Lepszy Leonard Jan Józef (1856–1937), inżynier górniczy, historyk sztuki. Ur. 6 XI w Krościenku nad Dunajcem, syn Jana, podówczas aktuariusza dystryktu w Krościenku, później komisarza starostwa w Brzesku, i Anieli Skirlińskiej. W metryce zapisano nazwisko Lepschy. Bratem jego był Edward (zob.). Do szkoły realnej L. uczęszczał kolejno w Bochni, Wadowicach i Krakowie, gdzie 9 VI 1876 r. otrzymał świadectwo dojrzałości. W t. r. rozpoczął studia w Akademii Górniczej w Leoben w Styrii, które ukończył w r. 1880 ze stopniem inżyniera. Bezpośrednio potem rozpoczął pracę w salinach w Bochni. W r. szk. 1883/4 był uczniem nadzwycz. Szkoły Sztuk Pięknych (SSP) w Krakowie, gdzie 1 II 1883 r. wniósł prośbę o stypendium im. Jana Matejki, motywując ją tym, że pozbawiony jest wszelkich środków do dalszego kształcenia się. (Na podstawie opowiadań swego brata Edwarda i własnych wspomnień wydał L. w r. 1895 w Krakowie książeczkę dotyczącą studiów w SSP, pt. Wspomnienia artysty).
W r. 1884 L. przyjął pracę kontrolera w Urzędzie Probierczym w Krakowie, a od r. 1895 aż do późnych lat życia był jego naczelnikiem, uzyskując z czasem tytuł starszego radcy górniczego. W czasie pracy w Urzędzie Probierczym L. zabiegał, by instytucje muzealne wykupywały przynoszone do przetopienia wyroby złotnicze, jeśli miały wartość zabytkową. W ten sposób uratował niejedno cenne dzieło złotnicze od zagłady. Od tej działalności, w gruncie rzeczy konserwatorskiej, był już krok tylko do działalności ściśle naukowej. Zrobił go L. za zachętą prof. historii sztuki UJ Mariana Sokołowskiego i już w osiemdziesiątych latach XIX stulecia rozpoczął badania dziejów złotnictwa, w czym pomocne mu było dobre opanowanie rysunku odręcznego. Pierwszą pracę z tego zakresu, pt. Rzecz o kubku srebrnym roboty krakowskiej XVI w. (1886), ogłosił w III tomie „Sprawozdań Komisji Historii Sztuki AU”. W jej zakończeniu dodał, że od dłuższego czasu gromadzi materiały do historii polskiego złotnictwa i dane dotyczące dawnych złotników. Następne tomy „Sprawozdań”, a potem „Prac Komisji Historii Sztuki” przyniosły dalsze monografie i komunikaty, jak o Andrzeju Marstelli, złotniku krakowskim z w. XVI, o gotyckim krzyżu srebrnym w katedrze sandomierskiej, o rogu wielickim z r. 1534, o barokowej monstrancji z Podkamienia i zdobiącym ją złotym wieńcu przypuszczalnie królowej Bony, o złotniku króla Jana Kazimierza Andrzeju Mackensenie i srebrach tzw. podskarbiowskich.
Już w r. 1898 doszedł L. do opracowania obszernej, na archiwaliach opartej pracy pt. Cech złotniczy w Krakowie, którą ogłosił w I tomie „Rocznika Krakowskiego”, a w r. 1933 zakończył działalność w tej dziedzinie wydaniem książki pt. Przemysł złotniczy w Polsce, zawierającej m. in. katalog złotników pracujących w poszczególnych miastach naszego kraju od zarania dziejów aż po w. XIX. L. wyrobił się na nieprzeciętnego znawcę dawnego złotnictwa, jego prace, pisane w warunkach trudnych, były w tym zakresie pionierskimi. Ich znaczenia nie umniejsza fakt, że nie wszystkie ich wyniki się utrzymały, ze względu na późniejsze, na szerszej bazie materiałowej oparte badania. Już w samym poruszeniu leżącej odłogiem tematyki tkwi ogromna zasługa ich autora. Z czasem L. rozszerzył zakres zainteresowań na inne dziedziny dawnej sztuki, czego owocem były liczne prace, artykuły i komunikaty w wydawnictwach Akademii Umiejętności, w „Roczniku Krakowskim” i w „Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicznyeh”. W zredagowanym wspólnie ze Stanisławem Tomkowiczem dziele zbiorowym pt. Kraków, jego kultura i sztuka, ogłoszonym w r. 1904 jako VI tom „Rocznika Krakowskiego”, opracował oprócz całokształtu dziejów krakowskiego rzemiosła artystycznego również całokształt historii malarstwa. Dołączywszy rozdziały o architekturze i rzeźbie, wydał L. w Lipsku w r. 1906 jako 36 tom serii „Berühmte Kunststätten” niemiecką monografię sztuki Krakowa, a w r. 1912 w Londynie, w przekładzie Romana Dyboskiego, angielską, przyczyniając się walnie do popularyzacji piękna Krakowa za granicą. W tematykę z zakresu dawnej sztuki niemieckiej wszedł w obszernej rozprawie pt. Dürer w Polsce („Prace Kom. Hist. Sztuki” 1930 IV), a dziejów kultury dotyczą rozprawy Lud wesołków w dawnej Polsce (1899) oraz Pergameniści i papiernicy krakowscy w ubiegłych wiekach i ich wyroby („Roczn. Krak.” T. 4: 1900). W pełni doceniał doniosłość inwentaryzacji zabytków sztuki: wcześnie, bo już w r. 1888, zinwentaryzował zabytki złotnictwa w krakowskim kościele Franciszkanów, w r. 1916 wydał wspólnie z Feliksem Koperą Kościoły drewniane Galicji Zachodniej, w r. 1924 wspólnie ze Stanisławem Tomkowiczem ogłosił inwentaryzacyjny opis kościoła i klasztoru Dominikanów w Krakowie, a w r. 1926 wspólnie z Koperą opisał iluminowane rękopisy księgozbiorów krakowskich dominikanów i karmelitów. Przez całe życie zbierał materiały do życiorysów artystów polskich, które częściowo wyzyskał, opracowując liczne biografie do niemieckiego słownika, pt. „Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler” (wyd. przez U. Thiemego i F. Beckera). Swoje kartoteki artystów złożył w darze Polskiej Akademii Umiejętności dla „Polskiego Słownika Biograficznego”.
Zaznaczył się również L. na polu działalności społecznej: od końcowych lat w. XIX był członkiem, a przez pewien czas wiceprezesem Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, organizacji skupiającej bezpłatnie pracujących konserwatorów poszczególnych powiatów wspomnianego obszaru zaboru austriackiego, a czynnej aż do chwili utworzenia państwowych urzędów konserwatorskich pod koniec istnienia monarchii habsburskiej. L. oficjalnie sprawował opiekę nad zabytkami powiatu krośnieńskiego, ale działał również w sprawie zabytków w innych powiatach. Czynny był też w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych, którego przez kilka lat był sekretarzem, a w l. 1914–7 wiceprezesem, oraz w Tow. Przyjaciół Muzeum Narodowego w Krakowie. W r. 1897 należał do zespołu założycieli Tow. Miłośników Historii i Zabytków Krakowa; od samego początku był członkiem jego wydziału, w l. 1928–9 pełnił obowiązki podskarbiego, a 20 V 1934 r. otrzymał godność członka honorowego. Silne więzy łączyły go z Akademią Umiejętności (od 1919 Polską Akademią Umiejętności) w Krakowie: od r. 1886 był współpracownikiem Komisji Historii Sztuki, od 11 II 1892 do 20 IV 1893 r. sekretarzem tej komisji, od 17 XII 1931 r. aż do śmierci jej wiceprezesem. W r. 1897 został wybrany członkiem korespondentem, a w r. 1908 członkiem czynnym Akademii. Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi.
W związki małżeńskie wchodził L. trzykrotnie: pierwszą jego żoną była Jadwiga Tchórzewska (1863–1885), drugą Karolina Wolańska (1868–1896), z którą miał trzech synów: Adama Bolesława (ur. 9 VI 1888, inżyniera, lotnika-pilota, zamieszkałego obecnie w Toronto w Kanadzie), Leonarda Zbigniewa (ur. 30 IX 1889), który jako emerytowany major-lotnik zginął w kampanii wrześniowej 1939 r. (pozował do postaci lotnika na pomniku dłuta Edwarda Wittiga na placu Unii Lubelskiej w Warszawie), i Jana Tadeusza (ur. 10 V 1891), zamieszkałego obecnie w Londynie); trzecią żoną L-ego była Zofia Muczkowska (1867–1908), z którą miał syna Kazimierza (zob.). L. zmarł 29 VII 1937 r.
Portret pędzla J. Gumowskiego w posiadaniu rodziny; Portret pędzla K. Pochwalskiego w posiadaniu syna Adama Bolesława, zaginął w czasie wojny; Projekt K. Laszczki medalu z portretem L-ego (gips, 1918) reprod. w: W. J. Dobrowolski, M. Fredro-Boniecka, Konstanty Laszczka, W. 1959 tabl. 43; – Bochnak A., L. L., „Roczn. Krak.” T. 30: 1938 s. 211–2 (fot.); tenże, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kr. 1948 s. 14–5, Historia nauki polskiej w monografiach, XXII; Bochnak A., Pieradzka K., Czterdziestolecie działalności Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa 1897–1937, Kr. 1937 s. 40 (fot.), 73, Bibl. Krak., nr 93; Mańkowski T., L. L., „Kwart. Hist.” R. 52: 1938 s. 143; Pagaczewski J., L. L., Prace Kom. Hist. Sztuki, Kr. 1937/8 VII s. 263–4 (fot.); – Akad. Sztuk Pięknych, I; „Roczn. PAU” 1886–1938; – Arch. Paraf. Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem: Liber bapt. (metryka).
Adam Bochnak