Baltazar (1412–1472), książę żegański, najstarszy z synów Jana I i Scholastyki, córki elektora saskiego Rudolfa III, wychowany pod zdecydowanym wpływem matki, przywiązał się gorąco do wiary katolickiej lecz również i niemczyzny. Na ocenie przez śląsko-niemieckich dziejopisów roli dziejowej żegańskiego księcia zaważyło w dużej mierze jego niemal tragiczne zejście ze świata. Postać księcia, w gruncie rzeczy najemnika to Zakonu Krzyżackiego to znów miast śląskich, starali się dziejopisowie śląscy przedstawić niemal jako bohatera i męczennika. Tymczasem zachowane dokumenty zupełnie nie wskazują, by B. specjalnie odbijał dodatnio od współczesnych sobie książąt śląskich. Podobnie jak inni, objąwszy dziedzictwo po ojcu (w r. 1439) wespół z braćmi Rudolfem, Wacławem i Janem, przez lat kilkanaście zaznaczył swą działalność jedynie aktami, wydawanemi wespół z matką i braćmi. Szare i nudne życie w księstwie nie odpowiadało B-owi, który z całą skwapliwością korzystał z każdej sposobności, by ruszyć na większy ościenny dwór. W r. 1447 bawił w Kopenhadze na uroczystości zaślubin króla Krzysztofa III, w r. 1450 odbył razem z braćmi pielgrzymkę do Rzymu, by tu, zresztą daremnie, starać się o kasatę zakonu augustjanów w Żeganiu. W tym samym roku podzielili się bracia dziedzictwem po ojcu; B. wspólnie z Rudolfem otrzymał Żegań, młodsi zaś bracia zadowolić się musieli skromniejszym działem z siedzibą w Przewozie. Tego rodzaju podział wywołał niezadowolenie młodszych książąt, a dopiero zrzeczenie się przez B. i Rudolfa Nowinburka na rzecz braci zażegnało na jakiś czas grożącą walkę.
Do zgody doszło tem łatwiej, że B. gotował się do wojny z Polską w przymierzu z Zakonem. Brak pieniędzy zatrzymał B-ra w Żeganiu, skąd dopiero na wieść o śmierci brata Rudolfa pod Chojnicami ruszył do Prus naczele najemników, których zwerbował częścią za pieniądze krzyżackie, częścią za sumy, wypożyczone u mieszczan, częścią od młodszych braci; na teren wojny przybył w początkach lutego 1455. Mimo że w oczach współczesnych uchodził B. »als einer der tapfersten u. weisesten Fürsten«, nie dokonał żadnego znakomitego czynu taktycznego, a starszyzna zakonna niezbyt liczyła się z jego radami. Lubo nie przeszedł, jak inni najemnicy, na stronę polską, chciał jednak nie gorzej od nich zabezpieczyć swe pretensje do Zakonu. Gdy plany jego prowadzenia kampanji stale odrzucano, gdy wreszcie odmówiono mu oddania w zarząd Prus Wschodnich, powrócił B. do Żegania w styczniu 1457. W tym samym roku raz jeszcze na krótko ruszył do Prus, lecz już w początkach roku 1458 bawił na Śląsku, nie interesując się więcej wojną Polski z Zakonem. Gorliwie natomiast uczestniczył we wszystkich naradach stanów śląskich, gdy te zastanawiały się nad sprawą wyboru i uznania króla czeskiego. B. występował z całą stanowczością przeciw Jerzemu, za co ten po utwierdzeniu się na tronie pozbawił B-ra dziedzicznego księstwa, oddając je 24 VIII 1461 wiernemu sobie Janowi, bratu B-ra. Upokorzony książę bezskutecznie błagał króla Jerzego o oddanie dziedzictwa. Toteż po ogłoszeniu przez Piusa II kompaktatów za nieobowiązujące (31 III 1462) przeszedł B. ponownie do obozu wrogów Jerzego, szukając oparcia u papieża. Pod koniec r. 1462 wybrał się nawet osobiście do Rzymu, zanosząc skargę na króla i brata. Pius II poparł dążenia księcia, który już w początkach lutego 1463 powrócił na Śląsk. Popierany przez legata papieskiego, mieszczan i niektórych książąt śląskich, zaczął B starania o odzyskanie utraconego Żegania. Sprawa szła jednak bardzo opornie. B., pozbawiony nawet tych skromnych środków do życia, jakie przynosiło mu zadłużone nad wartość księstwo, żył czas dłuższy na łasce mieszczan wrocławskich; ci powierzyli mu w r. 1466 dowództwo nad wojskami miejskiemi, naczele których zmusił »roty żebracze« do wycofania się ze Śląska.
Pod wpływem i za wolą Rudolfa, legata papieskiego na Śląsku, wybrali Wrocławianie B-ra (13 VII 1467) namiestnikiem i naczelnym wodzem sił zbrojnych w walce z królem Jerzym. B. powierzone sobie roty poprowadził przeciw bratu Janowi, lecz ten, lepszy i przezorniejszy od niego wódz, rozbił wojska B-ra 12 X 1467 w potyczce na cmentarzu pod Kożuchowem. Triumf Jana nie trwał jednak długo. Książę głogowski Henryk IX i Związek sześciu miast łużyckich, naciskani energicznie przez legata Rudolfa, wystąpili w listopadzie przeciw Janowi, który wprawdzie podjął walkę, lecz nie widząc możliwości zwycięstwa, wydał sprzymierzonym Żegań 17 XI 1467. W marcu 1468 Henryk na rozkaz legata oddał księstwo żegańskie B-owi, a ten, spodziewając się nowych napaści ze strony brata, starał się zamek i miasto przygotować odpowiednio do odparcia wroga. Podówczas ożenił się B. drugi raz (pierwsza żona zmarła po połogu 28 VIII 1460) z Barbarą, córką Anny, księżnej kożuchowskiej, i Bolesława, księcia cieszyńskiego. Stało się to wbrew chęciom brata Jana, który w liście z 11 IX 1469 przestrzegał matkę Barbary Annę przed wydaniem córki zamąż za B-ra. Pragnąc umocnić swoje stanowisko, złożył B. 4 VI 1469 hołd Maciejowi, królowi węgierskiemu i elektowi czeskiemu. W wojnie o koronę czeską w r. 1471 stanął przy Macieju przeciw jagiellońskim roszczeniom. Mimo dobrych stosunków z królem węgierskim nie zdołał B. sparaliżować wpływów swego brata Jana, który również przeszedł na stronę króla węgierskiego. Maciej, mając, jak się zdaje, większe zaufanie do obrotności i zdolności operacyjnych Jana, powierzył mu sumę 10.000 florenów na werbunek wojsk przeciw Kazimierzowi Jagiellończykowi. Jan srodze zawiódł położone w nim nadzieje; wprawdzie zwerbował najemników, lecz na ich czele obległ 4 V 1472 Żegań, który po krótkiem oblężeniu wpadł w jego ręce. B. dostał się do niewoli; więziony przez brata w Przewozie zmarł w tem mieście 15 VII 1472. Późniejsi kronikarze zarzucają Janowi bez głębszego uzasadnienia, że zagłodził B. w więzieniu.
Voigt J., Gesch. Preussens, Königsberg 1838, VIII i IX; Heinrich A., Gesch. d. Fürstentums Sagan, Sagan 1911; Blaschke J., Gesch. d. Stadt Glogau u. d. Glogauer Landes, Glogau 1913; Scr. rer. Siles, I, II, IV, VII, VIII, IX, X, XII i XIII; Cod. dipl. Siles, Breslau 1927, XXXIII; Pol N., Jahrbücher d. Stadt Breslau. Breslau 1813/15, I i II; Mosbach A., Przyczynki do dziejów Polski, P. 1860; Długosz J., Historia…, V; Fontes rer. Austriac. Abt. 2, Bd XX, XLII, XLIV i XLVI; Cod. dipl. Pol. IV; Grünhagen C., Markgraf H., Lehns-u. Besitzurkunden Schlesiens…, Breslau 1881, I–II.
Karol Piotrowicz