Bernardoni Jan Maria († 1605), jezuita, brat zakonny, architekt; ur. ok. 1542 w Como w Lombardji, studjował architekturę podobno w Rzymie, gdzie wstąpił do zakonu ok. r. 1563. O jego pracach rzymskich nie posiadamy żadnych wiadomości, jest jednak bardzo prawdopodobne, że zajęty był jako siła pomocnicza przy budowie kościoła Gesù i pod kierunkiem głównych architektów wprawiał się zarówno teoretycznie jak i praktycznie w swój przyszły zawód. Ok. r. 1582 wysłany został do Polski celem objęcia kierownictwa budowy nowych jezuickich kościołów i kolegjów. Wiemy, że pracował przy budowie kościoła i kolegjum w Kaliszu, w Nieświeżu (1582–1599); w międzyczasie odbudował kościół brygidek w Gdańsku. W r. 1599, gdy wznoszony w Krakowie kościół św. Piotra i Pawła przez nieudolność architekty Britiusa (spowodu wadliwie skonstruowanych fundamentów) groził zawaleniem, wezwano B-go do Krakowa, aby poprawił błędy poprzednika i budowę dalej prowadził. Ostatniem jego dziełem jest plan pierwotnego kościoła i klasztoru bernardynów w Kalwarji Zebrzydowskiej. Umarł w r. 1605, pogrzebany w kościele św. Barbary. W działalności B-go rozróżnić musimy jego prace, wykonywane wedle cudzych planów, i prace oryginalne wedle własnych pomysłów. Pierwszą grupę stanowi kościół św. Piotra, dla którego gotowe plany przysłano z Rzymu. O talencie B. i jego poglądach artystycznych możemy wyrobić sobie pewne pojęcie tylko z drugiej grupy kościołów. B. pierwszy na ziemiach polskich zaszczepił barok rzymski we wczesnej jego postaci w dwu formach: początkowej, skromnej, i rozwiniętej, wspaniałej. Kościół kaliski jest przykładem pierwszej, kościół natomiast w Nieświeżu powtarza wiernie typ Gesù. Klasztor i kościół w Kalwarji mają całkiem odmienny charakter; w tej budowli B. wzorował się na renesansowych zamkach lombardzkich. Kościoły w Kaliszu i Nieświeżu B. wybudował w całości i brał udział w ich konsekracji; krakowskiego nie dokończył, a dla kalwaryjskiego dostarczył tylko planów i założył fundamenta. Ponieważ jednak i dwa pierwsze poddawane były w ciągu trzech wieków odnowieniom, nie możemy dziś, zanim nie zostaną przeprowadzone szczegółowe badania, określić stopnia oryginalności B., ani wskazać osobistych pierwiastków, jakie wniósł we wzory, przywiezione z Włoch.
Archiwum Centralne T. J. Vitae, 102, fol. 342, Pol. 61. Historia Prov. Pol. Domus Profess. St. Barbarae; Załęski, Jezuici w Polsce, Lw. 1905, IV; tenże, OO. jezuici przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie, Nowy Sącz 1899; Thieme-Becker, (artykuł St. Tomkowicza); Klein Fr., Kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie, »Rocznik krak.«, XII; Szablowski J., Architektura Kalwarji Zebrzydowskiej, »Rocznik krakowski«. XXIV.
Stanisław Bednarski T. J.