Smoliński (Smoleński) Józef Jagiełło (Joseph) (1845–1923?), uczestnik wojny secesyjnej, prawnik, działacz polonijny w USA. Ur. 19 X w Québecu, był synem Józefa (zob.), i Mary Ann Cain. W l. 1857–61 uczył się S. w szkole polskiej w Batignolles, pozostając pod opieką Leonarda Niedźwieckiego i wraz z siostrami obracał się w kręgu Czartoryskich. Z powodu kłopotów w nauce opuścił Batignolles w r. 1861 (wg F. Bolka i W. Szyszkowskiego miał również uczęszczać do szkół w Londynie i Nogent-sur-Marne pod Paryżem) i udał się do rodziców w Stanach Zjednoczonych, przed wyjazdem składając na życzenie ojca wizytę ks. Adamowi Czartoryskiemu. W USA ojciec początkowo umieścić go chciał w Korpusie Inżynierów Marynarki.
Dn. 3 IX 1861 w randze podporucznika zaciągnął się S. w Nowym Jorku do organizowanego przez ojca po stronie Unii pułku Ułanów Stanów Zjednoczonych (United States Lancers), a po jego rozwiązaniu przeszedł do 9. p. kawalerii «New York». Dn. 27 XI t.r. stracił tu stopień podporucznika i dalej służył jako szeregowiec, aż do zwolnienia z tej jednostki 2 IV 1862. Brał udział w wojnie secesyjnej po stronie Stanów Północnych, wg Andrzeja Ławrowskiego walczył nad Potomakiem pod Antietam i Sharpsburgiem (16/17 IX 1862). Dn. 1 IX 1864 zaciągnął się jako szeregowiec do Korpusu Marynarki. Wypisano go stamtąd 14 VII 1865 z powodu «niezdolności» do służby, pomagał więc ojcu w realizacji jego projektów osadniczych. Wraz z ojcem wziął też udział w irlandzkim ruchu niepodległościowym fenian, wykazując się jako organizator jednostek wojskowych (w randze kapitana), i uczestnicząc w stopniu majora w wyprawie fenian do Kanady w r. 1866. Wg opracowań amerykańskich był również współtwórcą Legionu Morskiego (United States Marine Legion). W l.n. pracował jako nauczyciel. Podawał się wówczas za pułkownika armii amerykańskiej, w tym wspomnianego Legionu Morskiego, faktycznie stopień ten otrzymał dopiero jako działacz organizacji weteranów wojny domowej, tzw. GAR – Grand Army of the Republic; był też członkiem honorowym Tow. Weteranów Marynarki (National Association of Naval Veterans) w Filadelfii. Ożeniwszy się na przełomie l. 1869/70 zapewne na początku l. siedemdziesiątych osiadł w Waszyngtonie, tam też zatrudnił się w charakterze urzędnika w Dep. Skarbu. Wg F. Bolka i A. Ławrowskiego w l. 1875–1909, pracował jako urzędnik w Min. Wojny, gdzie z czasem awansował na szefa Wydz. Informacji Wojskowej (wg W. Szyszkowskiego Wydz. Wywiadu). Po opuszczeniu służby rządowej (1909) był czynny jako adwokat, piastując jednocześnie różne urzędy federalne, m. in. w l. 1909–12 występował w charakterze adwokata i radcy prawnego Amerykańskiego Biura Patentowego. Od r. 1912 pełnił w Amsterdamie (stan Nowy Jork) obowiązki pełnomocnika rządu amerykańskiego ds. własnościowych (Commissioner of Deeds). Pod koniec życia podjął rzekomo ponownie pracę w Dep. Stanu w służbie zagranicznej.
Pomimo słabej znajomości języka polskiego S. jako aktywny działacz narodowy cieszył się uznaniem amerykańskiej Polonii. Reprezentował jej interesy w senackiej komisji ds. imigracyjnych. Był współzałożycielem Związku Narodowego Polskiego w Chicago (1880) i członkiem honorowym kilku stowarzyszeń polonijnych. W r. 1899 dokonał przekładu z francuskiego na angielski proklamacji warszawskiego Tow. Demokratycznego na światową konferencję w Hadze. W l. 1898–1903 był członkiem korespondentem Muz. Narod. w Raperswilu (w r. 1906 ubiegał się w nim o godność honorowego bibliotekarza); założył też Stow. Polskich Biznesmenów w Amsterdamie (N.Y., po 1912). Był sekretarzem Komitetu Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki w West Point (odsłoniętego w r. 1913), także głównie dzięki jego staraniom Kongres uchwalił fundusze na budowę w Waszyngtonie pomnika Kazimierza Pułaskiego. Przez wiele lat S. zbierał materiały do polskiej encyklopedii, którą zamierzał publikować po angielsku; uczestniczył w wydawaniu „The Catholic Encyclopedia” (New York 1917; napisał tu hasło Marcin Bielski). Nie jest do końca jasne, czy to on czy jego ojciec, opublikował odnalezioną w archiwach amerykańskich korespondencję Pułaskiego i Kościuszki (1871). S. pisywał również artykuły o tematyce bieżącej na łamach prasy amerykańskiej, m. in.: „The Catholic Mirror” (Baltimore, Md.) oraz „The Irish World” i „Citizen”. Zgromadził bogatą kolekcję autografów osobistości amerykańskiego życia politycznego i kulturalnego, którą przekazał bibliotece Georgetown University (Washington D.C.). Zmarł w Waszyngtonie, wg W. Szyszkowskiego 6 VIII 1912, jednak wedle informacji źródłowych (zachowana korespondencja do r. 1915) dopiero 12 IV 1923.
Brak informacji o stosunkach rodzinnych S-ego.
Enc. Powsz. (PWN), X (tu zm. 6 VIII 1912); Bolek, Who’s Who in Polish America? (tu zm. 1912); Słownik biograficzny adwokatów polskich, W. 1983 I z. 4 (W. Szyszkowski); Lewak-Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog, II; – Copson-Niećko M. J. E., The Poles in America from the 1830’s to 1870’s. Some Reflections on the Possibilities of Research, w: Poles in America. Bicentennial essays, Ed. F. Mocha, Stevens Point, Wisc. 1978; Haiman M., Historia udziału Polaków w amerykańskiej wojnie domowej, Chicago 1928 s. 192; Ławrowski A., Reprezentacja polskiej grupy etnicznej w życiu politycznym Stanów Zjednoczonych, W. 1979; Łempicki S., Historia Związku Młodzieży Polskiej w Ameryce, Chicago 1906; – Burzliwe dzieje T. T. Jeża, Oprac. S. Strumph Wojtkiewicz, W. 1961 s. 433–4; [Miłkowski Z.] Jeż T. T., Józef Smoliński – pułkownik w służbie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, „Tyg. Ilustr.” 1905 nr 12 s. 206, nr 13 s. 227–9; tenże, Opowiadanie z wędrówki po koloniach polskich; – „Kur. Pol.” (Milwaukee) 1923 (nekrolog i wspomnienie); – AGAD: Wydz. Paszportowy Kancelarii Własnej Namiestnika, vol. 3835, 3836; B. Czart.: Ew. 1554 (tu list S-ego do ojca i do F. Stawiarskiego); B. Kórn.: rkp. 2403 k. 398, rkp. 2446 k. 126v.; B. Pol. w Paryżu: Papiery płk. Franciszka Stawiarskiego, rkp. 574, 605 (list S-ego dot. udziału ojca w powstaniu 1830/31 r.); Georgtown University Library, Washington D.C.: Box 1 S. 1 i S. 2 Folds 52–69 „The Colonel Smoliński Papers” – indeks (spuścizna po S-m i jego ojcu, obejmująca korespondencję rodzinną oraz autografy osobistości amerykańskich z l. 1865–90 [1900], tu S. zm. 1908); – Informacje Stanisława Konarskiego z W.
Beata Nykiel