Mylius Jan (1557–1630), pedagog i pisarz, rektor gimnazjum w Elblągu. Ur. w Igławie na Morawach, był synem Jana, pastora ewangelickiego, i Julianny z domu Spiesser. Kształcił się pod kierunkiem Macieja Eberharda i Jana Ursinusa w rodzinnej Igławie i Bańskiej Bystrzycy, następnie od 21 VI 1580 studiował filozofię i teologię w Wittenberdze, gdzie w r. 1583 uzyskał stopień magistra u prof. A. Frankenbergera. W czasie studiów stał się zwolennikiem kierunku religijnego zwanego filipizmem lub kryptokalwinizmem, ostro zwalczanego przez luteranów, co miało później duży wpływ na jego karierę. Mimo różnych propozycji podjęcia pracy, powrócił M. na Morawy i został nauczycielem w gimnazjum w Gross Meseritsch (obecnie Velké Meziřiči) w r. 1585, a w n.r. awansował na konrektora tej szkoły. Jesienią 1588 otrzymał propozycję objęcia urzędu rektora gimnazjum w Lewoczy na Spiszu, dla którego wówczas kończono wznoszenie budynku szkolnego. Objął ten urząd w maju 1589 i jednocześnie zobowiązał się wyznawać ortodoksyjny luteranizm. Podniósł poziom nauczania, opracował nową ordynację. Musiał opuścić Lewoczę w r. 1595 pod naciskiem ortodoksyjnego kleru luterańskiego, mimo iż brały go w obronę władze miejskie. Przeniósł się do Kieżmarku, gdzie sprawował urząd rektora gimnazjum od 12 VII 1595 do 4 IV 1598. W r. 1596 opracował nową ordynację dla kieżmarskiej szkoły (5-klasowa łacińska szkoła z czterema nauczycielami). Tutaj w r. 1597 otrzymał propozycję objęcia kierownictwa gimnazjum w Elblągu. Pośredniczył osiadły w Elblągu wrocławianin Andrzej Morenberg. Dn. 10 XII 1597 M. przybył osobiście do Elbląga i przeprowadził rozmowy z burmistrzami: Janem Sprenglem i Albertem Isendorfem. Uzgodnił przyszłą reorganizację miejscowego gimnazjum, warunki pracy i płacy oraz złożył egzamin z teologii i zobowiązał się, że będzie wykładał zgodnie z konfesją augsbursko-luterańską obowiązującą w Elblągu. Wiosną 1598 sprowadził M. do Elbląga z Kieżmarku rodzinę oraz kilku swoich uczniów.
Dn. 18 V 1598 M. został uroczyście wprowadzony na urząd rektora i przystąpił do reorganizacji powierzonej mu szkoły. Rada miejska w Elblągu postanowiła utworzyć wówczas szkołę o charakterze półwyższym, zwaną wówczas gimnazjum akademickim. Aby zapewnić szkole odpowiednie warunki lokalowe, władze miejskie zbudowały w r. 1599 nowy budynek szkolny, w którym, obok izb lekcyjnych, była sala dla biblioteki szkolnej, pokoje na bursę dla zamiejscowych uczniów oraz mieszkanie dla rektora. Reforma M-a była zakończeniem dotychczasowego rozwoju gimnazjum i przystosowywała je do ogólnie obowiązującego wówczas wzoru wypracowanego przez J. Sturma. Gimnazjum elbląskie po reorganizacji przeprowadzonej przez M-a było 9-klasową szkołą z 11-letnim programem nauczania realizowanym przez 8–10 nauczycieli. W najstarszej klasie, zwanej primą, wykładano przedmioty akademickie, tj. filozofię i teologię. M. był nauczycielem-praktykiem dbającym o solidne nauczanie powierzonej jego opiece młodzieży. Dobre warunki lokalowe spowodowały napływ zamiejscowej młodzieży zarówno z sąsiednich Prus Królewskich i Książęcych, Korony, Litwy, Pomorza Zachodniego, jak i odleglejszych krajów: Śląska, Czech, Rzeszy Niemieckiej, Węgier, Siedmiogrodu, Inflant i Kurlandii. Uczęszczający dość licznie Szkoci i Anglicy, a także i Szwedzi, rekrutowali się przeważnie z rodzin kupców Angielskiej Kompanii, działającej wówczas w Elblągu, lub też oficerów i urzędników szwedzkich okupujących Elbląg od r. 1626. Zaprowadzona przez M-a metryka szkolna informuje, że przyjął on w ciągu ponad 30 lat swej pracy w gimnazjum 4141 uczniów (Gdańskie Gimnazjum Akademickie w analogicznym czasie ponad 2 300, Toruńskie – ok. 3000); dane te potwierdzają dużą popularność i uznanie, jakim cieszyła się działalność pedagogiczna M-a. Twórczość pisarska M-a była związana z jego pracą nauczycielską i obejmowała: ordynacje szkolne, oracje wygłaszane na uroczystościach szkolnych, tezy do dysput uczniowskich, panegiryki itp. M. zmarł w Elblągu w czasie zarazy 11 IV 1630.
Żonaty był M. (od 4 VII 1585) z Anną Grichet, córką Jakuba, księgarza z Wittenbergi. Z dziewięciorga dzieci dojrzałego wieku dożyli synowie: Dawid (zob.), Jan (1600–1626), pastor, Michał (1603–1652), rektor gimnazjum elbląskiego.
Estreicher; Altpreuss. Biogr.; Praetorius E., Athenae Gedanenses, Leipzig 1713; Seyler J. D., Elbinga Litterata…, Elbingae 1742; – Liptak J., Geschichte des evangelischen Distriktual-Lyzeums A. B. in Kesmark, Kesmark 1933; Neubaur L., Aus der Geschichte des Elbinger Gymnasiums, „Programm d. Elbinger Realgymnasiums” 1897; tenże, Beiträge zur altern Geschichte des Gymnasiums zu Elbing, tamże 1899; Pawlak M., Dzieje Gimnasjum Elbląskiego w latach 1535–1772, Olsztyn 1972; Tolkkemit A. N., Elbingscher Lehrer Gedächtniss…, Danzig 1753; – Die Matrikel des Gymnasiums zu Elbing (1598–1786), Hrsg. v. Abs, Danzig 1936–44; Pastorius J., Oratio honori literatum… Joannis Michaelis Myliorum patriis, filii…, Elbingae 1652; – WAP w Gd.: rkp. III/255/677 (Lange J., Gesammelte Nachrichten das Elbinger Gymnasium betreffend), III/255/971 (Zamehl G., Collectanea Historica de Gymnasio Elb. eoque Rectoribus ex Scholari Gotofredi F.F. Zamelli studio).
Marian Pawlak