Mostowski Andrzej Stanisław (1913–1975), matematyk, profesor Uniw. Warsz., członek rzeczywisty PAN. Ur. 1 XI we Lwowie, był synem lekarza Stanisława Mariana (zm. 1914) i urzędniczki bankowej Zofii z Kramsztyków. W l. 1923–31 uczęszczał do Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W l. 1931–6 studiował matematykę na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz. Już w okresie studiów zajmował się szczególnie logiką matematyczną pod kierunkiem Alfreda Tarskiego. W l. 1936 i 1937 wyjechał na dalsze studia matematyczne (głównie w logice) na uniwersytet w Wiedniu (dwa semestry) i na politechnikę w Zurychu (jeden semestr 1937/8). Po powrocie do Warszawy uzyskał stopień doktora matematyki na podstawie pracy O niezależności definicji skończoności w systemie logiki (Dodatek do „Roczn. Pol. Tow. Mat.” XI 1–54). Bezpośrednio przed wybuchem wojny pracował w dziale naukowym Państwowego Instytutu Meteorologii w Warszawie. W czasie okupacji (1939–45) pracował jako buchalter kolejno w fabryce papy bitumicznej «WUKO» i w majątku w Skierniewicach. Równocześnie wykładał na kompletach tajnego Uniw. Warsz. (październik 1942 – czerwiec 1944). Był więziony w obozie w Pruszkowie, skąd uciekł w sierpniu 1944.
Po wyzwoleniu znalazł się M., wraz z wieloma naukowcami z całego kraju, w Krakowie. Od czerwca do listopada 1945 był adiunktem przy katedrze matematyki Wydziału Elektrotechniki Politechniki Śląskiej z tymczasową siedzibą w Krakowie. T. r. habilitował się w zakresie logiki matematycznej na Wydziale Filozoficznym UJ na podstawie pracy Pewnik wyboru dla zbiorów skończonych (Axiom of choice for finite sets, „Fundamenta Mathematicae” T. 33: 1945 s. 137–68) oraz wykładu O pojęciach niesprzeczności i niezależności. W grudniu t.r. M. został zastępcą profesora filozofii matematyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz., a w sierpniu 1947 profesorem nadzwycz. Równocześnie od stycznia do lipca 1946 był zastępcą profesora matematyki w Uniw. Łódzkim. W r. 1948 wyjechał na półroczny pobyt w Stanach Zjednoczonych jako stypendysta Instytutu Naukowego w Princeton. Od r. 1949 był pracownikiem naukowym Państwowego Instytutu Matematycznego w Warszawie. W l. 1950/1 i 1951/2 był dziekanem Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniw. Warsz. W tym okresie kierował pracami związanymi z organizowaniem nowego, w odłączeniu od Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, Wydziału Matematyczno-Fizyczno-Chemicznego Uniw. Warsz. W marcu 1951 został profesorem zwycz. matematyki na tym Wydziale. W r. 1956 M. został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk i t.r. zastępcą dyrektora Instytutu Matematycznego PAN; na tym stanowisku pozostawał do r. 1964. W l. 1949–70 był kierownikiem działu podstaw matematyki tegoż Instytutu. W r. 1963 został członkiem rzeczywistym PAN. Od r. 1969 pracował na stanowisku zastępcy dyrektora Instytutu Matematyki Wydziału Matematyki i Mechaniki Uniw. Warsz., a od r. 1973 był kierownikiem Zakładu Podstaw Matematyki w tym Instytucie. Wielokrotnie reprezentował matematykę polską poza granicami kraju, prowadząc wykłady między innymi na wydziale matematyki uniwersytetów w Sorbonie, Genui i Florencji (1972), Waterloo (Kanada, 1973), Monash, Clayton, Victoria (Australia, 1974). Brał także czynny udział w pracach Polskiego Tow. Matematycznego, Międzynarodowego Tow. Logicznego, Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki, w której przewodniczył ostatnio Sekcji Logiki, Metodologii i Filozofii Nauki. Był członkiem zagranicznym Fińskiej Akademii Nauk.
M. pozostawił dużą spuściznę naukową w postaci ponad 100 oryginalnych prac, głównie z logiki matematycznej, oraz podstaw matematyki i teorii mnogości, publikowanych w czasopismach matematycznych polskich i obcych. Był autorem szeregu prac wydanych osobno, jak Logika matematyczna („Monografie Matematyczne” T. 18: 1948), Constructible Sets with Applications („Studies in Logic and the Foundations of Mathematics”, Amsterdam 1969), Konstruktivnije množestva i ich primienenie (Moskwa 1973). Wspólnie z Kazimierzem Kuratowskim ogłosił pracę Teoria mnogości („Monografie Matematyczne” T. 27: 1952 i wydanie zmienione 1966) w tłumaczeniu angielskim Set Theory (Amsterdam – W. 1967), w tłumaczeniu rosyjskim Teorija množestv (Moskwa 1970) i wydanie nowe zmienione Set Theory (W.–North–Holand, w druku), z Marcelim Starkiem opublikował w l. 1953–4 prace: Algebra wyższa cz. 1–3 („Bibl. Mat.”, I, III, IV), która miała liczne następne wydania, Elementy algebry wyższej w r. 1956 („Bibl. Mat.”, XVI) i następne wydania, Algebra liniowa w r. 1958 („Bibl. Mat.”, XIX) i następne wydania, wreszcie w tłumaczeniu angielskim: Introduction to Higher Algebra (Oxford–W. 1964). Razem z Alfredem Tarskim i R. M. Robinsonem opublikował w Amsterdamie w r. 1953 Undecidable Theories.
Osiągnięcia M-ego w logice matematycznej i podstawach matematyki postawiły go w rzędzie najwybitniejszych specjalistów w skali światowej. Często cytowane są jego prace, a w seminariach M-ego brali udział wybitni specjaliści z całego świata. M. brał udział w redakcjach najpoważniejszych czasopism, jak „Fundamenta Mathematicae”, „Journal of Symbolic Logic”, „Annals of Mathematical Logics”; był także redaktorem „Serii Matematyczno-Fizycznej Biuletynu PAN”. Wykształcił wielu doktorów i docentów, a jego wykłady odegrały znaczną rolę w formowaniu młodej kadry. Z okazji 60-lecia urodzin M-ego „Fundamenta Mathematicae” zaplanowały wydanie specjalnego tomu; wobec licznie napływających referatów wydały 3 tomy poświęcone M-emu. M. zmarł nagle 22 VIII 1975 w Vancouverze (Kanada) w czasie konferencji naukowej, na którą był zaproszony; zwłoki zostały poddane kremacji. Był odznaczony nagrodą państwową I i II stopnia, Krzyżem Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Żonaty od r. 1944 z Marią Ireną z Matuszewskich miał troje dzieci: Tadeusza (ur. 6 VIII 1947), matematyka, Jana (ur. 20 I 1949), fizyka, i Marię Krystynę (ur. 1956), studentkę medycyny. Instytut Matematyczny PAN przygotowuje publikację (prócz książkowych) Dzieł wybranych A. M-ego, która obejmie także pełny spis jego prac. Bibliografia taka ma się również ukazać w „Studia Logica”.
Kuratowski K., Pół wieku matematyki polskiej 1920–1970, W. 1973; – Nekrolog: „Tryb. Ludu” 1975 nr 198; – Arch. UJ: W. M.–P. Habilitacje, S. III, Senat Personalia; Arch. Uniw. Warsz.: Teka akt osobowych 84.
Zofia Pawlikowska-Brożek