przybylskiego); „Poradnik dla Pracowników Świetlic Żołnierskich” (Londyn) 1944 nr 52 s. 304 (rec.); „Sport Wodny” 1932 nr 5 s. 89; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Kultura” (Paryż) 1978 nr 6, „Przekrój” 1983 nr 1997 (M. Przybylski), „Tyg. Powsz.” 1978 nr 25 (błędny r. ur.); – Arch. UAM: sygn. 103d/1703 (kopia teczki personalnej S-ego przekazana przez Sebastiana Wytrzyszczaka); B. Jag.: rkp. 10342 III k. 56–7, rkp. 10383 III k. 63–4 (koresp. Eugeniusza Romera z r. 1925); B. Pol. w Londynie: Kartoteka B. Jeżewskiego (kopia mater. przekazanych przez Jadwigę Szmidt); – Mater. Red. PSB: Rola-Stężycki A. Z., Turowiecki emigrant, mszp., oraz mater. dot. S-ego i fot. (wydruki z Internetu); – Informacje z Arch. Uniw. Warsz.

Mariusz Ryńca