Krzemieniewska z Choynowskich Helena Józefa (1878–1966), botanik, mikrobiolog. Ur. 13 III w Lachowie w pow. Szczuczyn w woj. białostockim, była córką Ludwika Choynowskiego, właściciela wsi Lachowo i Ciemianki, oraz Zofii Ciemniewskiej. Po ukończeniu pensji J. Sikorskiej w Warszawie studiowała w l. 1894–6 na Wydziale Przyrodniczym Wyższych Kursów Naukowych dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie, w l. 1896–8 matematykę na UJ jako wolny słuchacz, a w l. 1898–1900 nauki przyrodnicze, specjalizując się w fizjologii roślin u E. Godlewskiego (seniora). W r. 1899 wyszła za mąż za Seweryna Krzemieniewskiego (zob.) i współpracowała z nim naukowo, jako uczony prywatny. W l. 1914–20 pracowała ochotniczo jako pielęgniarka w szpitalu oraz w akcji szczepień przeciw ospie i tyfusowi. Pierwszą oficjalną funkcję pełniła w l. 1920–4 jako zastępca profesora botaniki na Wydziale Rolniczo-Lasowym Politechniki Lwow., ale w l. 1924–41 powróciła do współpracy z mężem. W l. 1941–4 pracowała w Instytucie Przeciwtyfusowym R. Weigla we Lwowie. Po przebyciu powstania w Warszawie osiadłą wraz z mężem w Krakowie. Po jego śmierci w r. 1945 doktoryzowała się na UJ u prof. W. Szafera i pracowała jako kierownik działu mikrobiologii gleby Instytutu Badawczego Leśnictwa w Krakowie. W r. 1946 mianowana od razu profesorem zwycz., powołana została na katedrę fizjologii roślin Uniw. Wrocł. (którą zorganizowała). W Uniw. Wrocł. prowadziła wykłady także z mikrobiologii ogólnej, a botaniki w Wyższej Szkole Rolniczej we Wrocławiu. W r. 1955 zrezygnowała, ze względu na wiek, z katedry, pracowała jednak dalej w l. 1955–60 jako profesor zwycz. Instytutu Botaniki PAN. W r. 1960 przeszła w stan spoczynku.

K. opublikowała 48 prac (z czego 20 we współautorstwie z mężem) z różnych działów mikrobiologii gleby. Najcenniejszą była, wykonana częściowo z mężem, seria prac pt. Miksobakterie Polski („Acta Societatis Botanicorum Poloniae” T. 4 s. 1–54, T. 5 s. 1–20, 102–39) nad bakteriami. Krzemieniewscy weszli w ścisły kontakt naukowy z światowymi mikrobiologami, m. in. również laureatami Nobla: S. A. Waksmanem i biochemikiem A. I. Virtanenem oraz C. J. Alexopulosem ze Stanów Zjedn. A. P., J. Russelem z Anglii i A. Riplem z Niemiec. Na cześć K-iej nazwał R. Y. Stanier ze Stanów Zjedn. A. P. jeden z gatunków rodzaju: Cytophaga Krzemieniewskia, a Karol Zaleski gatunek grzyba: Penicilium Krzemieniewskii. Z badań nad miksobakteriami przeszła K. do cyklu prac nad śluzowcami (Śluzowce Karpat Wschodnich, „Kosmos” A LIX, Śluzowce Polski na tle flory śluzowców europejskich, W 1960), promieniowcami, bakteriami właściwymi i grzybami glebowymi, szczególnie gleb leśnych (Z badań nad mikroflorą lasu bukowego, „Acta Societatis Botanicorum Poloniae T. 23).

K. stworzyła we Wrocławiu własną szkołę fizjologów i mikrobiologów, z S. Gumińskim (następcą na katedrze), L. Badurą, J. Stabrowską, K. i W. Czerwińskimi na czele, a katedrę rozdzieliła przy przejściu na emeryturę na katedrę fizjologii roślin z S. Gumińskim i katedrę mikrobiologii z W. Goldfinger-Kunickim na czele. Odznaczona była Złotym Krzyżem Zasługi (1939) i Krzyżem Oficerskim Orderu Polski Odrodzonej (1955). W r. 1953 otrzymała nagrodę państwową II stopnia. Była członkiem honorowym Polskiego Tow. Botanicznego i Polskiego Tow. Mikrobiologicznego, członkiem czynnym Tow. Naukowego we Lwowie, Tow. Naukowego Warszawskiego, Tow. Naukowego Wrocławskiego. Zmarła 28 V 1966 r. we Wrocławiu i tam pochowana. Z małżeństwa z Sewerynem Krzemieniewskim miała córkę Zofię Josztową, inżyniera chemika.

Portret S. Pękalskiego w posiadaniu rodziny; Fot. w katedrze fizjologii roślin Uniw. Wrocł.; Tablica w krużgankach OO. Franciszkanów w Krakowie; – Rutkiewicz I., Archipelag nauki, Wr.–W.–Kr. 1966 s. 214; – Klemensiewiczowa J., Przebojem ku wiedzy, W. 1961; – „Acta Microbiologica Polonica” T. 16: 1967 nr 1 (W. Goldfinger-Kunicki, bibliogr., fot.); „Acta Societatis Botanicorum Poloniae” T. 36: 1967 nr 3(S. Gumiński, bibliogr., fot.); „Postępy Mikrobiologii” T. 5: 1966 (W. Goldfinger-Kunicki, fot.); „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” T. 43: 1950 s. 152–3; – Badura L., Naukowe dzieło Heleny i Seweryna Krzemieniewskich, (mszp., bibliogr.); – Informacje córki Z. Josztowej.

Stanisław M. Brzozowski