Sienieński Jan z Gołogór (Gołogórski) h. Dębno (ok. 1506–1581), podkomorzy, potem kasztelan halicki, następnie arcybiskup lwowski. Był synem kaszt. kamienieckiego Jana (zob.), i Anny z Buczackich, córki Dawida.

Wg Bartosza Paprockiego S. «młodych lat swoich był mężem sławnym i obrońcą krain ruskich. W więzieniu u Tatar bywał, wiele z nimi mężnie czynił». Sam opowiadał (w r. 1574), iż «będąc od diabła oczakowskiego porwany, 25 lat trzymany był w niewoli». W r. 1529 był rotmistrzem chorągwi jazdy (50 koni) w obronie potocznej, w r. 1531 uczestniczył jako rotmistrz chorągwi husarskiej w kampanii pokuckiej hetmana w. kor. Jana Tarnowskiego, brał udział w bitwie pod Obertynem (22 VIII). Walczył w składzie hufu walnego, którego szarża zadecydowała o polskim zwycięstwie. Z Tarnowskim pozostawał potem w dość bliskich stosunkach, w r. 1537 udzielił mu dużej pożyczki (Tarnowski zapisał mu 2 300 złp. na Starymsiole). Dn. 7 VI 1537 został mianowany podkomorzym halickim, dowodził wówczas w obronie potocznej 100-konną chorągwią, 1 II 1538 był uczestnikiem przegranej przez obronę potoczną bitwy z Mołdawianami nad Seretem, a następnie brał udział w oblężeniu Chocimia. Dn. 18 IV 1543 otrzymał kasztelanię halicką.

Na sejmie piotrkowskim w końcu r. 1548 zdystansował się S. od senatorów żądających unieważnienia małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, aczkolwiek stwierdził, iż także mu się ono nie podoba. Opowiedział się przeciw przedłużeniu obrad i za odłożeniem sejmu, choć przy okazji dał wyraz swej niechęci do kaszt. poznańskiego Andrzeja Górki, przewodzącego atakom na Radziwiłłównę. Z królem rozstał się w tej sytuacji dobrze, na wyjezdnym z Piotrkowa (16 XII) otrzymał odeń list polecający do lwowskiej rady miejskiej w sprawie swoich roszczeń o dług u jednego z mieszczan. W l.n. trzymał się daleko od polityki, niechętny, jak większość panów ruskich, egzekucji dóbr, rzadko bywał na sejmach. Diariusze potwierdzają jego obecność tylko w l. 1556/57, 1563/64, 1566 i 1569. Rzadko też zabierał głos, choć można mniemać, iż nie notowali jego wystąpień autorzy diariuszy, nie ceniąc jego «rubasznych» i «prostaczych» wypowiedzi. Na sejmie lubelskim w r. 1566 kontaktował się z posłem cesarskim Andrzejem Dudyczem i ofiarowywał swoją pomoc w zabiegach o utrzymanie małżeństwa Zygmunta Augusta z Katarzyną Habsburżanką. Na sejmie 1569 r. ostro skrytykował stanowisko posłów w sprawie unii z Litwą, postulował ustępstwa dla żądań litewskich: «te recesy ściągają się do tego, jakoby wojnę zacząć z tym, kto nam jest przyjacielem, nie skończywszy z moskiewskim». Do aktu unii przywiesił pieczęć, podpisał wszystkie inne uchwały sejmu lubelskiego. Nie chciał wypowiedzieć się na temat poruszanych na sejmie kwestii ustrojowo-prawnych («o elekcjej mówić nie chcę»), podobnie nie uważał za celowe debatowanie nad reformą obrony potocznej, która, jego zdaniem, aby spełnić swoje zadania, potrzebuje jedynie pieniędzy.

Nie jest znana działalność S-ego w czasie pierwszego bezkrólewia l. 1572–3. Przyjechał na sejm koronacyjny Henryka Walezego, 1 IV 1574 wystąpił z przemówieniem, które Świętosław Orzelski nazwał «mową w swojej sprawie». Upominając się u nowego króla o wynagrodzenie swych zasług, wyłożył zarazem bardzo zwięźle swój pogląd na stanowisko panującego, jako dysponenta dóbr Rzpltej, która powierzyła mu jedynie «lak i papier». Żądał zarazem od króla pełnej konfirmacji praw (artykułów henrykowskich), bez oglądania się na różnice zdań, «albowiem za moich dni tej zgody nie było, ani pomiędzy senatorami, ani pomiędzy posłami». Po ucieczce Henryka uczestniczył w zjazdach woj. ruskiego, 28 II 1575 został deputatem do wojewódzkiego sądu najwyższej instancji. Nie wiadomo, czy był na zjeździe stężyckim w maju t.r., zapewne także nie był na sejmie elekcyjnym. Na sejm koronacyjny Stefana Batorego przybył do Krakowa dopiero 3 lub 4 V 1576; dn. 5 V z płaczem opisywał swoje straty poniesione podczas najazdu Tatarów w jesieni 1575. Wstawił się za nim 10 V jego bratanek Jan Sienieński z Pomorzan, kaszt. żarnowski (zob.). Jeszcze w czasie sejmu król dał mu nominację na arcybiskupstwo lwowskie. S. był już wówczas wdowcem, ojcem dorosłych dzieci i nie widziano trudności z jego przejściem do stanu duchownego.

W listach z lipca 1576 do kard. A. Farnese prymas Jakub Uchański i bp krakowski Franciszek Krasiński zgodnie stwierdzali, że S. «dignissimus est eo sacerdotio», ponieważ poświęcił ostatnie lata chwale Kościoła, a przez całe życie bronił go przed «Scytami i barbarzyńcami». Bratanek biskupa Stanisław Krasiński, archidiakon krakowski, zwracając się w końcu września do nuncjusza papieskiego V. Laureo o dyspensę na udzielenie S-emu wyższych święceń w nadzwyczajnym trybie zapewniał nie tylko o religijności i powadze kandydata, lecz także o jego gotowości przyczynienia się własnymi środkami do odbudowy zniszczonej diecezji.

S. był m.in, dziedzicem Gołogór (miasto i 15 wsi) w ziemi lwowskiej; w r. 1536 otrzymał przywilej na odbywanie w Gołogórach 2 jarmarków i cotygodniowych targów. Na Podolu należały do niego Parchanowce, Terszowce, Hołowczyńce oraz części w Hołoskowie, Masiowcach i Pirohowcach. W r. 1569 zamierzał lokować miasto «Letare» na prawie magdeburskim (dostał przywilej na sejmie lubelskim), lecz do lokalizacji nie doszło. Za Zygmunta I zgromadził kilka królewszczyzn na drodze wykupu, m.in. Baranów, Krasiłów i Kończaki (1535) w pow. halickim oraz Koniuchy (1543) w pow. lwowskim, dzierżawił nadto miasto Kamionki w star. trembowelskim; na tym ostatnim Zygmunt August przyznał w r. 1567 dożywocie jego synowi Andrzejowi. Za retoryczne więc należy uznać oświadczenie S-ego z r. 1574, że co mu Zygmunt I dał, to mu odebrał Zygmunt August.

Prowizję papieską otrzymał S. 10 XII 1576 i jeszcze przed konsekracją odbył w r. 1577 ingres do katedry lwowskiej. Zaproszony przez prymasa na synod prowincjonalny zwołany do Piotrkowa na 19 V, usprawiedliwił swą nieobecność kłopotami ze zdrowiem. W lutym 1578 zjechał do Warszawy w okresie sejmu na swą konsekrację i aby odebrać paliusz, który mieli mu wręczyć w imieniu papieża biskupi nominaci: przemyski (Wojciech Staroźrebski) i chełmski (Adam Pilchowski), w maju t.r. uczestniczył w radzie senatu we Lwowie. Od początku skłócony z lwowską kapitułą, która nie chciała traktować poważnie jego godności i utrudniała mu korzystanie z dóbr stołowych, do minimum ograniczał swoje obowiązki duszpasterskie i administracyjne, nie tylko z braku przygotowania do pełnienia tej godności (nie znał nawet łaciny), lecz i z powodu pogarszającego się stanu zdrowia. Zawsze miał jednak siły do kpin i żartów, którymi się najbardziej upamiętnił. Bartłomiej Zimorowic określił rządy S-ego na lwowskiej stolicy mianem komedii czynionej ze śmiechem i przy oklasku słuchaczy. Archidiecezją kierował faktycznie wikariusz i oficjał generalny Wacław Wyganowski. Jak się wydaje niecierpliwie wyglądano jego śmierci, o której anonsowano od końca października 1581. Zmarł przed 3 XI t.r., aczkolwiek jako oficjalną datę przyjęto w literaturze (pewno za Zimorowicem) 1582 r. Został pochowany w katedrze lwowskiej, gdzie miał wzniesiony nagrobek w postaci leżącej (nie istnieje).

O żonie S-ego brak informacji. Dwaj synowie (Mikołaj i Stanisław) zmarli młodo, majątek odziedziczył Andrzej (zm. 1603), podkomorzy lwowski od r. 1596. S. miał podobno także córkę, o której brak informacji.

Boniecki, II 221,VI 212; Dworzaczek; Niesiecki; Paprocki; Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac; Hierarchia catholica medii aevi, III 223; Urzędnicy, III/1 (poz. 1000 – syn Andrzej błędnie jako Siemieński); – Dzieduszycki M., Kościół katedralny lwowski obrządku łacińskiego, Lw. 1872 s. 21; Kolankowski L., Roty koronne na Rusi i Podolu, „Ziemia Czerwieńska” R. 1: 1935 s. 157; Krętosz J., Organizacja archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego od XV do 1772 roku, L. 1986; Plewczyński M., Materiały do zagadnienia liczebności i organizacji wojska polskiego w latach 1526–1547, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., 1989 XXXII 263–9; tenże, Obertyn 1531, W. 1994 s. 136, 214; Spieralski Z., Jan Tarnowski, W. 1977 s. 287; tenże, Kampania obertyńska 1531 roku, W. 1962; – Akta grodz. i ziem., X, XX; Akta podkancl. Krasińskiego, III; Akta Unii; Arch. Zamoyskiego, II; Diariusz sejmu walnego warszawskiego z roku 1556/7, Wyd. S. Bodniak, Kórnik 1939 s. 158; Dnevnik ljublinskago sejma 1569 goda, Pet. 1869; Dudithius A., Epistulae, Ed. curantibus L. Szczucki et T. Szepessy, Pars I: 1554–1567, Budapest 1992; Litterae nuntiorum apostolicorum historiam Ucrainae illustrantes, Vol. 1: 1550–1593, Romae 1959; Matricularum summ., IV, V 1502, 1804, 3642, 3953, 10172; Mon. Pol. Vat, IV, V; Script. Rer. Pol., I 186, 216, 240 (diariusz sejmu 1548), XV (Analecta Romana), XXII (Orzelski); Uchańsciana, V; Vincent Laureo […] et ses dépêches…, [Wyd.] T. Wierzbowski, W. 1887; Vol. leg., II 658, 914; Z dworu Stanisława Hozjusza. Listy Stanisława Reszki do Marcina Kromera 1568–1582, Wstęp, przekład i komentarze A. Kalinowska, Olsztyn 1992; Zimorowicz B., Historia miasta Lwowa, Lw. 1835 s. 226, 233; Źródła Dziej., XI, XVIII/2, XIX 166; – Informacje Bolesława Kumora z L. i Marka Plewczyńskiego z W.

Halina Kowalska