Sokołowski Jan Bogumił (1899–1982), zoolog, ornitolog, entomolog, malarz, profesor Uniw. Pozn. i Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu. Ur. 24 V w Dakowach Mokrych (pow. nowotomyski), był wnukiem Józefa (1820–1876), uczestnika powstań 1848 i 1863 r., zarządcy i dzierżawcy dóbr w Wielkopolsce, synem Aleksego (1855–1946), zarządcy dóbr dakowsko-wojnowickich Potockich, działacza społecznego, i Zofii z Gintrowiczów.
Stryjem S-ego był Zygmunt (1858–1885), malarz. Studiował od r. 1878 w ASP (kl. Bildhauerschule) w Monachium, był uczniem A. Wagnera. W r. 1881 wyjechał do Paryża. W l. 1882–5 był zapisany do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie kontynuował studia w oddziale kompozycyjnym, najpewniej pod kierunkiem Jana Matejki. Malował sceny rodzajowe, myśliwskie, pejzaże oraz portrety (najczęściej olejno lub akwarelą), m.in.: Podczas kazania, Emancypowana, Towarzystwo wzajemnej admiracji, Panicz i dziewczyna w gaiku zielonym, Naganka, Na stanowisku, Lasek brzozowy, Na wiosnę. Malował też sceny biblijne np. dużych rozmiarów, często pokazywany na wystawach Józef sprzedany przez braci, Saul i Dawid. Wystawiał w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Krakowie w l. 1881, 1883–5, w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Warszawie w l. 1884 i 1885 (wg nekrologu w „Czasie” pokazywał też swe prace w Monachium i Wiedniu). W r. 1894 wystawiono dwa jego obrazy na Wystawie Sztuki Polskiej 1764–1886 we Lwowie.
S. uczył się w pruskich szkołach ludowych w Wojnowicach i Łagwach, następnie od kwietnia 1909 w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym im. G. Bergera w Poznaniu; działał tam w tajnej organizacji samokształceniowej – Tow. Tomasza Zana. Zagrożony wcieleniem do pruskiej armii, przerwał naukę we wrześniu 1917 i w końcu listopada t.r. wyjechał do Monachium, gdzie przez kilka miesięcy uczył się malarstwa pod kierunkiem H. v. Zügla. Po wybuchu powstania wielkopolskiego wstąpił do wojska powstańczego i w styczniu 1919 wziął udział w walkach o zdobycie poznańskiego lotniska «Ławica» i bitwie pod Kwilczem. Od listopada t.r. uczył się malarstwa w nowo powstałej Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu pod kierunkiem Wiktora Gosienieckiego i uzyskał tam w r. 1920 dyplom nauczyciela rysunków szkół średnich. Równocześnie przygotowywał się do matury, którą zdał jako eksternista 7 VI 1921 w gimnazjum im. G. Bergera. W listopadzie t.r. rozpoczął studia biologiczne na Wydz. Filozoficznym Uniw. Pozn. Już na drugim roku został preparatorem w katedrze zoologii u Jana Grochmalickiego, potem młodszym (1 X 1923) i starszym asystentem (1 X 1925) w katedrze anatomii porównawczej i biologii u Antoniego Jakubskiego. W tym czasie opublikował pierwsze artykuły, m.in. Ciąg ptaków na Helu w roku 1923 („Prace Kom. Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk”, S. B, T. 3: 1925), Typowe ptaki Morza Polskiego („Przyrodnik” 1925 z. 11/12) i Contribution à l’étude de la faune des Orthoptères de la Grande Pologne (,,Bulletin de la Société des Amis des Sciences de Poznań”, S. B, 1925 nr 1). Dn. 5 VI 1925 zdał egzamin na nauczyciela szkół średnich z biologii i nauk pobocznych, m.in. na podstawie nieopublikowanej pracy Budowa jelita u wróbla domowego (Pyrgita domestica L.). W r. 1926 został członkiem Polskiego Tow. Przyrodników (PTP) im. Kopernika. Dn. 2 VI t.r. uzyskał stopień doktora filozofii w zakresie entomologii na podstawie napisanej pod kierunkiem A. Jakubskiego pracy Fauna owadów prostoskrzydłych (Orthoptera) W. Ks. Poznańskiego („Prace Kom. Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk”, S. B, T. 4: 1928), w której wykazał obecność 53 gatunków tej grupy owadów na terenie Wielkopolski. W kwietniu i maju 1927 jako stypendysta Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP) przebywał w stacji ornitologicznej w Seebach (Turyngia), gdzie nawiązał współpracę z Deutsche Ornitologische Gesellschaft i zapoznał się z metodami ochrony ptaków śpiewających opracowanymi przez H. Berlepscha; po powrocie opublikował artykuł Zarys organizacji ochrony ptaków w Niemczech („Ochrona Przyr.” R. 7: 1928).
W l. 1927–37 S. był nauczycielem przyrody w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu; równocześnie prowadził badania nad biologią ptaków oraz publikował prace dotyczące ich ochrony. Skonstruował oryginalny model skrzynki lęgowej dla ptaków, na który otrzymał świadectwo ochronne Urzędu Patentowego RP (nr 941 z 23 XII 1927). Skrzynki «Sokołowskiego», produkowane w warsztatach stolarskich więzienia rawickiego, były zalecane przez PROP i Ligę Ochrony Przyrody (LOP). W r. 1931 S. został członkiem PROP. W celu ogólnokrajowej koordynacji działań w zakresie ochrony ptaków postulował w memoriale do Min. WRiOP utworzenie Stacji Ochrony Ptaków („Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyr. na Wielkopolskę i Pomorze w P.” 1933 z. 4). Mimo poparcia wybitnego botanika poznańskiego Adama Wodziczki, projekt nie znalazł zrozumienia u władz państwowych. Równocześnie w l. 1932–9 S. prowadził zlecone wykłady i ćwiczenia z ochrony ptaków na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Pozn. Tam habilitował się 30 VI 1936 na podstawie pierwszego tomu pracy Ptaki ziem polskich (P. 1934–6) i otrzymał 3 VIII t.r. stopień docenta ornitologii. Od września 1937 mieszkał w Poznaniu, gdzie aż do wybuchu drugiej wojny światowej był nauczycielem biologii w Państwowym Pedagogium. Od r. 1938 był prezesem oddziału poznańskiego LOP. W listopadzie t.r. przejął po Helenie Szafranównie redakcję miesięcznika „Młody Przyrodnik” (do czerwca 1939 wydał 8 zesz.). Ponadto w tym okresie współpracował z „Czasopismem Przyrodniczym Ilustrowanym”, „Młodym Rolnikiem” i „Kółkiem Przyrodniczym” (w l. 1932–8 był członkiem jego komitetu redakcyjnego), prowadził radiowe gawędy w gwarze wielkopolskiej na antenie (w l. 1934–9) Poznańskiej Rozgłośni Radiowej i zajmował się fotografią dokumentalno-przyrodniczą, zdobywając w tej dziedzinie nagrody, m.in. w konkursach czasopisma „Wszechświat” (1933, 1937). Opracował kilka monografii poszczególnych gatunków ptaków: Z biologii krogulca („Ochrona Przyr.” R. 13: 1933), Przy gnieździe sokoła wędrownego (Falco peregrinus Tunst.) („Wydawnictwo Okręgowego Komitetu Ochrony Przyr. na Wielkopolskę i Pomorze w P.” 1933 z. 4), Drop (Otis tarda L.) w Polsce (Kr. 1939). Popularyzował wiedzę ornitologiczną (m.in. Zarys metodyki obserwowania ptaków, W. 1937), a pionierskie publikacje S-ego na temat praktycznej ochrony ptaków (m.in. Ochrona ptaków, Kr. 1928, 1939 i Ochrona ptaków w szkole. Podręczny przewodnik dla nauczycieli, P. 1938) były często wznawiane. W l. 1934–9 badał też hamujący wpływ substancji roślinnych i zwierzęcych na rozwój nowotworów.
Podczas okupacji niemieckiej S. uczył od 1 X 1939 przyrody, rachunków i religii w Szkole Ćwiczeń, następnie od 1 I 1940 w szkole powszechnej nr 23 w Poznaniu. Już w poł. stycznia został wraz z rodziną osadzony przez niemieckie władze okupacyjne w przesiedleńczym obozie przy ul. Głównej, a 10 II t.r. wysiedlony do Generalnej Guberni. Mieszkał najpierw w Jędrzejowie, potem w Zagnańsku pod Kielcami, gdzie od kwietnia t.r. aż do końca wojny pracował jako kasjer w zarządzie Kolejek Leśnych oraz za zgodą władz prowadził w swym domu prywatne nauczanie na poziomie podstawowym. Przedwojenna książka S-ego dla młodzieży O ptaszkach, gniazdach i pisklętach (Lw. 1933) została dopuszczona przez okupanta do użytku w szkołach i była wielokrotnie wznawiana (Kr. 1940–3). Bez zgody S-ego Niemcy czynili starania o przetłumaczenie jego Ptaków ziem polskich. Od września 1943 S. wykładał na zorganizowanych przez siebie tajnych kursach gimnazjalnych. Prowadził też badania faunistyczne w Górach Świętokrzyskich.
Po wyparciu Niemców, 17 IV 1945 S. powrócił do Poznania i uczył w Państwowym Pedagogium do 31 VIII 1947. Równocześnie prowadził wykłady i ćwiczenia z anatomii porównawczej i systematyki stawonogów na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Pozn. Dn. 24 VIII 1945 tamże rozszerzył habilitację na całą zoologię na podstawie rozprawy Studia porównawcze nad anatomią czaszki w rzędzie ptaków śpiewających (Oscines) („Prace Kom. Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk”, S. B, T. 10: 1947), w której wskazał na zależność pomiędzy budową anatomiczną czaszki a sposobem pobierania pokarmu przez ptaki. Na przełomie l. 1945/6 podjął dodatkowe wykłady w Katedrze Zoogeografii i Ochrony Przyrody na Uniw. Mikołaja Kopernika w Toruniu, z których zrezygnował, gdy w kwietniu 1946 został etatowym docentem zoologii w Poznaniu. Rok później, w zastępstwie przebywającego w Londynie A. Jakubskiego, objął kierownictwo Zakładu Anatomii Porównawczej i Biologii, 24 VIII 1948 został mianowany profesorem nadzwycz., a 1 X t.r. kierownikiem katedry zoologii i entomologii Wydz. Rolniczo-Leśnego (od r. 1949 Wydz. Leśnego) i był jego prodziekanem w r. akad. 1950/1. W tym czasie publikował wyniki swych badań przedwojennych i wojennych: Wpływ kilku substancji na rozwój nowotworu Ehrlicha u myszy („Prace Kom. Mat.-Przyr. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk”, S. B, T. 10: 1947 z. 3), Ssaki owadożerne i gryzonie Gór Świętokrzyskich („Kosmos”, S.A, T. 65: 1948), Motyle dzienne (Rhopalocera) okolic Zagnańska w Górach Świętokrzyskich („Prace Kom. Biologicznej Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk”, S. B, T. 12: 1949 z. 1) i Ptaki Gór Świętokrzyskich („Ochrona Przyr.” R. 20: 1952). Po utworzeniu Wyższej Szkoły Rolniczej (WSR) zorganizował w niej Wydz. Zootechniczny, zostając jego pierwszym dziekanem w r. akad. 1951/2 i równocześnie objął Katedrę Zoologii, kierując nią (od 28 XI 1955 jako profesor zwycz.) aż do przejścia na emeryturę.
Po wojnie S. stał się europejskiej sławy ornitologiem oraz twórcą i propagatorem ochrony ptaków w Polsce. Ogłosił wiele prac naukowych i popularnonaukowych, dotyczących biologii, faunistyki i ekologii. Dokończył swą monografię Ptaki ziem polskich (W. 1958–72 I–II), w której opisał wszystkie krajowe gatunki (347), uwzględniając ich morfologię, biologię, ekologię, zoogeografię oraz nazewnictwo polsko-łacińskie, a także zilustrował własnymi fotografiami, rycinami i tablicami. Zyskała ona sobie pochlebne recenzje, m.in. w angielskim tygodniku „Nature”; sześciokrotnie w l. 1965–92 wznawiano też jej popularnonaukową wersję pt. Ptaki Polski – Atlas (W. 1965 Wyd. 1) z barwnymi tablicami Władysława Siwka. Ponadto opublikował pierwszą w krajowej literaturze książkę obejmującą całość zagadnień biologicznych ptaków (Z biologii ptaków, W. 1950) i kolejne monografie m.in. The mute swan in Poland (Kr. 1960), Badania nad zmiennością indywidualną i biologią szczygła, Carduelis carduelis (L.) w Polsce („Acta Ornithologica” 1962 nr 2) i Ptaki drapieżne (W. 1956, wersja anglojęzyczna W. 1964) oraz prace popularne, m.in. Przewodnik do rozpoznawania ptaków krajowych w warunkach naturalnych (W. 1952–62 Wyd. 1–4) i Poradnik ochrony ptaków (W. 1972). Ukazały się też wznowienia przedwojennych prac S-ego. Za swoją działalność otrzymał kilka nagród, m.in. naukową m. Poznania w r. 1957 i miesięcznika „Problemy” za popularyzację biologii (1967). Był promotorem wielu rozpraw doktorskich i habilitacyjnych, jego uczniami byli m.in.: Zdzisław Bogucki, Ryszard Graczyk, Michał Iwaszkiewicz i Ferdynand Wójtowski.
S. był uzdolnionym malarzem i grafikiem, twórcą kilku tysięcy akwarel i rycin o tematyce przyrodniczej, a także krajobrazów i scen z życia wiejskiego. Większość z nich znajduje się w posiadaniu rodziny, kilkanaście w Muz. Środowiska Przyrodniczego i Łowiectwa w Uzarzewie pod Poznaniem, pozostałe w zbiorach prywatnych. Swoją twórczość malarsko-graficzną przedstawił w albumie Zwierzęta z mojego szkicownika (W. 1961, wyd. rosyjskie: Životnye iz moego al’boma, W. 1963 i angielskie: Animals in colour and pencil, London 1964). Jego akwarele i grafiki ozdobiły też książkę „Ogród zoologiczny w Poznaniu. Dzieje i perspektywy rozwoju” (W.–P. 1975); nie wydany pozostał album Piękno krajobrazu Wielkopolski. Twórczość malarska S-ego była prezentowana na wystawach, m.in. w Poznaniu (1955, 1961, 1964, 1982, 1998), Szczecinie (1965) i Uzarzewie (1979). Powojenny dorobek fotograficzny S-ego prezentuje m.in. książka W Wielkopolskim Parku Narodowym (W. 1960).
Po wojnie S. kontynuował działalność w wielu towarzystwach naukowych i organizacjach społecznych, m.in. w PTP im. Kopernika (którego członkiem honorowym został w r. 1977), PROP, LOP (wiceprezes w l. 1945–6 i prezes w l. 1946–8 jej oddziału poznańskiego, od r. 1972 członek honorowy), w Polskim Tow. Zoologicznym (1945–82, przewodniczący Koła Sekcji Ornitologicznej jego Oddziału Poznańskiego 1958–62 i członek honorowy od r. 1975), w Poznańskim Tow. Przyjaciół Nauk (członek jego Kom. Fizjograficznej i Kom. Mat.-Przyr. od r. 1947 oraz Kom. Nauk Roln. od r. 1949, potem Wydz. Mat.-Przyr. od r. 1953 i Nauk Roln. od r. 1959). Był przewodniczącym Sekcji Polskiej Międzynarodowego Komitetu Ochrony Ptaków (1958–64) i Woj. Komitetu Ochrony Przyrody w Poznaniu (1952–7). Zasiadał też w Radach Naukowych Wielkopolskiego Parku Zoologicznego (1956–82), Wielkopolskiego Parku Narodowego (1957–71) i Inst. Biologii Stosowanej WSR (1963–6), a także był członkiem komitetów redakcyjnych czasopism: „Ochrona Przyrody” (1953–82), „Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią” (1956–70), „Przyroda Polski Zachodniej” (1956–71) i „Przyroda Polska” (1957–62). Dn. 30 IX 1969 przeszedł na emeryturę, nadal pracował naukowo, ale tylko w domu, z powodu nieprzychylnej atmosfery w katedrze, stworzonej przez jego następcę. Ostatnią (z 200 ogółem ogłoszonych prac) publikacją S-ego były Tajemnice ptaków (W. 1980, 1986), w której obok wieloletnich obserwacji dotyczących etologii i psychologii ptaków zawarł wątki autobiograficzne. Zmarł 7 IV 1982 w Poznaniu, pochowany został na cmentarzu Sołackim św. Jana Vianney przy ul. Lutyckiej. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1966), Złotym Krzyżem Zasługi (1955), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–21, Brązowym Medalem Uniw. Pozn. (1932) oraz złotymi odznakami honorowymi LOP i PTP im. Kopernika (1980).
W małżeństwie zawartym 12 II 1927 z Marią Ozdowską (1900–1961) miał S. troje dzieci: Bogumiłę (ur. 1931), zamężną Cwynar, doktora chemii nieorganicznej, Alinę (ur. 1933), lekarza pediatrę, i Wojciecha (ur. 1936), inżyniera pojazdów mechanicznych.
S-emu poświęcono dwie tablice pamiątkowe: na budynku Nowego Collegium Cieszkowskich Akad. Rolniczej w Poznaniu (1984) i na głazie narzutowym przed siedzibą ośrodka szkoleniowego Nadleśnictwa Grodzisk w Porażynie (pow. nowotomyski, 1999), w r. 1984 nazwano też jego imieniem jedną z ulic Poznania-Piątkowa.
Mrowiński S., Karykatury ludzi Poznania, P. 1994; – Bibliografia publikacji pracowników Akademii Rolniczej w Poznaniu 1976–1980, P. 1985; Bibliografia publikacji pracowników Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu 1945–1974, P. 1974–6; Feliksiakowa J., Polska bibliografia zoologiczna za lata 1945–1954, Wr. 1969; Kopij G., Polish ornithological bibliography from the earliest times to 1944, „Acta Ornithologica” T. 33: 1998 nr 1–2; Polska bibliografia ornitologiczna 1945–1980, tamże T. 9: 1965 nr 1, T. 18: 1980 nr 1, T. 25: 1989 nr 2; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, Uzupełnienia; Opalenicki słownik biograficzny, Red. B. Wojcieszak, Opalenica 1993–4 I–II (dot. ojca); Paluszkiewicz M., Szews J., Słownik biograficzny członków tajnych towarzystw gimnazjalnych w Wielkim Księstwie Poznańskim 1850–1918, P. 2000; Who’s Who in Central and East-Europe 1935/6, Red. S. Taylor, Zurich 1937; Who’s Who in Poland, W. 1982; Wpol. Słown. Biogr.; Żychliński, Kronika rodzin (dot. dziadka S-ego); Borczyński M., Almanach polskich leśników kombatantów, P. 1997; Hirsch G., Index biologorum, Berlin 1928; – Bereszyński A., Sylwetki działaczy ochrony przyrody, „Kron. Wpol.” 1989 nr 3 (52), W.–P. 1990 s. 152–4 (fot.); Bereszyński A., Szczepaniak M., Jan Bogumił Sokołowski – nadzwyczajny profesor zwycz., „Pol. Drobiarstwo” R. 7: 1998 nr 7; ciż, Jan Bogumił Sokołowski (1899–1982) w 100. rocznicę urodzin, „Wieści Akad.” 1999 nr 6 s. 11–13 (fot.); Dobrowolski K., Dziesięć lat działalności Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, „Przegl. Zool.” T. 14: 1970 z. 1 s. 91, 93; Dzieje akademickich studiów rolniczych i leśnych w Wielkopolsce 1919–1969, P. 1970; Dzieje Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 1919–1969, P. 1972; Dzięczkowski A., Pionierzy ochrony przyrody w Wielkopolsce, „Poradnik Gospodarski” R. 96: 1985 nr 22 s. 14 (fot.); Fedorowicz Z., Materiały do historii zoologii w Polsce w latach 1914–1939, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.” 1970, S. B, z. 19 s. 135; Graczyk R., Laureaci miasta Poznania w roku 1958, „Kron. M. Poznania” R. 26: 1958 nr 2 s. 71–3; tenże, Ornitologia stosowana w Polsce, „Roczniki Wyższej Szkoły Roln. w P.” R. 33: 1966 (Wydz. Zootechniczny [nr] 9, Ornitologia stosowana [nr] 1), s. 3–4, 10–11 (częściowa bibliogr., fot.); Iwaszkiewicz M., Wystawa malarstwa prof. dr Jana Sokołowskiego, „Darz Bór” Jednodniówka, P. 1979 s. 42; Jan Sokołowski ornitolog i malarz przyrody, „Problemy” R. 23: 1967 nr 12 s. 710–13 (fot. obrazów S-ego); Janiszewski W. i in., Liga Ochrony Przyrody w służbie społeczeństwa i kraju, W. 1978 s. 22, 25, 38, 45, 63–4, 68, 70, 86, 174, 212, 229; Kronika Uniwersytetu Poznańskiego 1935/6, 1945–1954/55, P. 1937–58; Kronika Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu 1951/1952 do 1958/1959, P. 1960; Massalski A., Szkolnictwo na Kielecczyźnie w okresie okupacji 1939–1945, Kr. 1975; Nauka w Wielkopolsce, P. 1973; Nauki leśne w Polsce 1920–1970, Wr. 1977; Ochrona przyrody i jej zasobów podstawą gospodarki narodowej. Na 1000-lecie Państwa Polskiego. Wydanie okolicznościowe, P. 1966 s. 56; Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–1994. Materiały do biografii, Red. S. Kalembka, Tor. 1995; 70 lat akademickich studiów rolniczych i leśnych. Akademia Rolnicza w Poznaniu, P. 1989 s. 185–6 (fot.); Szafranówna H., Jaś i ptaszki, „Młody Przyrodnik” R. 1: 1937 nr 3 s. 8–9; Szczepski J.B., Profesor Jan Bogumił Sokołowski (Na 75-lecie urodzin Jubilata), „Przegl. Zool.” T. 18: 1974 z. 2 s. 206–12 (częściowa bibliogr., fot.); Twórcy i działacze ochrony przyrody w Polsce, W. 1988 s. 17–18 (Z. Bogucki, fot.); Uniwersytet Poznański w pierwszych latach swego istnienia za rektoratu Heliodora Święcickiego. Księga pamiątkowa, P. 1924; Zwolska A., Twórcy i obrońcy Wielkopolskiego Parku Narodowego, Puszczykowo 1992 s. 85–90 (fot.); – Iwaszkiewicz M., Profesor Jan Sokołowski – przyrodnik i malarz. Wspomnienie, w: Wielkopolska w dziejach łowiectwa polskiego, Szreniawa 1998 s. 95–100; Lindner S., Ale serce boli. Wspomnienia starego kadeta, W. 1983; Sprawozdanie z działalności Koła Przyrodników Uniwersytetu Poznańskiego za pierwsze dziesięciolecie istnienia 1921–1931, P. 1931 s. 17–18 (częściowa bibliogr.); – Wspomnienia pośmiertne: „Chrońmy Przyrodę Ojczystą” R. 38: 1982 z. 6 s. 68–71 (A. Dzięczkowski, fot.), „Folia Biologica” Vol. 31: 1983 nr 1–3, 4 s. 2 (Z. Bogucki, Z. Czarnecki, ryc. podobizny S-ego), „Kron. M. Poznania” R. 50: 1982, nr 3–4 s. 97–102 (A. Dzięczkowski, fot.), „Las Pol.” 1982 nr 7 s. 38 (fot.), „Przegl. Zool.” T. 27: 1983 z. 1 s. 11–14 (Z.Czarnecki, fot.), „Przyr. Pol.” 1982 nr 11 s. 9 (Z. Boguski, fot.), „The Ring” Vol. 10: 1983 nr 116 s. 146–7, „Wszechświat” T. 84: 1983 nr 9 s. 208–11 (A. Dzięczkowski, fot.); – Nekrologi z r. 1982: „Gaz. Pozn.” nr 72, 73, „Głos Wpol.” nr 39–42, 46, „Tryb. Ludu” nr 96; – „Express Pozn.” 1958 nr 26; „Gaz. Pozn.” 1968 nr 20 (wywiad z S-m), 1998 nr 106 (fot.); „Głos Wpol.” 1982 nr 200, 1998 nr 43, dod. „Świat Rodzinny”, s. 20 (fot. akwarel S-ego); „Łowiec Pol.” 1979 nr 22 s. 8–9 (fot., fot. obrazów S-ego); „Sad i Owoce” 1939 nr 3 s. 122 (fot.); „Tyg. Zachodni” 1959 nr 14 s. 5 (wywiad i karykatura S-ego); – Arch. Akad. Roln. w P.: sygn. 92/88/16 (teczka osobowa S-ego); Arch. Inst. Zachodniego w P.: sygn. IZ Dok. I–699 (lista wysiedlonych nr 16); Arch. Inst. Zool. PAN w W.: sygn. 1194, 1196, 1476, 2932, 3376 (koresp. S-ego z zoologami); Arch. Kuratorium Szkolnego w P.: sygn. 933/5713; AP w P.: sygn. „Ewidencja ludności m. Poznania, zespół „Gimnazjum Bergera”, sygn. 26 (świadectwo dojrzałości S-ego); Arch. Uniw. Pozn.: sygn. 103e/58 (teczki pracownicze), 387/87, 15/688 (teczki asystentów); B. Jag.: rkp. Przyb. 131/57 cz. 1, Przyb. 24/73; – Praca magisterska Magdaleny Szczepaniak o S-m napisana w Katedrze Zool. Akad. Roln. w P. (mszp. i dwie kasety magnetofonowe w posiadaniu rodziny S-ego); – Informacje Gabriela Brzęka z L. i syna Wojciecha Sokołowskiego z P. – Bibliografia dot. Zygmunta: Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Thieme–Becker, Lexikon der Künstler; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Piątkowski H., Katalog zbiorów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1925; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim 1828–1914; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; – „Czas” 1885 nr 210; „Tyg. Ilustr.” 1885 nr 142 s. 191.
Andrzej Dzięczkowski