INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Rostek     

Józef Rostek  

 
 
1859-11-12 - 1929-03-28
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rostek Józef (1859–1929), lekarz, działacz narodowy, organizator służby zdrowia w woj. śląskim. Ur. 12 XI w Wojnowicach (pow. raciborski) w rodzinie chłopskiej, był synem Floriana i Franciszki z Wyszkoniów.

W r. 1867 rozpoczął R. naukę w miejscowej szkole ludowej, a w r. 1870, prawie nie znając języka niemieckiego, przeszedł do niemieckiej szkoły elementarnej w Raciborzu. W l. 1871–80 uczęszczał do gimnazjum w Raciborzu, gdzie 12 III 1880 złożył egzamin dojrzałości. Początkowo uważał się za Niemca, dopiero jako uczeń średniej klasy gimnazjalnej pod wpływem lektury polskich książek, a zwłaszcza prac Józefa Chociszewskiego poczuł się Polakiem. W r. 1877 odwiedził Kraków i tam w bezpośrednim zetknięciu z pamiątkami kultury polskiej umocnił się jego patriotyzm. W l. 1880–5 studiował medycynę na uniwersytecie we Wrocławiu. W r. 1885 otrzymał w Lipsku stopień doktora medycyny na podstawie dysertacji Zur Frage der Empyemoperation (Leipzig 1885). We Wrocławiu organizował samokształcenie polskich studentów: był członkiem Tow. Literacko-Słowiańskiego, a w r. 1880 współzałożycielem (prezesem do r. 1882, a od r. 1886 członkiem honorowym) Tow. Górnośląskiego, którego celem była nauka języka polskiego, literatury i historii Polski. Był także członkiem Tow. Medycznego Akademików Polaków. R. jako pierwszy Górnoślązak korzystał ze stypendium Tow. Pomocy Naukowej im. dr. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W okresie studiów wspierał R-ka materialnie i duchowo lekarz Franciszek Chłapowski.

W r. 1885 R. osiedlił się w Raciborzu, jako lekarz ogólny i położnik. Doskonalił się w zawodzie, praktykując m. in. w szpitalach Królewskiej Huty (obecnie Chorzów), Krakowa, Drezna oraz uczestniczył wielokrotnie w kursach dokształcających we Wrocławiu, Berlinie i Kolonii. W r. 1889 był uczestnikiem I Zjazdu Chirurgów Polskich w Krakowie. R. rozwinął także działalność polityczną i szybko stał się bardzo popularny na Górnym Śląsku. Mieszkanie jego było miejscem spotkań, narad politycznych, ośrodkiem polskiego życia. Z Raciborza przez 30 lat kierował polskim ruchem w południowej części Górnego Śląska. W r. 1886 był inicjatorem założenia w Raciborzu na przedmieściu Stara Wieś polskiej «Księgarni Katolickiej» (kierował nią jego brat Ignacy) i pierwszej polskiej biblioteki. W r. 1888 w Raciborzu powstało Tow. Polsko-Górnośląskie, którego R. był protektorem i honorowym członkiem. Od r. 1889 Racibórz stał się siedzibą redakcji „Nowin Raciborskich”, założonych z inicjatywy R-ka i przy jego poparciu finansowym, a firmowanych przez brata R-ka Ignacego. Czasopismo to miało charakter narodowy i przyjęło postawę opozycyjną wobec Centrum. Do pierwszego poważnego spięcia doszło w r. 1891 w związku z prowincjonalnym zjazdem centrowym w Raciborzu. W r. 1889 R. połączył księgarnię z wydawnictwem «Nowin» i prowadził je do chwili sprzedaży ich Janowi Karolowi Maćkowskiemu w r. 1891.

Pod wpływem R-ka i Maćkowskiego ośrodek w Raciborzu wysunął się na czoło polskiego ruchu narodowego na Górnym Śląsku. W r. 1893 R. został wybrany na przewodniczącego Polskiego Komitetu Wyborczego w Raciborzu i uznany za oficjalnego przywódcę ludności polskiej. Przemawiał na wiecach wyborczych. R. reprezentując w zakresie programu narodowego stanowisko radykalne nawiązał jednak w r. 1895 współpracę z obozem Adama Napieralskiego, trzymającego się programowo ugody z Centrum. Współpraca ta trwała do początku XX w. Był członkiem Ligi Narodowej. W r. 1903 kandydował z listy Narodowej Demokracji do parlamentu Rzeszy Niemieckiej w okręgu Pszczyna–Rybnik, ale mandatu poselskiego nie otrzymał. W r. 1909 wszedł w skład zarządu Polskiego Tow. Demokratycznego (stronnictwa Narodowej Demokracji w zaborze pruskim). W związku ze zbliżeniem Wojciecha Korfantego do obozu Napieralskiego R. był jednym z założycieli „Gazety Ludowej”, codziennego pisma wychodzącego od r. 1911, w Katowicach. Na łamach „Gazety Ludowej” publikował odezwy, listy, artykuły (często anonimowo). Pisał ponadto do „Nowin Raciborskich”, „Górnoślązaka” i krakowskiej „Nowej Reformy”.

R. współorganizował czytelnictwo w Raciborzu w ramach Tow. Czytelni Ludowych. W r. 1900 współdziałał w założeniu w Raciborzu Banku Ludowego. Współpracował z zarządem spółki budowlanej «Strzecha», zawiązanej w r. 1908 i został jej prezesem, przyczyniając się wydatnie do budowy Polskiego Domu Narodowego «Strzecha» w Raciborzu. Był organizatorem i pierwszym przewodniczącym założonego w r. 1908 Tow. Lekarzy Polaków na Śląsku. W r. 1912 był współzałożycielem i pierwszym prezesem tow. śpiewaczego «Echo». Opiekował się też R. śląską młodzieżą gimnazjalną i akademicką: w r. 1891 utworzył w Raciborzu Tow. Pomocy Naukowej dla Polsko-Katolickiej Młodzieży i był jego pierwszym prezesem. Utrzymywał kontakt z ruchem studentów polskich we Wrocławiu; w r. 1896 został członkiem honorowym Tow. Akademików Górnoślązaków. Brał udział w śląskich zjazdach akademickich w Cieszynie (m. in. w r. 1913 przewodniczył tu ostatniemu przed pierwszą wojną światową zjazdowi wrocławskich «zetowców»), Żywcu i Krakowie; opiekował się tajnym kółkiem samokształceniowym polskiej młodzieży skupionej w Tow. Tomasza Zana w gimnazjum raciborskim. Prowadził szeroką korespondencję polityczną i naukową. Uważany był za znawcę problematyki śląskiej. Odwiedzali go Polacy z zaboru rosyjskiego i austriackiego przybywający na Górny Śląsk. Również sam wiele podróżował po Polsce, był też turystą zamiłowanym i współzałożycielem w r. 1910 Tow. Turystycznego «Beskid Śląski» w Cieszynie oraz Tow. Cyklistów, do którego zadań należała łączność z Cieszynem i kształcenie kurierów politycznych. Podróżował po Europie, zwiedził Francję, Sycylię, Korsykę, Tunis i Grecję.

Nazwisko R-ka w l. 1904–14 znajdowało się na listach ok. 300 osób «niebezpiecznych politycznie» sporządzonych przez władze policyjne z zaleceniem aresztowania w razie strajku lub wojny. Czując się zagrożony w Raciborzu i w obawie przed aresztowaniem, w maju 1914 skorzystał R. ze strajku lekarzy niemieckich i przeniósł się do Wrocławia, a w r. 1917 do Strzelna Kujawskiego, gdzie został dyrektorem szpitala powiatowego. W r. 1917 w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki był R. jednym z 20 delegatów z Górnego Śląska w składzie komitetu jubileuszowego w Poznaniu organizującego obchody na terenie zaboru pruskiego.

Po pierwszej wojnie światowej R. podjął w Warszawie pracę w Min. Zdrowia Publicznego na stanowisku referenta do spraw położniczych oraz higieny szkolnej. Był członkiem zarządu Polskiego Tow. Pomocy Ofiarom Wojny i Komitetu Zjednoczenia Górnego Śląska z Rzecząpospolitą Polską w Warszawie. Kilkakrotnie wygłaszał w Warszawie odczyt: O politycznym odrodzeniu Śląska, który ukazał się również drukiem w broszurze „Warszawa – Śląskowi” (W. 1920 s. 35–47). W trzecim powstaniu śląskim R. był komendantem szpitala polowego w Małej Dąbrówce (obecnie Katowice) i w Świerklańcu. W r. 1922 był członkiem Komitetu Przyjęcia Wojska Polskiego na Śląsku. Z polecenia Min. Spraw Zagranicznych w r. 1920 uczestniczył w pracach komisji nad wytyczeniem granicy między Polską a Czechosłowacją, a w r. 1921 między Polską a Niemcami. Od listopada 1920 R. organizował publiczną służbę zdrowia na Górnym Śląsku jako kierownik Wydz. Zdrowia Publicznego w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu, po trzecim powstaniu w Naczelnej Radzie Ludowej dla Górnego Śląska w Katowicach, a od r. 1922 w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach. Od r. 1922 aż do śmierci R. był jedynym Górnoślązakiem na stanowisku naczelnika wydziału w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim. Zorganizował od podstaw polską służbę zdrowia w woj. śląskim i kierował nią aż do śmierci. Był autorem licznych memoriałów i sprawozdań dotyczących śląskiej służby zdrowia i artykułów z zakresu zdrowia publicznego.

W Katowicach poza pracą zawodową był R. od r. 1923 członkiem Kuratorium Tow. Przyjaciół Nauk na Śląsku, prezesem założonego w r. 1923 pierwszego Koła Przyjaciół Harcerzy, a następnie wiceprezesem Zarządu Oddziału Śląskiego Związku Harcerzy Polskich, członkiem Oddziału Śląskiego Polskiego Tow. Przyrodników im. Mikołaja Kopernika w Katowicach (założonego w 1928 r.) i w „Roczniku” tego stowarzyszenia ogłosił rozprawę Stan zdrowotności w województwie śląskim w l. 1922–1928. Wchodził do Rady Śląskiego Związku Akademickiego w Katowicach, do centralnej komisji dla kodyfikacji polskiego prawa sanitarnego (dla której opracował przepisy dotyczące zakresu działania lekarzy powiatowych). Brał udział w V Zjeździe Psychiatrów Polskich w Lublińcu w r. 1924, gdzie wygłosił przemówienie na jego otwarciu opublikowane w „Nowinach Psychiatrycznych” (1924). Otwierał w r. 1926 w Katowicach I Zjazd Lekarzy Polaków na Śląsku. Na II Zjeździe Przeciwgruźliczym we Lwowie w r. 1926 wygłosił referat pt. Gruźlica w ustawodawstwie pruskim („Gruźlica” 1926 nr 6). Brał także udział w V Zjeździe Higienistów Polskich w Poznaniu w r. 1927, a w r. 1928 w VIII Polskim Kongresie Przeciwalkoholowym w Lublinie. Był członkiem honorowym Stow. Lekarzy Polskich w Warszawie i Tow. Lekarzy Polaków na Śląsku. Zmarł 28 III 1929 w Katowicach, został pochowany na cmentarzu katolickim przy ul. Francuskiej. Był odznaczony Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi oraz Orderem Polonia Restituta, który otrzymał jako pierwszy Górnoślązak (1921).

Ożeniony (w r. 1886) z Ludwiką z Trąmpczyńskich R. dzieci nie miał. Jego wychowankiem był Antoni Rostek (1887–1959), adwokat w Raciborzu, później w Katowicach, działacz narodowy na Śląsku, poseł do Sejmu RP w l. 1938–9.

Wr. 1930 powołano fundusz stypendialny imienia Rostka dla młodzieży raciborskiej, a w r. 1931 w Raciborzu powstało Akademickie Koło Wakacyjne im. J. Rostka. Biblioteka Tow. Lekarzy Polaków na Śląsku nosiła jego imię. W hallu «Strzechy», odbudowanej w r. 1958 w Raciborzu, odsłonięto płaskorzeźbę R-ka. Imię R-ka nosi plac, przy którym mieszkał w Katowicach i ulice w Bytomiu i Raciborzu oraz szpitale w Raciborzu i Chorzowie.

 

Portret R-ka w gabinecie Lekarza Woj. Urzędu Woj. w Kat.; Karykatura R-ka w: „Kocynder” 1922 nr 3 s. 3; – Enc. powstań śląskich; W. Enc. Powsz. (PWN); Izby Ustawodawcze, „Przekrój” 1939 nr 1 (dotyczy Antoniego Rostka); Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); Śląski Słown. Biogr., II (J. Gruszka, bibliogr.); Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, Opole 1981 (Meissner J.); – Achremowicz E., Żabski T., Towarzystwo Literacko-Słowiańskie we Wrocławiu 1836–1886, Wr. 1973; Borth W., Naczelna Rada Ludowa na Górnym Śląsku (1921–1922), Opole 1980; Brożek K., Dr med. Józef Rostek (1859–1929). Lekarz i społecznik, organizator ochrony zdrowia na Śląsku, „Zdrowie Publiczne” T. 90: 1979 nr 5 s. 329–34; tenże, Józef Rostek (1859–1929), Kat. 1982 (fot.); tenże, Polska służba medyczna w powstaniach śląskich i plebiscycie 1918–1922, Kat. 1973 (fot.); Fojcik J., Materiały do dziejów ruchu śpiewaczego na Śląsku, Kat. 1961; Galicz J., Początki turystyki polskiej w Beskidzie Śląskim, „Zaranie Śląskie” 1937 z. 3 s. 193–6; Glensk J., Nowiny Raciborskie w latach 1889–1904, Kat. 1970; Gruszka J., Polski ośrodek narodowy w Raciborzu (do roku 1918), Wr. 1970; Gruszka J., Nowara A., Dom Narodowy „Strzecha”, Racibórz 1961; Hist. Śląska, III cz. 1 (fot.), 2; Karbowiak A., Młodzież polska akademicka za granicą 1795–1910, Kr. 1910 s. 32; Karuga W., Organizacja. Polskiego Komisariatu Plebiscytowego dla Górnego Śląska, Opole 1966; Kisielewski J., Światła w mroku. Pięćdziesiąt lat pracy Towarzystwa Czytelni Ludowych 1880–1930, P. 1930 s. 33, 34, 70, 170; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Kat. 1965 (bibliogr.); Pater M., Centrum a ruch polski na Górnym Śląsku (1879–1893), Kat. 1971; tenże, Geneza Towarzystwa Pomocy Naukowej w Raciborzu, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 201, Historia, XXIV Wr. 1973, s. 61–78; Reiter J., Towarzystwo Medyczne Akademików Polaków we Wrocławiu, „Arch. Hist. Med.” 1961 z. 2 s. 149–64; Szramek E., Dr med. Józef Rostek. Życiorys a zarazem przyczynek do dziejów narodowego odrodzenia Śląska, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk na Śląsku” T. 2: 1930 s. 142–69 (fot.); Śp. Dr Józef Rostek, „Nowiny Społ.-Lek.” R. 3: 1929 nr 9 t. 171; Z Górnego Śląska pruskiego, „Nowa Reforma” 1892 nr 36 s. 3; Zwejgbaum M., Śp. dr Józef Rostek, „Med. Warsz.” R. 4: 1930 nr 4 s. 127 (fot.); Żyga S., Polskie banki ludowe na Górnym Śląsku pod panowaniem niemieckim w latach 1895–1939, W. 1967; – „Pol. Gaz. Lek.” 1929 nr 49 s. 342; „Śląska Gaz. Lek.” 1946 nr 7–8 s. 493; – AP w Kat.: Zespół Naczelna Rada Ludowa, t. 12 Organizacja Wydziału Zdrowia Publicznego Naczelnej Rady Ludowej i Lecznictwa na Górnym Śląsku, VIII 1921 – VI 1922, Zespół Towarzystwo Lekarzy Polaków na Śląsku, T. 2 k. 9–21 (J. Rostek, Uwagi nad przyszłym Województwem Śląskim pod względem lekarskim); AP we Wr.: zespół Rejencja Opolska, Biuro Prezydialne, t. 116 Politisch gefährliche Personen; Arch. Uniw. Wrocł.: Kania A., Studia uniwersyteckie członków Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego we Wrocławiu w latach 1836–1886, Wr. 1963 I–II (mszp.); Gł. B. Lek.: Życiorys R-ka t. 23/433, materiały Ziembickiego t. D I/166; – Mater. Red. PSB.

Krzysztof Brożek

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Stanisław Skalski

1915-11-27 - 2004-11-12
pilot wojskowy
 

Franciszek Żmurko

1859-07-18 - 1910-10-09
malarz
 

Władysław Ludwik Ślewiński

1856-06-01 - 1918-03-24
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Ludwik Antoni Paszkiewicz

1878-06-01 - 1967-07-12
lekarz
 

Jerzy Ignacy Skowroński

1901-09-05 - 1986-05-14
elektrotechnik
 

Roman Pasikowski

1898-01-17 - 1944-08-13
działacz komunistyczny
 

Józef Szpaderski

1816-01-14 - 1877-05-14
publicysta
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.