Pleśniewicz Andrzej, krypt. A. Pl. (1909–1945), krytyk literacki, eseista. Ur. 4 VI w majątku rodziców Dachnówce koło Kamieńca Podolskiego, był synem Stanisława (zob.). Matka Zofia z Petrażyckich spokrewniona była blisko z Leonem Petrażyckim (zob.) i Jadwigą Petrażycką-Tomicką (zob.). Rodzice P-a żyli w separacji, wychowywał go ojciec. Naukę rozpoczął w r. 1917 w gimnazjum w Płoskirowie, w r. 1918 przeniósł się do polskiego gimnazjum w Kamieńcu Podolskim. Po przeniesieniu się ojca do Warszawy od r. 1919 kontynuował naukę w tamtejszym Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. Egzamin dojrzałości zdał w r. 1928; w t. r. rozpoczął studia historyczne na Uniw. Warsz. Związany był z seminarium prof. Marcelego Handelsmana. Studiował także romanistykę. Dyplom magistra filozofii otrzymał w r. 1935, przedstawiwszy pracę Napoleon III przed Cesarstwem. Uczęszczał na seminarium doktoranckie Handelsmana. W l. 1937–9 pracował w Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego – w okresie 1938–9 jako referent prasowy w składzie sekretariatu ministra Wojciecha Świętosławskiego. W charakterze sekretarza tegoż ministra brał udział w ewakuacji rządu we wrześniu 1939. Ideowo związany ze środowiskiem «Verbum», bywał na zebraniach «Kółka» ks. Władysława Korniłowicza. Zamieścił w kwartalniku «Verbum» wydawanym przez to środowisko trzy eseje. Okupację spędził w Warszawie. Pracował wówczas zarobkowo, m. in. w Archiwum Skarbowym. Brał udział w sądownictwie Armii Krajowej. Udzielał się w podziemnym życiu kulturalnym i literackim. Bywał na konspiracyjnych zebraniach literackich u Tadeusza Brezy oraz od przełomu l. 1943/4 na niedzielnych spotkaniach u bibliofila Jana Michalskiego. Po powstaniu warszawskim przybył w początku października 1944, wraz ze swymi kuzynami Jaworowskimi, do majątku Kurzeszynek (pow. rawski), będącego własnością Anny Aliny Piaseckiej. Pomagał wówczas w nauce młodemu kuzynowi właścicielki. Był inicjatorem ratowania cennego księgozbioru Jana Michalskiego. P. debiutował w „Tygodniku Ilustrowanym” artykułem Marcel Proust (1932 nr 16). Współpracował z „Pionem”, „Kulturą”, „Gazetą Polską”, „Kurierem Porannym”, „Drogą”, „Marchołtem”, „Wiadomościami Literackimi” i innymi pismami. Interesował się twórczością Stendhala, Ch. Péguy, R. M. Rilkego, W. Gombrowicza, B. Schulza. Oddzielnie ogłosił szkic literacki Karol Hubert Rostworowski (W. 1938). Dla wydawnictwa Zbigniewa Mitznera przygotował podczas okupacji tom esejów, z którego ocalały trzy rozdziały: Valéry Larbaud, Rainer Maria Rilke, Paul Valéry. Wśród zaginionych był szkic o J. Giraudoux, przedstawiony na zebraniu u T. Brezy. Na zebrania u J. Michalskiego przygotował eseje: Czas książek już minął, Przyszłość literatury oraz pamflet na Orzeszkową. Dorobek krytyczny P-a nie jest ilościowo duży. Poza recenzjami (m. in. z tomiku Czesława Miłosza „Trzy zimy”, „Gaz. Pol.” 1937 nr 80) pisywał erudycyjne eseje, poszukując w nich przede wszystkim odpowiedzi na temat miejsca i funkcji artysty w świecie współczesnym. Włączał się też do dyskusji literackich (Rozwichrzone problemy dyskusji literackiej, Spór o doktorową, Echa dyskusji Gombrowicz–Schulz–Skiwski, „Kur. Por.” 1936 nr 239). P. zginął 16 I 1945 we wsi Babsk (w pow. rawskim), gdzie udał się na pocztę w celu odebrania korespondencji, ugodzony odłamkiem podczas nalotu radzieckiego na kolumnę wycofujących się Niemców. Pochowany został w pobliskiej wsi Kurzeszyn (na grobie ojca na Powązkach umieszczono płytę nagrobną, poświęconą P-owi).
Pol. Bibliogr. Liter. za r. 1973; – Gomulicki J., Wiedza o książce, „Roczn. Liter.” 1976 s. 367; Kunowska-Porębna M., [Biogram P-a] w: Błońska M., Kunowska-Porębna M., Sawicki S., Verbum (1937–1939), L. 1976 I–II; – Irzykowski K., Notatki z życia, obserwacje i motywy, W. 1964; Kott J., Jak wam się podoba, Spotkanie trzecie: Miarka za miarkę, W. 1962 s. 85; Nałkowska Z., Dzienniki czasu wojny, Oprac. Kirchner H., Wyd. 2, 1972; Otwinowski S., Niedyskrecje i wspomnienia, Kr. 1957 s. 67–9; Schulz B., Proza, Kr. 1964 s. 579–84 (tu listy Schulza do P-a; te same listy przedrukowane w: Schulz B., Księga listów, Kr. 1975 s. 73–6); Walka o dobra kultury, Warszawa 1939–1945, W. 1970 II; – Arch. Uniw. Warsz; IBL PAN: Kartoteka bibliogr.; – Listy P-a do Adama Miłobędzkiego ze zbiorów A. Miłobędzkiego, do Wacława Borowego z 4 I 1945 w B. Narod.: rkp. 7447 t. 26 k. 38; – Informacje: Jana Wiktora Gomulickiego, Stefana Kieniewicza, Zygmunta Kolankowskiego, Adama Miłobędzkiego, Stefana Otwinowskiego i Aliny Świderskiej.
Maria Kunowska-Porębna