INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Edward Rybarz     

Edward Rybarz  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rybarz Edward (1884–1940), działacz społeczny, narodowy i polityczny, redaktor, poseł na Sejm Śląski. Ur. 8 VIII w Suminie w pow. rybnickim, był synem Jakuba, właściciela gospody, i Małgorzaty z Żyłów.

Po ukończeniu w r. 1898 szkoły powszechnej w Lyskach w pow. rybnickim R. kształcił się od r. 1901 w prywatnym seminarium wychowania narodowego Wincentego Lutosławskiego w Krakowie. Naukę finansował m. in. oddział Związku Wzajemnej Pomocy z Zabrza. W r. 1905 przyjechał z Krakowa do Gliwic i został wezwany na świadka w jednym z dwóch procesów elsów (16–17 I i 20–21 XI); zatrzymany na sali sądowej, otrzymał wyrok 6 miesięcy więzienia za udział w zakładaniu ognisk «Eleusis» na Śląsku. Następnie krakowskie kierownictwo «Eleusis» wysłało R-a na przełomie l. 1906 i 1907 do londyńskiego Pitmans College. Od wiosny 1909 R. przez rok był prezesem Tow. Śpiewu «Halka» w Katowicach, potem wiceprezesem. Równocześnie podjął pracę w redakcjach „Polaka” i „Kuriera Śląskiego” Wojciecha Korfantego, a od r. 1911 w organie Narodowej Demokracji na Górnym Śląsku, katowickiej „Gazecie Ludowej” Zygmunta Seydy. R. był członkiem Wydz. Kulturalno-Oświatowego Związku Tow. Młodzieży Polskiej na Górnym Śląsku, powstałego na zjeździe organizacji młodzieżowych w Kostuchnie w czerwcu 1912, działaczem Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, organizatorem kampanii wyborczych i mówcą wiecowym, a od r. 1913 sekretarzem Górnośląskiego Tow. Literackiego w Bytomiu, reaktywowanego jako Tow. Kultury Polskiej na Górnym Śląsku. Podczas pierwszej wojny światowej R. pracował w redakcjach „Dziennika Śląskiego” i „Górnoślązaka”, przez krótki czas był sekretarzem powstałego w Opolu w r. 1917 Tow. Oświaty na Śląsku im. św. Jacka i członkiem Okręgowego Komitetu Tow. Czytelń Ludowych w Bytomiu (1918). Pisał też do wydawanego przez Towarzystwo kwartalnika „Głosy z nad Odry”.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej R. uczestniczył w zebraniach i wiecach polskich, na których wysuwał żądanie przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Z pow. bytomskiego wybrano go na delegata na polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu (3–5 XII 1918), a także na członka bytomskiej Rady Ludowej; ponadto był prezesem Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego oraz współorganizatorem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (należał do jej Rady Politycznej). Wchodził również m. in. w skład delegacji, która 3 I 1919 domagała się od naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego pomocy zbrojnej dla Górnego Śląska, a wiosną t. r. w ramach delegacji bytomskiego Podkomisariatu Naczelnej Rady Ludowej przebywał w Polskim Biurze Kongresowym w Paryżu, gdzie uczestniczył w pracach komisji terytorialnej ziem zachodnich. Po powrocie R. w odczytach krytykował stanowisko władz polskich wobec Śląska. Po I powstaniu śląskim R. współorganizował Generalny Sekretariat Plebiscytowy, a od września 1919 kierował Polskim Centralnym Biurem Informacyjnym w Katowicach zbierającym dowody gwałtów niemieckich. Wkrótce stanął na czele Wydz. Prasowego Polskiego Komisariatu Plebiscytowego dla Górnego Śląska (PKPdGŚl) w Bytomiu. Początkowo znalazł się w kolegium redakcyjnym pisma uchodźców górnośląskich w Sosnowcu po I powstaniu pt. „Powstaniec” (ukazywał się od 7 X do 23 XI 1919). Wszedł w skład Zarządu Głównego Chrześcijańskiego Związku Ludowego (ChZL) dla Górnego Śląska, powstałego wiosną 1920 z siedzibą w Bytomiu. W jego imieniu R. podpisywał odezwy PKPdGŚl i polskich organizacji politycznych oraz zawodowych w sprawie zaprzestania strajków i walk wobec osiągnięcia celów (m. in. powołania Policji Plebiscytowej) w II powstaniu śląskim. Był też członkiem 8-osobowej Komisji Samorządowej, powołanej przez polskiego komisarza plebiscytowego W. Korfantego, dla opracowania projektu statutu organizacyjnego województwa śląskiego, przyjętego ostatecznie przez Sejm Ustawodawczy 15 VII 1920. W okresie plebiscytu i III powstania śląskiego wydawał w Bytomiu „Oberschlesische Grenzzeitung” i „Gońca Śląskiego”, który wychodził do r. 1926. Równocześnie wiosną 1921 uczestniczył R. w konferencjach organizowanych przez PKPdGŚl na polecenie Korfantego i dotyczących losu tych Polaków, którzy po podziale Górnego Śląska mieli nadal pozostać w państwie niemieckim. Projektowana wówczas organizacja, Tow. Górnoślązaków w Opolu, nie rozwinęła działalności, jednakże po III powstaniu śląskim, prace jej kontynuowała Naczelna Rada Ludowa w Katowicach. R. podpisał pierwszą odezwę Komitetu Polskiego dla Górnego Śląska powstałego w pierwszych dniach grudnia 1921 dla tych terenów, które po podziale miały przypaść Niemcom.

Po podziale Górnego Śląska R. pozostał w Polsce. Z ramienia endecji został wiceprezesem Centralnego Komitetu Wyborczego Bloku Narodowego, a w wyborach 24 IX 1922 wybrano go na posła do I Sejmu Śląskiego w trzecim okręgu wyborczym (Królewska Huta, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Lubliniec). R. nie zasilił jednak najsilniejszego, 17-osobowego Klubu ChZL, tak jak to zrobili inni posłowie Bloku Narodowego, lecz wstąpił do Klubu Narodowej Partii Robotniczej, reprezentując w nim – w charakterze hospitanta – Związek Ludowo-Narodowy. W tym właśnie czasie R., wspólnie z Janem Jakubem Kowalczykiem, przystąpił do odtwarzania górnośląskiej endecji. W dn. 27 II 1924 R. został wicemarszałkiem Sejmu Śląskiego w miejsce Kazimierza Rakowskiego z chadecji, ale już 14 IV t. r. urząd ten zlożyl. Wydał anonimowo broszurę nakładem „Gońca Śląskiego” pt. Z walki o Śląsk. Rzecz o autonomii i przemyśle (Kat. 1924), w której występował tak jak i endecja przeciw autonomii Śląska, uważając ją za szkodliwą dla interesów Polski. Dn. 7 V 1925 wraz z posłami chadeckimi Stanisławem Janickim, Ryszardem Wydrą i Wincentym Zuberem oraz ludowcem Janem Szuścikiem utworzył Klub Związku Pracy, funkcjonujący do zamachu majowego 1926 r. W ramach Obozu Wielkiej Polski utworzonego przez Romana Dmowskiego w grudniu 1926 R. został oboźnym dzielnicy śląskiej. Uczestniczył też w działalności Rady Naczelnej Narodowego Związku Powstańców i byłych Żołnierzy W. Korfantego, Związku Obrony Kresów Zachodnich i Syndykatu Dziennikarzy Polskich na Śląsku, w którym pełnił funkcję przewodniczącego.

Po r. 1926 R. ewoluował jednak w stronę obozu rządowego na Śląsku. Już w połowie t. r. z braćmi Kowalczykami odsprzedał „Gońca Śląskiego” prorządowej spółce „Katolik Polski” Adama Napieralskiego. Do końca kadencji Sejmu Śląskiego w r. 1928 pozostał R. posłem «dzikim», nie należącym do żadnego klubu; nie wykazywał w Sejmie większej aktywności. Od 17 IX 1929 był komisarzem gminy Łagiewniki Śląskie; gdy w r. 1931 rada gminna odmówiła dalszego opłacania komisarza, radę tę rozwiązano, a R. został w końcu jednomyślnie wybrany na naczelnika gminy w r. 1933. Od końca 1929 r. uczestniczył R. oficjalnie w działalności obozu pomajowego. Podpis jego figuruje m. in. pod programem wyborczym 61-osobowej Rady Naczelnej Narodowego Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy (NChZP), będącego emanacją Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w województwie śląskim. Znalazł się też wśród dokooptowanych członków Rady Naczelnej NChZP, ukonstytuowanej 17 X 1934. Już po śmierci J. Piłsudskiego razem z J. J. Kowalczykiem R. współkształtował oblicze peowiackiego czasopisma śląskiego „Placówka”, redagowanego przez Józefa Grzegorzka. Wcześniej, wspólnie ze Stanisławem Komarem i Aleksandrem Szczepańskim, wydał nakładem Okręgu Śląskiego Związku Obrony Kresów Zachodnich (ZOKZ) pracę zbiorową pt. Górny Śląsk (Mikołów 1933). Pomieścił w niej dwie rozprawy: Polskość Śląska w historycznym rozwoju oraz Język polski i głos jego poezji na Górnym Śląsku. Przy współudziale R-a opracowywano także inne wydawnictwa zbiorowe ZOKZ, np. „Śląsk. Przeszłość i teraźniejszość” (Kat. 1931). R. był naczelnikiem gminy Łagiewniki Śląskie do wybuchu drugiej wojny światowej. Potem zakonspirował się w Tychach, skąd pochodziła jego żona. Zachorował wkrótce na gruźlicę nerek i zmarł 14 VIII 1940 w Tychach. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Oficerskim Orderu Gwiazdy Rumuńskiej, Medalem Niepodległości i Srebrnym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury.

R. był żonaty z Emilią Szafron-Początek, znaną na Śląsku działaczką społeczną.

 

Enc. powstań śląskich; Śląski Słown. Biogr., II (bibliogr.); – Czapliński M., Adam Napieralski 1861–1928, Wr. 1974; Długajczyk E., Sanacja śląska 1926–1939, Kat. 1983; Jędruszczak T., Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918–1922, W. 1958; Karuga W., Organizacja Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu, Opole 1966 s. 28; Korowicz M. S., Górnośląska ochrona mniejszości 1922–1937 na tle stosunków narodowościowych, Kat. 1938; Lewandowski J. F., Jeden z elsów, „Katolik” 1984 nr 35; Ludyga-Laskowski J., Zarys historii trzech powstań śląskich 1919–1920–1921, Pod red. A. Brożka, W. 1973; Miedziński Z., Wincenty Lutosławski jako krzewiciel świadomości polskiej na Śląsku, „Zaranie Śląskie” R. 52: 1989 nr 2 s. 203, 206, 207; Mroczko M., Związek Obrony Kresów Zachodnich 1921–1934, Gd. 1977; Orzechowski M., Wojciech Korfanty, Wr. 1975; Pabisz J., Wyniki wyborów parlamentarnych (do Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz do Sejmu Śląskiego) na terenie województwa śląskiego w latach 1919–1939, w: Studia i Mater. z Dziej. Śląska, VII s. 427; Pachoński J., Kraków wobec powstań śląskich i plebiscytu, W.–Kr. 1981; Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, W. 1980; Przybylski H., Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926–1937, W. 1980; Rechowicz H., Sejm Śląski, Wyd. 2, Kat. 1971; Smołka L., Prasa polska na Śląsku Opolskim 1922–1939, W. Wr. 1976; Szymiczek F., Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu 1863–1918, Wr. 1963; Targ A., Przyczynek do historii Elsów śląskich, „Zaranie Śląskie” 1964 z. 2 s. 275, 280, 287–8; Wrzesiński M., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922–1939, P. 1970; Wyglenda J., Plebiscyt i powstania śląskie, Opole 1966; Zieliński W., Polska i niemiecka propaganda plebiscytowa na Górnym Śląsku, Wr. 1972 s. 32, 126, 242; – Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, P. 1918 s. 146; Gawrych J. A., Hotel Lomnitz, Kat. 1947 s. 18 nn; Grzegorzek J., Pierwsze powstanie śląskie 1919, Kat. 1935 s. 14 nn; Ludyga-Laskowski J., Materiały do historii powstań górnośląskich, Kat. 1925 I 242; Malczewski K., Ze wspomnień śląskich, W. 1957 s. 261; Romer E., Pamiętnik paryski 1918–1919, Wr. 1989; Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1933–1936, W. 1937 s. 265; Sprawozdanie Stenograficzne z 7 posiedzenia I Sejmu Śląskiego z 1922 r. i n; Źródła do dziejów powstań śląskich, Wr. 1963–74, I/1, II, III/1.

Leonard Smołka

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Jakub Twardowski

1915-06-01 - 2006-01-18
poeta
 

Stanisław Tondos

1854-03-10 - 1917-12-22
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Konrad Rajkowski

1899-05-08 - 1958-05-19
farmaceuta
 

Rudolf Schwarz

1834-03-23 - 1899-05-25
kupiec
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.