Lachnicki Cyprian (1824–1906), zbieracz, dyrektor Szkoły Rysunkowej i Muzeum w Warszawie. Syn Ignacego Emanuela (zob.) i Anieli Trembickiej, ur. w Lachnowie, majątku rodzinnym na Grodzieńszczyźnie. Pochodził ze starej, dobrze skoligaconej i zamożnej rodziny. Młodość spędził w Petersburgu, oddając się swym zamiłowaniom artystycznym (zbieractwu i uprawianemu po amatorsku malarstwu), zdobywając rozeznanie w dawnej sztuce, szkoląc gust i przyswajając sobie technikę muzealną. W r. 1847 został członkiem petersburskiego Tow. Popierania Sztuk Pięknych, w r. 1848 wszedł do komisji porządkującej i rejestrującej dzieła sztuki w Ermitażu i carskich pałacach okolicy Petersburga. Tę pracę cesarz nagrodził brylantowym pierścieniem, który L. później okazywał jako «dowód swych kwalifikacji». W r. 1849 delegowany był do Hagi dla oceny wartości i przydatności galerii obrazów króla Niderlandów Wilhelma II. Mianowany wówczas został szambelanem dworu. Z Petersburga wyniósł L. przywiązanie do tronu i skrajną lojalność, utwierdzoną bliskim powinowactwem z namiestnikiem Teodorem Bergiem. Pozyskał też pełne zaufanie władz, które mu pozwoliło osiągnąć bardzo silną pozycję w Warszawie, dokąd się przeniósł. Nie przestał jednak podkreślać swej polskości i był gorliwym katolikiem.
W Warszawie posypały się nań godności i stanowiska: w r. 1864 został członkiem Rady Wychowania Publicznego, referendarzem stanu, przewodniczącym Rady Klasy Rysunkowej, kawalerem Orderu Św. Stanisława. Od r. 1867 do 1904 kierował Klasą (Szkołą) Rysunkową, od r. 1876 do 1906 był honorowym dyrektorem Muzeum, w r. 1865 wchodził z wyboru, a od r. 1872 do 1902 był członkiem z urzędu Komitetu Zachęty Sztuk Pięknych (Zachęta). Założył też Biuro Informacyjne o Nędzy Wyjątkowej i następnie nim kierował. We wszystkich tych instytucjach rozwinął ożywioną, pełną oddania działalność organizacyjną, zakończoną hojnymi legatami. Zarówno dla Szkoły i Biura, jak przede wszystkim dla Muzeum położył nieocenione zasługi. Zbiory Muzeum zorganizował, uporządkował i powiększył, zapobiegliwie starał się o potrzeby materialne instytucji, organizował wystawy dawnego malarstwa (w 1880 w pałacu Brühla, w 1883 w lokalu Szkoły, w 1895 na Ratuszu).
Od lat młodzieńczych był zapalonym zbieraczem obrazów. Pierwsze odziedziczył «po dziadach», kupował stale, w Petersburgu i w Warszawie, we Włoszech i w Hiszpanii. Co roku jeździł za granicę, utrzymywał stały kontakt ze zbieraczami, pośrednikami, a także z artystami (m. in. z C. K. Norwidem), którym nie odmawiał swej pomocy. W kolekcjonerstwie doszedł do poważnych wyników. Już w r. 1865 zorganizował w Starej Resursie w Warszawie pokaz swych 81 obrazów i wydał ich katalog (w wersji polskiej i francuskiej). Część tej kolekcji sprzedał wprawdzie w Paryżu w r. 1867 podczas wystawy powszechnej, gromadził jednak dalej, i doszedł do liczby 136 obrazów oszacowanych na ponad pół miliona rubli. Miał ponadto nieco grafiki i rzemiosła artystycznego. Chociaż przypisanie niektórych obrazów najwybitniejszym malarzom okazało się niesłuszne – kolekcja L-ego należy do cenniejszych polskich zbiorów. Całą galerię zapisał L. Warszawie dla jej Muzeum (pod warunkiem wybudowania gmachu, co zostało spełnione), precjoza przekazał Biuru Nędzy Wyjątkowej.
L. uprawiał malarstwo pejzażowe; wystawiał w l. 1860–81 w Zachęcie, ale dzieła te posiadają znikomą wartość artystyczną. W Szkole, którą kierował, jako artysta nie miał żadnego autorytetu. Był jednak otaczany sympatią. W pamięci uczniów pozostał jako «niewielki, szczupły, siwy pan o cezarowym profilu» i pogodnym wyrazie twarzy. Zmarł w stanie bezżennym w Warszawie 27 XII 1906 r.
Portret pędzla Anieli Biernackiej (olej., w Muz. Narod. w W.); Portret L-ego Jana Kryńskiego (płaskorzeźba) w Muz. Narod. w W.; – W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Katalog obrazów zbioru p.C. L-ego, W. 1865; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, Wr. 1969; – Bartkiewicz Z., O L-m i jego zbiorach, „Świat” (W.) 1907 nr 37 s. 4; Fański R., Zbiory p. L-ego, „Życie i Sztuka” 1903 nr 49 s. 2–3 (fot.); Gerson W., O zbiorze obrazów p. C. L-ego, W. 1865; Jaroszyński T., Zbiory szambelana L-ego, „Tyg. Ilustr.” 1907 2. półr. s. 702–3 (fot.); Lorentz S., Muzeum Narodowe w Warszawie, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 1: 1938 s. 11–9, 26; Une partie de la collection C. L. à Varsovie, W. 1903; Puciata-Pawłowska J., Dzieje Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie, W. 1939–40 (tu również: Kotarbiński M., Ze wspomnień o Szkole Rysunkowej); Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w W., Wr. 1968; – „Biesiada Liter.” 1895 nr 26 s. 405, 1907 nr 3 s. 56; „Czas” 1907 nr 19, 25, 42; „Kur. Warsz.” 1865 nr 29, 1868 nr 143, 212, 1876 nr 27; „Tyg. Mód i Powieści” 1865 nr 10 s. 5–6, 1909 nr 7 s. 15; – Arch. Muz. Narod. w W.: Korespondencja C. L-ego; Arch. UJ: nr D 20; B. Narod.: rkp. II 5994, IV 6290.
Andrzej Ryszkiewicz