Sołtyk Józef h. własnego (ok. 1715–1780), miecznik sandomierski. Był najstarszym synem kaszt. sandomierskiego Michała Aleksandra (zob.) i Józefy z Makowieckich, bratem woj. sandomierskiego Macieja (zob.) i kaszt. wiślickiego Tomasza (zob.).

Wg herbarzy był S. chorążym pilzneńskim (urząd powstał w r. 1736), lecz spisy urzędników nie potwierdzają tej informacji. Dn. 30 IX 1740 został miecznikiem pilzneńskim. Nie S., jak w „Diariuszach sejmowych z wieku XVIII” podał W. Konopczyński, lecz jego brat Maciej posłował z pow. wiślickiego woj. sandomierskiego na sejm 1750 r. W r. 1754 został S. obrany deputatem na Tryb. Kor., jednak podczas reasumpcji nie dopuszczono go do przysięgi i nie wszedł do kompletu sędziów. Dn. 19 IV 1757 postąpił na miecznikostwo sandomierskie; 19 X 1760 awansował na stolnikostwo sandomierskie (B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1142), lecz nie występował z tym tytułem.

Podczas bezkrólewia po śmierci Augusta III, w przeciwieństwie do związanego z «familią» brata Macieja, poparł S. wniesiony 10 V 1764 przez swych braci stryjecznych, bpa krakowskiego Kajetana (zob.), woj. łęczyckiego Tomasza (zob.) i kaszt. warszawskiego Macieja (zob.), manifest sprzeciwiający się zdominowanej przez «familię» konwokacji, jednak podpisał z woj. sandomierskim elekcję Stanisława Poniatowskiego, a 28 IX t.r. złożył reces od wniesionego w maju manifestu. Podczas konfederacji barskiej w marcu 1769 ubiegał się o marszałkostwo woj. sandomierskiego, jednak zwyciężyli konkurenci. Został wpisany do grona konsyliarzy konfederackich woj. sandomierskiego; później tłumaczył się, że wpisu dokonał bez jego woli Józef Bierzyński, marsz. sieradzki. W kwietniu 1769 został S. zatrzymany koło Pacanowa z jednym z synów przez oddział rosyjski pod dowództwem mjr. Knorringa i uwięziony w Nowym Mieście Korczynie, a następnie w Krakowie. W sprawie uwolnienia S-a interweniował u króla brat Maciej. W czerwcu 1770 na majątek S-a w Słupi najechały wojska rosyjskie pod dowództwem płk. I. Drewitza, rabując dom i gospodarstwo. Skarżąc się za pośrednictwem brata Macieja królowi, S. uważał, że represje te były odwetem za działalność konfederacką jego zięcia – Adama Parysa (zob.). W r. 1776 był S. jednym z kandydatów do poselstwa z woj. sandomierskiego; w r.n., przed 30 IX, rezygnował z urzędu miecznika. W niejasnych okolicznościach, prawdopodobnie w r. 1780, został odznaczony Orderem Lwa Reńskiego (a nie Lwa Pruskiego, jak podał bp K. Sołtyk w „Procesie”); być może chodzi o ustanowiony w r. 1770 przez Fryderyka II, ks. Hessen-Homburg, Order Złotego Lwa. S. był właścicielem Słupi i Borowej (Borowic?) w woj. sandomierskim. Zmarł w r. 1780.

Z małżeństwa zawartego przed r. 1740 z Katarzyną z Lipowskich, córką Hieronima i Barbary z Wybranowskich, pozostawił S. dwóch synów: Michała, referendarza kor. (zob.), i Jana Kantego (ur. 1747), szambelana królewskiego i stolnika sandomierskiego, który poślubił w r. 1778 Annę, córkę star. zakroczymskiego Antoniego Jana Rostworowskiego (zob.). S. miał też dwie córki: Józefę, żonę Adama Parysa, i Barbarę, żonę Józefa Antoniego Komorowskiego. W literaturze bywa S. mylony z Józefem, kaszt. zawichojskim (zob.), i Józefem Jakubem, synem woj. sandomierskiego Macieja (zob.).

Portret S-a pędzla nieznanego malarza w Muz. Narod. w Kielcach, reprod. w: Ozdoba-Kosierkiewicz W., Portret polski XVII–XVIII-wieczny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach, „Roczn. Muz. Narod. w Kielcach” T. 12: 1982; – Estreicher; Żychliński; Urzędnicy, IV/3; – Konopczyński W., Konfederacja barska, W. 1936–8; Rudnicki K., Biskup Kajetan Sołtyk, W. 1906; – Matuszewicz M., Diariusz życia mego, W. 1986; Sołtyk K., Proces o modlitwy za JW Józefa Sołtyka…, Kr. 1780; – B. Czart.: rkp. 687; B. Jag.: rkp. Przyb. 382/75; B. Narod.: rkp. I–II 6683; B. Nauk PAU i PAN w Kr.: rkp. 1142.

Red.