Sidowski Stanisław, pseud. Jerzy Skrzynka (1906–1973), działacz socjalistyczny i spółdzielczy. Ur. 30 XI w Czeladzi w pow. będzińskim, był jednym z sześciorga dzieci Władysława (1878–1947), górnika kopalni «Czeladź», i Anny z Flaszów.
W r. 1921 S. ukończył szkołę przy kopalni i został zatrudniony jako robotnik. Ojciec, od wielu lat związany z Polską Partią Socjalistyczną (PPS), wprowadził go w r. 1924 do fabrycznego koła partyjnego. S. odbył w r. 1927 przeszkolenia na kursach dla działaczy młodzieżowych, spółdzielczych i samorządowych, które organizował Zarząd Główny Tow. Uniwersytetu Robotniczego (ZG TUR) oraz zagłębiowski Okręgowy Komitet Robotniczy (OKR) PPS, następnie dokształcał się w zakresie nauk ekonomicznych i politycznych na rocznym kursie Miejskiego Uniwersytetu Ludowego. Wraz z wejściem w r. 1927 do Rady Nadzorczej Spółdzielni Spożywców «Zgoda» w Czeladzi, ruch spółdzielczy stał się dla S-ego głównym polem jego aktywności społeczno-politycznej i zawodowej.
Jak S. podawał w powojennych ankietach personalnych, w r. 1926 zwolniono go z pracy w kopalni «Czeladź» za działalność polityczną. Przy poparciu działaczy PPS, 16 VIII 1927 otrzymał posadę urzędnika w Powiatowej Kasie Chorych w Sosnowcu, gdzie pracował do 31 XI 1931. W celu zdobycia niezbędnych kwalifikacji do podjęcia pracy w spółdzielczości, już od lata t. r. uczęszczał na roczny kurs handlowy, prowadzony w Będzinie przez Mieczysława Kołaczkowskiego. Bezpośrednio po zakończeniu nauki, 15 IV 1932 objął stanowisko samodzielnego księgowego i członka Zarządu Spółdzielni Spożywców w Gródźcu koło Będzina. Został równocześnie członkiem Rady Okręgowej Spółdzielni Spożywców Zagłębia Dąbrowskiego i w znacznym stopniu przyczynił się do tego, że stała się ona jedną z najskuteczniej działających. Jako sekretarz Dzielnicy PPS w Będzinie wchodził w l. 1932–5 do OKR Zagłębia Dąbrowskiego. Delegowany 1 IX 1935 do Łomży na kierownika i członka Zarządu Powszechnej Spółdzielni Spożywców (PSS) pracował tam do 30 I 1937; został członkiem tamtejszego OKR PPS. Z kolei przeniesiony do Radomia na dyrektora oddziału Krajowej Spółdzielni Spożywców Kolejarzy (KSSK), kontynuował działalność jako członek Powiatowego Komitetu PPS (1938–9). Należał do czynniejszych działaczy Sekcji Spółdzielczej ZG TUR, na dorocznych zjazdach spółdzielczych występował w grupie lewicowo-robotniczej, skupiającej przedstawicieli głównie robotniczych spółdzielni, pozostających pod wpływem PPS i lewicowych ludowców.
Podczas okupacji niemieckiej S., pod pseud. Jerzy Skrzynka, działał w okręgu radomskim Związku Walki Zbrojnej, zajmując się w l. 1940–2 sprawami aprowizacji. Związany wieloletnią współpracą polityczną i przyjaźnią z Adolfem Ruką (w niektórych przekazach występuje nazwisko Ruga), brał od końca 1939 r, udział w pracach organizacyjnych konspiracyjnej PPS Wolność-Równość-Niepodległość (WRN). Po aresztowaniu i straceniu w r. 1942 Ruki i jego rodziny, zaopiekował się synem Ruki, Januszem i wychowywał go aż do usamodzielnienia się. Od r. 1942 już tylko luźno związany był z WRN. ale pozostając nadal dyrektorem radomskiego oddziału KSSK – wg świadectwa znanego przedwojennego działacza PPS Jana Żerkowskiego – okazał znaczną pomoc działaczom konspiracyjnym, więźniom obozów i ich rodzinom. Od r. 1940 przewodniczył Radzie Okręgowej PSS «Społem» i uczestniczył w różnych naradach konspiracyjnych, m. in. w drugiej konferencji przewodniczących okręgów 20–21 IV 1942 w Częstochowie. W czasie pobytu S-ego w Lublinie Gestapo radomskie 12 III 1944 przeprowadziło w jego mieszkaniu rewizję i aresztowało brata Abdona, który potem zginął w obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen. S. ukrywał się odtąd w Warszawie i do powstania pracował w spółdzielni kolejarskiej.
Po wojnie S. wrócił na krótko na stanowisko dyrektora KSSK w Radomiu (do 30 X 1945). Przy pierwszych rekonstrukcjach struktury personalnej, przeprowadzonych na naradzie przedstawicieli instytucji spółdzielczych 4 III 1945 w Łodzi, S-ego dokooptowano do Rady Nadzorczej «Społem» – Związku Gospodarczego Spółdzielni (ZGS) RP i desygnowano na jednego z czterech przedstawicieli ruchu spółdzielczego w Krajowej Radzie Narodowej (KRN). W powołanej równocześnie Komisji Planowania Spółdzielczego powierzono mu przewodnictwo podkomisją pracowniczą.
Jeszcze w Radomiu, 5 III 1945, S. wstąpił do utworzonej w Lublinie w r. 1944 PPS i przez PPS został na VII sesji (3 V 1945) zgłoszony do KRN. Ślubowanie poselskie złożył na VIII sesji (21 VII); uczestniczył w pracach Komisji: Morskiej, Spółdzielczości, Aprowizacji i Handlu, Handlu Zagranicznego, Skarbowo-Budżetowej i Spraw Zagranicznych. Od 6 V 1945 dokooptowano go do Tymczasowej Rady Naczelnej PPS, w której składzie pozostawał do 1 VII, następnie – do 14 XII 1947 – był członkiem Centralnego Sądu Partyjnego PPS, a po przeniesieniu się do Warszawy, od 31 VIII 1947 członkiem Rady Stołecznej.
W okresie od 1 V do 31 X 1945 S. pracował w Zarządzie Oddziału «Społem» w Łodzi i od 1 IX t. r. był pełnomocnikiem Zarządu w Wydziale Spożywczym «Społem» – ZGS RP, a od 1 VII 1948 – pełnomocnikiem Zarządu w Biurze Personalnym Centralnego Związku Spółdzielni Spożywców «Społem». Na pierwszym po wojnie zjeździe delegatów (14–15 VII 1945 w Łodzi) został wybrany na skarbnika ZG Związku Zawodowego Pracowników Spółdzielczych; w składzie ZG pozostawał do r. 1951 i ponownie w l. 1957–61. Uważany był za centrowca, zwolennika J. Żerkowskiego i reformistycznych koncepcji programowych w ruchu spółdzielczym. Rychło jednak zmienił orientację i od końca 1947 r. deklarował swe lewicowe stanowisko.
Również na terenie partyjnym S. zaczął «lojalnie współpracować z PPR», tak że w październiku 1948 powierzono mu przewodnictwo Dzielnicowego Komitetu PPS Warszawa-Południe (Mokotów). Był delegatem na Kongresie Zjednoczeniowym w grudniu 1948, wszedł do Komitetu Dzielnicowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) Warszawa-Mokotów, został jego prelegentem i przedstawicielem w Dzielnicowej Radzie Narodowej. W kierownictwie PZPR – jak świadczy poufna opinia – powątpiewano w szczerość jego przemiany, gdyż w «Społem» przeprowadzał «czystkę nie dotykając osoby Żerkowskiego i [Krystyny] Lichaczewskiej», a zarazem przeciwstawiał się obsadzaniu kierowniczych stanowisk w spółdzielczości przez nasyłanych pepeerowców. Nadto w r. 1949 do Komitetu Centralnego (KC) PZPR nadszedł donos grupy działaczy Komitetu Powiatowego PZPR w Będzinie, jakoby S. w okresie międzywojennym był rozbijaczem ruchu robotniczego i wypowiadał się wrogo o ZSRR. Wydz. Ekonomiczny KC PZPR oponował więc przeciw nominacji S-ego na stanowisko kierownika Biura Kadr «Społem». Przesądziła jednak sprawę pozytywna opinia o S-m Władysława Domagalskiego, działacza komunistycznego z Radomia. W r. 1951 S. został dyrektorem Oddziału Okręgowego Warszawa-Województwo. Po kolejnych reorganizacjach i utworzeniu w styczniu 1966 «Społem» – Warszawskiej Spółdzielni Spożywców (WSS), powołano S-ego na prezesa Zarządu; pozostawał na tym stanowisku do 31 XII 1971. Z tytułu pełnionych funkcji S. wchodził do Naczelnej Rady Spółdzielczej, z chwilą przejścia na emeryturę powołano go w styczniu 1972 na przewodniczącego Rady Nadzorczej WSS, a na XXXIX Zjeździe delegatów w lipcu 1973 na sekretarza Rady «Społem» – Centralnego Związku Spółdzielni Spożywców. Czynny w Klubie Seniorów, należał do inicjatorów (i wszedł do Komitetu Redakcyjnego) monografii ,,100-lecie Warszawskiej Spółdzielczości Spożywców 1869–1969” (W. 1969). Zmarł 8 X 1973 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony m. in. Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką «Za zasługi dla Woj. Warszawskiego), Odznaką «Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego».
S. był dwukrotnie żonaty: od r. 1936 z Krystyną z Suzinów, a po jej śmierci, od r. 1967 z Haliną Jabłońską, ekonomistką. Z pierwszego małżeństwa miał synów: Andrzeja (ur. 1937), ekonomistę, i Waldemara (ur. 1942), inżyniera mechanika.
Spis posłów do Krajowej Rady Narodowej 1943–1947, Oprac. A. Tomaszewska, W. 1983 (powiel.); Jasiński J., Z dziejów polskiej spółdzielczości spożywców podczas II wojny światowej, W. 1965; Reiss A., Z problemów odbudowy i rozwoju organizacyjnego PPS (1944–1946), W. 1971; Sierocki T., Warszawska Organizacja PPS 1944–1948, W. 1976; Warszawska Spółdzielczość Spożywców w Polsce Ludowej, W. 1990; Żerkowski J., Stanisław Sidowski opuścił nasze szeregi, „Społem” 1973 nr 22 s. 14 (fot.); – Wspomnienia działaczy spółdzielczych, W. 1963–6 I–II, IV; – „Arch. Ruchu Robotn.” T. 9: 1984; „Stolica” 1973 nr 46; „Życie Warszawy” 1973 nr 222, 243, 245; – AAN: KC PZPR – Wydz. Kadr, teczka osobowa nr 4342/R.182, 237/I–20 k. 175, KRN – Wydz. Personalny 579/340 t. 1 k. 45–49, PPS 235/VII–31 k. 24; Dział Prezydialny Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielczości Spożywców «Społem» w W.: Akta osobowe S-ego; Izba Pamięci «Społem» – WSS w W.: Księga pamięci zasłużonych działaczy Warszawskiej Spółdzielczości Spożywców I, s. 27–28 (rkp.) (fot.); – Informacje syna, Andrzeja Sidowskiego, żony, Haliny Sidowskiej, Olgi Rewińskiej, Ryszarda Siwaka z W.
Alicja Pacholczykowa