Potulicka Aniela (1861–1932), ziemianka, założycielka fundacji, działaczka społeczna. Ur. 8 IV w Londynie, była córką Kazimierza Wojciecha (zob.) i Marii z Zamoyskich (1829–1861).
Osierocona przez matkę tuż po urodzeniu, P. wychowywała się wraz z 2 siostrami w Potulicach koło Nakła pod opieką ojca i dziadka Kazimierza. Kształciła się w domu i w okresach zimowych w Krakowie na kursach języków, literatury, sztuk pięknych. Skończyła też w ten sposób konserwatorium. Mając 19 lat, po śmierci ojca, jako jedyna właścicielka dóbr rodowych: Samsieczno z 7 folwarkami – 1 930 ha, Ślesin z 3 folwarkami – 2 263 ha, Potulice z lasami – 2 322 ha (razem 6 515 ha), objęła ich administrację. Jednocześnie prowadziła rozległą działalność społeczną. Organizowała w swych majątkach szkoleniowe kursy rękodzielnicze, założyła lokalny związek oświatowy «Ognisko» ze starannie skompletowaną biblioteką, urządzała odczyty dla ludności wiejskiej o tematyce historycznej, patriotycznej i religijnej oraz przedstawienia amatorskie, jak również kierowała chórem o charakterze głównie kościelnym. Sprowadzała książki i czasopisma polskie po czym rozdawała je po wsiach bezpłatnie. Akcję uświadomienia narodowego prowadziła zwłaszcza w czasie «kulturkampfu» przez co ściągnęła na siebie niechęć władz pruskich, które poddawały ją dokuczliwej inwigilacji, zwłaszcza po r. 1914. W czasie powstania wielkopolskiego kilkakrotnie zagrożona przez Grenzschutz uszła do Poznania.
P. przyczyniła się do rozbudowy Zakładu Opieki i Żłobka pod wezwaniem św. Floriana w Bydgoszczy, wybudowania i utrzymania zakładu dla nieuleczalnie chorych w Poznaniu (Łazarz), do powstania w Poznaniu (Winiary) Zakładu Dobrego Pasterza, dotując na ten cel 40 ha gruntu i 50 000 marek w r. 1895, co dało początek zgromadzeniu zakonnemu założonemu przez Marię Karłowską. P. była czynną w Konferencji św. Wincentego a Paulo, pełniąc także w Nakle funkcję prezeski. Przyczyniła się do powstania i uposażenia parafii w Samsiecznie (1925), ufundowała kaplicę w Potulicach. Od r. 1925 zabiegała P. o utworzenie dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL) Fundacji im. Anieli hr. Potulickiej, co doszło do skutku 24 II 1928 w formie aktu fundacyjnego – na potrzeby KUL 5 500 ha kompleksu dóbr. Z dochodów z tych dóbr 6 000 zł rocznie było przeznaczone dla zakładu naukowo-dobroczynnego dla inteligencji, prowadzonego przez rzymsko-katolicki zakon (1929). Pod wpływem kard. Augusta Hlonda zapis ten jak i pałac z parkiem (60 ha) w Potulicach koło Nakła otrzymało seminarium zagraniczne Tow. Chrystusowego wówczas powołanego do życia. P. zmarła 17 X 1932 i została pochowana 21 X w grobowcu rodzinnym w Potulicach.
Borkowski J. S. Dunin, Rocznik szlachty polskiej, Lw. 1881 s. 332; Żychliński, VIII 181; Księga adresowa gospodarstw rolnych województwa poznańskiego, P. 1926; – Fąka M., W służbie Dobrego Pasterza, „Chrześcijanie” T. 5: 1980 s. 301, 303, 309, 311–9; Łańcucka G., Aniela hr. Potulicka. Życiorys, Potulice 1939 (fot. na okładce); taż, Aniela Potulicka. Skromna fundatorka wielkich dzieł, Kat. [b. r. w.]; – „Dzien. Bydgoski” 1925 nr z 19 VIII s. 2, 1932 nr z 20 X; „Nasza Rodzina” (Paryż) 1968 nr 4/283, 1975 nr 6/369; „Przew. Katol.” 1932 nr z 30 X s. 700; – Arch. KUL: sygn. 781.
Zygmunt Zieliński